თეოფილე ხუსკივაძე

დაბადების ადგილი: სოფელი კვალითი, შორაპნის მაზრა. 

დაამთავრა გორის საოსტატო სემინარია 1881 წელს და პედაგოგიურ მოღვაწეობას მიჰყო ხელი, რაც 1894 წლამდე არ შეუწყვეტია. ამ ხნის განმავლობაში ზესტაფონში ყველა კულტურული წამოწყების ერთ-ერთი აქტიური წევრი და ხელმძღვანელი იყო; ავრცელებდა ქართულ ჟურნალ-გაზეთებს; გახსნა წიგნის მაღაზია, სამკითხველო და სხვ.; 1894 წელს დაინიშნა მდივნად ქუთაისის საოლქო სასამართლოში; იყო მარტვილის მომრიგებელი მოსამართლე, ნოტარიუსი ოჩამჩირეში და ა.შ.; 1876 წელს "დროებაში" დაიბეჭდა მისი პირველი წერილი "შვილის აღზრდა". ამ დღიდან დაიწყო მისი მოღვაწეობა პედაგოგიურ-ლიტერატურულ სარბილეზე; ხშირად ბეჭდავდა წერილებს; წერდა ისტორიულ და საბავშვო მოთხრობებს, პიესებს, ეტიუდებს, ესკიზებს, მოგონებებს; 1912 წელს ოჩამჩირეში გახსნა "ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების" განყოფილება და ამ განყოფილების უცვლელი თავმჯდომარე იყო; განყოფილებას ჰქონდა წიგნსაცავი-სამკითხველო და ქართული პირველდაწყებითი სკოლა, თვითონ კითხულობდა ლექცია-მოხსენებებს ხალხის გათვითცნობიერებისათვის.

წყარო: განმანათლებლობა საქართველოში. იდეები და მოღვაწეები: nateba.webbreeze.net; ქართველ მოღვაწეთა ნეკროპოლი. წ. 1/ შეადგ., წინასიტყვაობა, შენიშვნები და საძიებელი დაურთო სოლომონ ხუციშვილმა. -თბ., 1961. -გვ.140

• ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება, ნამდვილი წევრი (1893-)

• უკანასკნელი მეფე იმერეთისა სოლომონ მეორე : ისტორიული ამბავი (ავტორი). - ქუთაისი, ქუთაისელი, 1990. - 36გვ.
• ლევან ბატონიშვილი : ისტორიული მოთხრობა (ავტორი). - ქუთაისი, ქუთათური ამხ. გამოცემა N21, 1903. - 40გვ.
• დრო გამოიცვალა : ვუძღვნი ახალგაზრდა მღვდლებს (ავტორი). - Кутаис, тип. ред. журн. "Мцкемси", 1893. - 24გვ.
• თხზულებანი თეოფ. ხუსკივაძისა, 1881-1891 წ. (ავტორი). - ახალ-სენაკი, კ. თავართქილაძის წიგნის მაღაზიის გამოც. N 25, 1892. - 146გვ.
• შვილის აღზრდა : პედაგოგიური წერილები (ავტორი). - თბილისი, გრ. ჩარკვიანის სტ., 1890. - 66, [2]გვ.