მოსე ჯანაშვილი

დაბადების ადგილი: სოფელი კახი, საინგილოს რაიონი.

1865 წლიდან სწავლობდა კახის სამრევლო სკოლაში; 1866-1872წწ. - ზაქათალის სამაზრო სასწავლებელში, შემდეგ სემინარიაში; 1878 წელს - ქუთაისის გიმნაზიაში და მასწავლებლის წოდება მიიღო.

1875-1920წწ. პედაგოგიურ მოღვაწეობას ეწეოდა ქუთაისსა და თბილისში; 1888 წლიდან იყო საეკლესიო მუზეუმის თანამშრომელი; 1897-1926წწ. - მუზეუმის გამგე; 1920 წლიდან მოღვაწეობდა უმაღლეს სასწავლებელში. სხვა დარგებთან ერთად იგი გეოგრაფიულ საკითხებს იკვლევდა. ჯერ კიდევ XIX საუკუნის ბოლოს გამოსცა ვახუშტი ბაგრატიონის "საქართველოს გეოგრაფია" რეგიონების მიხედვით - სამცხე (1892), ქართლი (1895), 1904 წელს მთლიანად დაბეჭდა ვახუშტი ბაგრატიონის "საქართველოს გეოგრაფია" გამოკვლევებით და კომენტარებით. აღნიშნული ნაშრომი იმავე წელს თარგმნა რუსულ ენაზე და გამოსცა (1904). მისი გეოგრაფიული ნაშრომებიდან აღსანიშნავია თბილისის, გორის, მცხეთისა და მისი მიდამოების, არაგვის ხეობის აღწერილობა. მხარეთმცოდნეობით ნაშრომებში მოცემულია საინგილოსა და სამცხის ზოგადგეოგრაფიული აღწერა. ავტორია წერილებისა სოფლის მეურნეობის სხვადასხვა დარგში. მის მიერ შედგენილი გეოგრაფიის სახელმძღვანელოთი ისწავლებოდა 1920-იანი წლების სკოლებში. ავტორია მრავალი საენათმეცნიერო ნაშრომისა; საყურადღებოა მისი ნაშრომები ქართული ლიტერატურის ისტორიაში; განხილული აქვს ქართული ბიბლიისა და მისი გადმოთარგმნის, აგიოგრაფიის საკითხები; ავტორია გამოკვლევებისა ქართული საერო ლიტერატურის საკითხებზე; სწავლობდა ვეფხისტყაოსნის ავტორის ვინაობას და პოემის ორიგინალობის საკითხებს, პერსონაჟებს, დაწერის თარიღს; მუშაობდა ქართულ ფოლკლორისტიკაში; 1884 წელს გამოვიდა მისი "საქართველოს მოკლე ისტორია"; აღმოაჩინა "ქართლის ცხოვრების" ეგრეთ წოდებული ჯანაშვილისეული ნუსხა; ამ ნუსხის "ქართლის ცხოვრების" გაგრძელება გამოსცა "ახალი ქართლის ცხოვრების" სახელწოდებით; 1909 წელს გამოსცა ბასილი ზარზმელის "სერაპიონ ზარზმელის ცხოვრება"; არის ქართული ეთნოგრაფიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი. მან ერთ-ერთმა პირველმა ჩაუყარა საფუძველი სამეცნიერო მუშობას საქართველოში. თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის სიძველეთმცოდნეობის დამსახურებული პროფესორი, საზოგადო მოღვაწე.

წყარო: ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია: ტ.11.-თბ., 1987.-გვ.536; ქართველი მოგზაურები, გეოგრაფები, ბუნების მკვლევარნი: ენციკლოპედიური ცნობარი.-თბ., 2003. -გვ.322-323

• საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოება, საპატიო წევრი
• საქართველოს სამეცნიერო საზოგადოება, წევრი
• ქართული საენათმეცნიერო საზოგადოება, საპატიო წევრი (1930-)

• 1927 - შრომის გმირი

• ჟამი ძიებისა და განსჯისა : მასალები საქართველოს ისტორიისათვის (ავტორი). - თბილისი, საარი, 2006. - 648 გვ.. - ISBN: 99940-29-98-3
• საქართველოს დედა-ქალაქი ტფილისი (ავტორი). - თბილისი, ღამბაშიძის სტ., 1899. - 191გვ.
• საქართველოს ისტორია (ავტორი). - თბილისი, მ. შარაძის და ამხ. სტ., 1894. - 504გვ.
• მოსე ხონელი და მისი ამირან-დარეჯანიანი (ავტორი). - ტფილისი, მ. შარაძის სტ., 1891. - 53გვ.