ტარიელ ფუტკარაძე

დაბადების ადგილი: სოფელი ტომაშეთი, შუახევის რაიონი.

დაამთავრა თბილისის ივანე  ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტი 1983 წელს (სტუდენტობის პერიოდში იყო გალაკტიონ ტაბიძის სახელობის სტიპენდიანტი).

1983-1990წწ. იყო საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის არნ. ჩიქობავას სახელობის ენათმეცნიერების ინსტიტუტის მეცნიერ-თანამშრომელი; 1984-1986წწ. სწავლობდა საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის არნ. ჩიქობავას სახ. ენათმეცნიერების ინსტიტუტის ასპირანტურაში; თსუ ახალციხის ფილიალის ერთ-ერთი დამფუძნებელი, ქართული ენის კათედრის პირველი გამგე (1990); 1990-1991წწ. საქართველოს რესპუბლიკის პირველი მოწვევის უზენაესი საბჭოს წევრი, საარჩევნო ბლოკი: "მრგვალი მაგიდა – თავისუფალი საქართველო", საარჩევნო ფორმა: პარტიული სიით, ხელი აქვს მოწერილი საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტზე  (1991 წლის 9 აპრილი); 1992-2012წწ. ქუთაისის აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტთან არსებული ქართველური დიალექტოლოგიის სამეცნიერო-კვლევითი ინსტიტუტის დირექტორი; 1995 წლიდან არის დიალექტოლოგთა, ეთნოლოგთა და ფოლკლორისტთა პერიოდული საერთაშორისო ქართველოლოგიურ სიმპოზიუმის: "ქუთაისური საუბრები" ორგანიზატორი (ჩატარდა 15 სიმპოზიუმი, conferences.atsu.ge); 1996 წლიდან დღემდე - სამეცნიერო ჟურნალის: "ქართველური მემკვიდრეობა" დამფუძნებელი და მთავარი რედაქტორი (გამოიცა 23 ტომი, ejournals.atsu.ge); 1998-2004წწ.- სამეცნიერო-პოპულარული გაზეთის: "ქართული!.." დამფუძნებელი და რედაქტორი (dspace.nplg.gov.ge); 1999-2001წწ. საზოგადოებრივ-პოლიტიკური გაზეთის: "ქუჯი" დამფუძნებელი და რედაქტორი  (217.147.235.82/handle); 1999 წლიდან დღემდე ქუთაისის აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი; თბილისის ივანე ჯავახიშვილის სახელობის სახელმწიფო უნივერსიტეტის პროფესორი (2000); 2011 წლიდან დღემდე საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტის ქართველოლოგიის ცენტრის ხელმძღვანელი (sangu.edu.ge); ამავე უნივერსიტეტის სრული პროფესორი 2011 წლიდან დღემდე; 2015 წლიდან დღემდე საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა და სამართლის სკოლის სადისერტაციო საბჭოს ფილოლოგიის სექციის თავმჯდომარე; 2009 წლიდან დღემდე სამეცნიერო ჟურნალის: "ილია ჭავჭავაძის სახელობის ქუთაისის სამეცნიერო ბიბლიოთეკის წელიწდეული"  ერთ-ერთი დამფუძნებელი და მთავარი რედაქტორი (გამოიცა 10 ტომი, dspace.nplg.gov.ge); 2009-2010წწ. ამერიკაში გამომავალი გაზეთის: "ერთობა" სარედაქციო კოლეგიის წევრი; 2009-2014წწ. სამეცნიერო-საგანმანათლებლო ჟურნალის: "სვეტიცხოველი" სარედაქციო კოლეგიის წევრი; 2010 წლიდან დღემდე ლიტერატურულ ჟურნალ "განთიადის" სარედაქციო კოლეგიის წევრი; 2009-2014წწ. საერთაშორისო სამეცნიერო ჟურნალის "EDUCATON" - "განათლება" ქსპერტთა საბჭოს წევრი; 2012 წლიდან დღემდე სამეცნიერო ჟურნალის: "ქართველოლოგიის აქტუალური პრობლემები" დამფუძნებელი და მთავარი რედაქტორი (გამოიცა 7 ტომი, sangu.edu.ge); 2012-2014წწ. ჟურნალის: "ჯვარი ვაზისა" სარედაქციო კოლეგიის წევრი; 2012-2015წწ. ქართულ-ინგლისურ-სპარსულ ენოვანი ჟურნალის: "სამეცნიერო აზრი" რედაქტორი (გამოიცა ორი ტომი, sangu.edu.ge); არის საუნივერსიტეტო საგანმანათლებლო პროგრამების ხელმძღვანელი: სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამის: "ქართველური ენათმეცნიერება" ავტორი და ხელმძღვანელი ქუთაისის აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტში (2005 წლიდან დღემდე); სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამის: "ქართველური ენათმეცნიერება" ავტორი და ხელმძღვანელი სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში (2005-2010 წლებში); სადოქტორო საგანმანათლებლო პროგრამის: "ქართველური ენათმეცნიერება" ავტორი და ხელმძღვანელი სოხუმის სახელმწიფო უნივერსიტეტში (2005 წლიდან დღემდე); სადოქტორო საგანმანათლებლო პროგრამის: "ქართველური ენათმეცნიერება" ავტორი და ხელმძღვანელი აკაკი წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტში (2008-2019); საბაკალავრო საგანმანათლებლო პროგრამის: "ქართული ფილოლოგია"  ავტორი და ხელმძღვანელი საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართულ უნივერსიტეტში (2011 წლიდან დღემდე); სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამის: "ენათმეცნიერება" ავტორი და ხელმძღვანელი საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართულ უნივერსიტეტში (2011-2019); სამაგისტრო საგანმანათლებლო პროგრამის: "ქართული ფილოლოგია"  ავტორი და ხელმძღვანელი საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართულ უნივერსიტეტში (2019 წლიდან დღემდე); სადოქტორო საგანმანათლებლო პროგრამის: "ქართველური ენათმეცნიერება" ავტორი და ხელმძღვანელი საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართულ უნივერსიტეტში (2011-2019); სადოქტორო საგანმანათლებლო პროგრამის: "ქართული ფილოლოგია"  ავტორი და ხელმძღვანელი საქართველოს საპატრიარქოს წმიდა ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართულ უნივერსიტეტში (2019 წლიდან დღემდე). გამოქვეყნებული აქვს ენათმეცნიერული ხასიათის 330-ზე მეტი სამეცნიერო ნაშრომი (მათ შორის მონოგრაფიები, სახელმძღვანელოები) და 300-მდე პუბლიცისტური წერილი; 1984 წლიდან  დღემდე ხელმძღვანელობს დიალექტოლოგიურ ექსპედიციებს: აჭარაში, სამცხე-ჯავახეთში, სვანეთში, ლეჩხუმში, სამეგრელოში, ხევსურეთში, იმერხევში, ტაოში; მისი ხელმძღვანელობით დღემდე განხორციელდა 30 დიალექტოლოგიური ექსპედიცია. პროფ. ტ. ფუტკარაძის რედაქტორობით გამოქვეყნებულია 60-მდე მონოგრაფია და სამეცნიერო კრებული / ჟურნალი; მისი ხელმძღვანელობით მომზადებულია 23 სადოქტორო დისერტაცია. სამეცნიერო ინტერესების სფერო: ქართველური ენათმეცნიერება, ქართველოლოგია, ენობრივი პოლიტიკა, ლიტერატურათმცოდნეობა. ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, პროფესორი.

საკანდიდატო დისერტაციის თემა - "სახელის ფორმაწარმოების თავისებურებანი სამხრეთ-

დასავლურ კილოთა მონაცემების მიხედვით", დაიცვა 1986 წელს; სადოქტორო დისერტაციის თემა - 

"თანამედროვე ქართული ენის ხმოვანთა სისტემა", დაიცვა 1998 წელს.

წყარო: საქართველოს საპატრიარქოს წმ. ანდრია პირველწოდებულის სახელობის ქართული უნივერსიტეტი: sangu.edu.ge; საქართველოს პარლამენტის ვებგვერდი: parliament.ge;  საქართველოს პარლამენტის წევრები 1990-2015 / კობა ამირხანაშვილი.- თბ., 2015.- გვ.333

• დიასპორის საკითხებში საქართველოს სახელმწიფო მინისტრთან არსებული საზოგადოებრივ-საკონსულტაციო საბჭო, წევრი (2014-2017)
• სამეცნიერო-საგანმანათლებლო ცენტრი "ქართველთა (ქართველური) ენა და კულტურა საზღვრებს გარეშე", დამფუძნებელი (2001-)
• სამეცნიერო-საგანმანათლებლო ცენტრი - "იბერიულ-კავკასიური საერთაშორისო სამეცნიერო-სასწავლო ცენტრი", დამფუძნებელი (2004-)
• საქართველოს პარლამენტის დიასპორისა და კავკასიის საკითხთა კომიტეტთან არსებული სამეცნიერო - საკონსულტაციო საბჭო, წევრი (2017-)
• საქართველოს რესპუბლიკის პირველი მოწვევის უზენაესი საბჭო, წევრი (1990-1991)
• საქართველოს სამეურვეო საბჭოების ასოციაცია, დამფუძნებელი (2004-)
• საქართველოს სახელმწიფო ენის საბჭო, დამფუძნებელი (1996-)
• საქართველოს ჰელსინკის კავშირი, წევრი
• ქართველთა დედაენის საერთაშორისო ფონდი, დამფუძნებელი, ფონდის სამეცნიერო საბჭოს თავმჯდომარე (2015-)

• ქართული ენის პრაქტიკული კურსი : დამხმარე სახელმძღვანელო სტუდენტებისა და აბიტურიენტებისათვის (თანაავტორი). - თბილი, ქართული უნივერსიტეტი, 2019. - 482გვ.. - ISBN: 9789941965067
• ქართველოლოგიის თანამედროვე გამოწვევები : მონოგრაფია (ავტორი). - თბილისი, უნივერსალი, 2019. - 342გვ.. - ISBN: 9789941264337
• ქართველური დიალექტოლოგია : სალექციო კურსი. (თანაავტორი) // ნაწ. 1. - თბილისი, 2018. - 266გვ.
• ქართველოლოგიის შესავალი : სახელმძღვ (ავტორი). - თბილისი, ქართული უნივერსიტეტი, 2014. - 400გვ.. - ISBN: 9789941938207
• ქართული სამწიგნობრო ენის ფონეტიკა : სახელმძღვ. უნ-ტის ბაკალავრიატის სტუდენტთათვის (ავტორი). - თბილისი, უნივერსალი, 2014. - 164გვ.. - ISBN: 9789941222689
• გამარჯვება "გლოვის ღელეში" = Victory in The Vale of Tears : ილია ჭავჭავაძის "განდეგილის" ტექსტი და ქვეტექსტები (ავტორი). - თბილისი, უნივერსალი, 2013. - 60გვ.. - ISBN: 9789941220258
• თანამედროვე ქართული ენა : სალექციო კურსი (თანაავტორი) // ნაკვ. 1. - ქუთაისი, აკ. წერეთლის სახელმწ. უნ-ტის გამ-ბა და სტ., 2011. - 132გვ.. - ISBN: 978-9941-417-65-8
• "ევროპული ქარტია რეგიონული ან უმცირესობის ენის შესახებ" და საქართველო (ავტორი). - ქუთაისი, "ხომლი ენ"-ის სტ., 2010. - 384გვ.. - ISBN: 9789941024238
• ქართველთა დედაენა და დიალექტები = The national language and the dialects of Kartvels (Georgians) (ავტორი). - ქუთაისი, ლამპარი, 2008. - 110გვ.. - ISBN: 978-9941-9050-0-1
• იმერხევის მეტყველი მიწა-წყალი (ავტორი) // წ. 1: სათავე. აგარა. ბზათა. შოლტისხევი. ივეთი. იმფხრევლი. ქოქლიეთი. მანატბა. ხოხლევი. მაჩხატეთი.... - ქუთაისი, 2007. - 143გვ.. - ISBN: 9789994052639
• ქართული ენის ისტორია : სახელმძღვ. უნ-ტის ბაკალავრიატის სტუდ. (რედაქტორი). - ქუთაისი, ქუთაისის სახ. უნ-ტი, 2006. - 336გვ.
• სათავე და პერსპექტივა ქართული სამწიგნობრო ენისა (ავტორი). - თბილისი, უნივერსალი, 2006. - 72გვ.. - ISBN: 9994061682
• ქართველები (ავტორი) // ნაწ. 1 : ქრისტიანობამდელი ეპოქა. - ქუთაისი, ქუთაისის სახ. უნ-ტი, 2005. - 624გვ.
• მესხეთიდან დეპორტირებულთა თვითაღქმა = The Identity of Repatriates from Meskheti : იანეთში ჩასახლებულ პირთა გამოკითხვის შედეგების მიხედვით (ავტორი). - თბილისი, არტანუჯი, 2005. - 44გვ.. - ISBN: 99940-11-88-X
• ეთნოლინგვისტური ტერმინები და ევროპული ქარტია უმცირესობათა ენების შესახებ (ავტორი). - ქუთაისის უნ-ტის გამ-ბა, 2005. - 40გვ.
• ქებაი და დიდებაი ქართულისა ენისაი : ხელნაწერები, თარგმანები, შესწავლის ისტორია, ტექსტის ანალიზი, საგალობელი (შემდგენელი). - ქუთაისი, საქ. მეცნ. აკად. ხელნაწ. ინ-ტი, ქუთაისის სახ. უნ-ტის დიალექტ. ინ-ტი., 2000. - 131გვ.
• აფსირტედან გამსახურდიამდე ანუ აწმყოს უდაბნოში : პუბლიცისტური წერილები, 1988-1999 (ავტორი). - თბილისი, გორის სტ., 1999. - 317გვ.
• პროგრამა - ინსტრუქცია : დიალექტოლოგიური (ეთნოლოგიური, ფოლკლორული) ტექსტების მომძიებელთათვის (შემდგენელი). - ქუთაისი, 1997. - 62გვ.