თამაზ გამყრელიძე

დაბადების ადგილი: ქ. ქუთაისი.

დაამთავრა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის აღმოსავლეთმცოდნეობის ფაკულტეტის ფილოლოგიის განყოფილება სემიტოლოგიის სპეციალობით 1952 წელს.

1953 წლიდან ეწევა სამეცნიერო პედაგოგიურ მოღვაწეობას; 1966 წელს სტრუქტურული და გამოყენებითი ლინგვისტიკის კათედრის გამგედ დაინიშნა; 1973 წლიდან აკ. გ. წერეთლის სახელობის აღმოსავლეთმცოდნეობის ინსტიტუტის დირექტორია; უმაღლესი საბჭოს რამდენიმე მოწვევის დეპუტატი; 1987 წელს დაინიშნა ცენტრალურ საენათმეცნიერო ორგანოს, ჟურნალ "Вопросы языкознания"-ს მთავარ რედაქტორად; იკვლევდა აღმოსავლეთმცოდნეობისა და თეორიული ენათმეცნიერების, ძველი აღმოსავლური ენების, ინდოევროპული, სემიტური და ქართველური ენების სტრუქტურისა და თეორიის საკითხებს; მან გადაჭრა ხეთური ენის ინდოევროპულ ენებთან მიმართების სადავო საკითხი; ხეთოლოგიურ ნაშრომთაგან მნიშვნელოვანია აგრეთვე გამოკვლევები ხეთური სოლისებრი დამწერლობის წარმოშობისა და ხეთური კონსონანტიზმის ინდოევროპულ კონსონანტიზმთან მიმართების შესახებ; ქართველოლოგიურ ნაშრომებში აღდგენილია საერთო ქართველური ენობრივი სისტემის ძირითადი სტრუქტურული მოდელები; ნაშრომები გამოცემულია უცხოურ ენებზეც; 1990-1991 წწ. საქართველოს რესპუბლიკის უზენაესი საბჭოს წევრი, საარჩევნო ბლოკი: "საქართველოს ერთიანი კომუნისტური პარტია", საარჩევნო ფორმა: პარტიული სიით; ხელი აქვს მოწერილი საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუკიდებლობის აღდგენის აქტზე (1991 წლის 9 აპრილი); საქართველოს რესპუბლიკის სახელმწიფო საბჭოს წევრი (1992); 1992-1995 წწ. საქართველოს მე-3 მოწვევის პარლამენტის წევრი, საარჩევნო ბლოკი: "11 ოქტომბერი", საარჩევნო ფორმა: პარტიული სიით; 1995-1999 წწ. საქართველოს მე-4 მოწვევის პარლამენტის წევრი, საარჩევნო ბლოკი: "საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი", საარჩევნო ფორმა: პარტიული სიით; 1999-2004 წწ. საქართველოს მე-5 მოწვევის პარლამენტის წევრი, საარჩევნო ბლოკი: "საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი", საარჩევნო ფორმა: პარტიული სიით. მიღებული აქვს: ალექსანდერ ჰუმბოლდტის სახელობის საერთაშორისო პრემია (1989), აშშ-ის ბიოგრაფიული კვლევის ინსტიტუტის "ღირსების ოქროს მედალი" (1998), ჩიკაგოს უნივერსიტეტისა და ბონის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორის წოდება. 200 სამეცნიერო ნაშრომისა და 12 მონოგრაფიის ავტორი, ფილოლოგიის მეცნიერებათა კანდიდატი (1956), ფილოლოგიურ მეცნიერებათა დოქტორი (1963).

საკანდიდატო დისერტაციის თემა - "ხეთური ენის პროინდოევროპული ელემენტები", დაიცვა 1956 წელს; სადოქტორო დისერტაციის თემა - "ხეთური ენა და ლარინგალური თეორია", დაიცვა 1960 წელს.

წყარო: საქართველოს პარლამენტის ვებგვერდი: parliament.ge; საქართველოს პარლამენტის წევრები 1990-2015/ კობა ამირხანაშვილი.- თბ.-2015.-გვ.108;  წიგნი ღირსებისა: ტ. 4/ შემდგ.: თამაზ ყიფიანი (რედ.), თენგიზ გაჩეჩილაძე, გურამ სიმონიშვილი.- თბ., 2002. - გვ.316

• ავსტრიის მეცნიერებათა აკადემია, უცხოელი საპატიო წევრი
• ამერიკის ხელოვნებათა და მეცნიერებათა აკადემია, უცხოელი საპატიო წევრი
• ბრიტანეთის მეცნიერებათა აკადემია, უცხოელი საპატიო წევრი
• ევროპის ლინგვისტური საზოგადოება, წევრი
• ევროპის ლინგვისტური საზოგადოება, პრეზიდენტი (1986-1987)
• ინდოევროპული საზოგადოება, საპატიო წევრი
• ლინგვისტიკური საზოგადოება, საპატიო წევრი
• საქართველოს მე-3 მოწვევის პარლამენტის , წევრი (1992-1995)
• საქართველოს მე-4 მოწვევის პარლამენტი, წევრი (1995-1999)
• საქართველოს მე-4 მოწვევის პარლამენტის განათლების, მეცნიერებისა და კულტურის კომიტეტი, წევრი (1995-1997)
• საქართველოს მე-4 მოწვევის პარლამენტის საერთოშორისო ორგანიზაციათა ქვეკომიტეტი, ქვეკომიტეტის თავმჯდომარე (1995-1999)
• საქართველოს მე-4 მოწვევის პარლამენტის ფრაქცია "მოქალაქეთა კავშირი", წევრი (1995-1999)
• საქართველოს მე-5 მოწვევის პარლამენტი, წევრი (1999-2004)
• საქართველოს მე-5 მოწვევის პარლამენტის განათლების, მეცნიერების, კულტურისა და სპორტის კომიტეტი, წევრი (1999-2004)
• საქართველოს მე-5 მოწვევის პარლამენტის საგარეო ურთიერთობათა კომიტეტი, წევრი (1999-2002)
• საქართველოს მე-5 მოწვევის პარლამენტის ფრაქცია "გაერთიანებული დემოკრატები", წევრი (2004-2004)
• საქართველოს მე-5 მოწვევის პარლამენტის ფრაქცია "თანადგომა", წევრი (2001-2004)
• საქართველოს მე-5 მოწვევის პარლამენტის ფრაქცია "საქართველოს მოქალაქეთა კავშირი", წევრი (1999-2001)
• საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია, აკადემიკოსი (1974-)
• საქართველოს მეცნიერებათა აკადემია, წევრ-კორესპონდენტი (1967-1974)
• საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია, პრეზიდენტი (2005-2013)
• საქართველოს მეცნიერებათა ეროვნული აკადემია, აკადემიკოსი (1974-2021)
• საქართველოს რესპუბლიკის პირველი მოწვევის უზენაესი საბჭო, წევრი (1991-1992)
• საქართველოს რესპუბლიკის პირველი მოწვევის უზენაესი საბჭოს კულტურის, განათლებისა და მეცნიერების კომისია, წევრი (1991-1992)

• 2012 - წმინდა გიორგის ოქროს ორდენი (საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესიის უმაღლესი ჯილდო)
• 2000 - თბილისის საპატიო მოქალაქე
• 1999 - ღირსების ორდენი
  ქართული მეცნიერების განვითარებაში შეტანილი განსაკუთრებული წვლილისა, ნაყოფიერი სამეცნიერო, პედაგოგიური და საზოგადოებრივი მოღვაწეობისათვის
• 1996 - ჟიული შარტავას სახელობის პრემია
• 1990 - ივანე ჯავახიშვილის სახელობის პრემია
• 1988 - ლენინური პრემია
• 1979 - საქართველოს მეცნიერებათა დამსახურებული მოღვაწე

• თეორიული ენათმეცნიერების კურსი= A Course in Theoretical Linguistics (ავტორი). - თბილისი, თბილ. უნ-ტის გამ-ბა, 2008. - 796გვ.. - ISBN: 978-9941-13-019-9
• რჩეული ქართველოლოგიური შრომები : კრებული (ავტორი). - თბილისი, თბილ. უნ-ტის გამ-ბა , 2000. - 258გვ.. - ISBN: 99928-77-14-6
• წერის ანბანური სისტემა და ძველი ქართული დამწერლობა : ანბანური წერის ტიპოლოგია და წარმომავლობა (ავტორი). - თბილისი, თბილ. უნ-ტის გამ-ბა, 1989. - 351გვ.
• Индоевропейский язык и индоевропейцы : Реконструкция и историко-типологический анализ праязыка и протокультуры (ავტორი). - Тбилиси, ТГУ, 1984. - 428с.
• სონანტთა სისტემა და აბლაუტი ქართველურ ენებში : საერთო-ქართველური [ენის] სტრუქტურის ტიპოლოგია (ავტორი). - თბილისი, მეცნიერება, 1965. - 511გვ.