გუარამ მამფალი

 IX საუკუნის ქართველი პოლიტიკური მოღვაწე, აშოტ I დიდის უმცროსი ძე, ბაგრატ I კურაპალატის თანამმართველი, ბაგრატიონთა ტაოს შტოს ერთ-ერთი გამოჩენილი წარმომადგენელი. წარმატებით იბრძოდა არაბი დამპყრობლების წინააღმდეგ. შეიპყრო თბილისის ამირა გაბულოცი და ბიზანტიაში გაგზავნა დატყვევებული, დაიპყრო ჯავახეთი, თრიალეთი, ტაშირი, აბოცი (აშოცი) და არტაანი (ამ დროს უნდა მიეღო მას "მამფალის" ტიტული). სამცხეში  ააგო ციხეები -ოძრხე, ჯვარის ციხე და ლომსიანთა. IX საუკუნის 80-იან წლებში გვარამ მამფალმა თრიალეთი დაკარგა (მას დაეუფლა ლიპარიტ I, რომელმაც დავით I კურაპალატის ვასალობა იკისრა). გვარამ მამფალი არ თანაუგრძნობდა თავის ძეს ნასრას, რომელმაც თრიალეთის გამო ბაგრატიონებს შორის ატეხილი დავის დროს ღალატით მოკლა  დავით I 881 წელს. სიცოცხლის ბოლო წლებში გვარამ მამფალმა ჯავახეთი, არტაანი და ტაშირი თავის ძმებს ბაგრატ I კურაპალატსა და ადარნასე I, ხოლო აბოცი ცოლისძმას, სომეხთა მეფეს სმბატ I დიდს გადასცა, თავად კი ბერად აღიკვეცა და მალე გარდაიცვალა კიდეც. დასაფლავებულია მის მიერ მეორედ აშენებულ ოპიზის მონასტერში. გიორგი მერჩულე გვარამ მამფალს დიდ მამფალსა და დიდ ხელმწიფეს უწოდებს. მისივე სიტყვით გვარამ (გუარამ) მამფალი ფრიად სიტყვახელოვანი და განსწავლული კაცი ყოფილა.

წყარო: საქართველო: ენციკლოპედია: ტ.I.–თბ., 1997.–გვ.604