ვალერიან გუნია

დაბადების ადგილი: სენაკის რაიონი, სოფელი ეკი.

კერძო მასწავლებლების ხელმძღვანელობით შეისწავლა რუსული და გერმანული ენები.

შევიდა თბილისის რეალურ სასწავლებელში 1876 წელს. 1881 წელს პოლიტიკურ გამოსვლებში მონაწილეობისათვის სასწავლებლიდან გარიცხეს. სწავლა განაგრძო მოსკოვში, მსმენელად პეტროვსკო-რაზუმოვსკოეს სასოფლო–სამეურნეო აკადემიაში. მოსკოვში ა. სუმბათაშვილ-იუჟინის დახმარებით დაუახლოვდა მოსკოვის მცირე თეატრს და შეუდგა თეატრალური საქმიანობის შესწავლას. სამშობლოში დაბრუნების შემდეგ 1882 წელს ვ. აბაშიძის ხელმძღვანელობით პირველად გავიდა სცენაზე. პარალელურად აქტიურად ჩაება საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. 1883 წლიდან მოღვაწეობდა ქართულ პროფესიულ თეატრში. იგი გამოირჩეოდა დიდი სცენური მომხიბვლელობით, შთამბეჭდავი გარეგნობით, შესანიშნავი ხმით, ძლიერი ტემპერამენტით. მან შეასრულა შემდეგი როლები: ოტელო (უ. შექსპირის "ოტელო"), მეფე ლირი (უ. შექსპირის "მეფე ლირი"), ოიდიპოსი (სოფოკლეს "ოიდიპოს მეფე"), კაკო ყაჩაღი (ი. ჭავჭავაძის "კაკო ყაჩაღი"), ოთარ-ბეგი (ა. სუმბათაშვილ–იუჟინის "ღალატი"); რედაქტორობდა პერიოდულ გამოცემებს, მათ შორის –  ჟურნალ "თეატრს"; დააარსა გაზეთი "ცნობის ფურცელი", იუმორისტული ჟურნალი "ნიშადური"; 1888 წელს გამოსცა "საქართველოს კალენდარი"; წლების განმავლობაში სათავეში ედგა ქართულ დრამატულ დასებს; 1921 წლიდან ხელმძღვანელობდა ქართულ თეატრებს. მას მნიშვნელოვანი ღვაწლი მიუძღვის ქართულ თეატრში რეალისტური მიმართულების დამკვიდრებასა და ქართველ პროფესიონალ მსახიობთა აღზრდის საქმეში. 1913 წლიდან მოღვაწეობდა კინოში;  მან შექმნა და გადმოაკეთა მრავალი პიესა, მათ შორის აღსანიშნავია: "და–ძმა", "არლუმი", "სიძე სიმამრი", "ნაოხარზე", "რაც არ გერგება არ შეგერგება", "ვაის გავეყარე, ვუის შევეყარე"; მანვე დაწერა ლიბრეტოები ოპერებისათვის - ზ. ფალიაშვილის "დაისი", დ. არაყიშვილის "დინარა"; ასევე აღსანიშნავია მისი ისტორიული ნარკვევი – "ქართული თეატრი 1879-1889წწ."; თეატრალური მოღვაწე, კრიტიკოსი.

წყარო: საქართველო: ენციკლოპედია: ტ.2. – თბ., 2012. – გვ.205; ეროვნული ფილმოგრაფიის პორტალი : geocinema.ge

• საქართველოს ხელოვნების მუშაკთა კავშირის გამგეობა, პირველი თავმჯდომარე

• 1934 - საქართველოს სახალხო არტისტი
• 1931 - საქართველოს დამსახურებული არტისტი

• ლიბრეტტო ოპერა დაისი-სა (ავტორი). - ტფილისი, ზარია ვოსტოკას სტ., 1923. - 19გვ.
• არც აქეთ, არც იქეთ! : ვოდევილი-ხუმრობა 1 მოქ. (ავტორი). - თბილისი, 1892. - 28გვ.
• ქართული თეატრი (1879-1889) (ავტორი). - თბილისი, 1889. - 187გვ.