ზაქარია ფალიაშვილი

დაბადების ადგილი: ქ. ქუთაისი.

თავდაპირველი მუსიკალური განათლება უფროსი ძმის ივანეს ხელმძღვანელობით მიიღო ქუთაისში; სწავლობდა ფორტეპიანოსა და ორგანზე დაკვრას; მღეროდა ეკლესიის გუნდში, 1887 წლიდან კი თბილისში - ლ. აღნიაშვილის გუნდში; 1891 წლიდან თბილისის სამუსიკო სასწავლებელში სწავლობდა ვალტორნაზე დაკვრას; 1895–1899წწ. თეორიულ დისციპლინებში მეცადინეობდა; 1896 წლიდან დაიწყო ქართული ხალხური სიმღერების ჩაწერა და დამუშავება(შექმნა თავისი პირველი ნაწარმოებები); 1900–1903წწ. უმაღლესი მუსიკალური განათლება მიიღო მოსკოვის კონსერვატორიაში; აქვე ჩამოაყალიბა ქართველ სტუდენტთა გუნდი და მართავდა ქართული ხალხური მუსიკის საღამოებს; 1903 წელს დაბრუნდა საქართველოში და დაიწყო ინტენსიური შემოქმედებითი, პედაგოგიური და საშემსრულებლო მოღვაწეობა.

მუშაობდა სამუსიკო სასწავლებელსა და ქართულ გიმნაზიაში; აქტიურად მონაწილეობდა "ქართული ფილარმონიული საზოგადოების" დაფუძნებაში (1905); დააარსა გუნდი და ორკესტრი; 1908–1917წწ. სათავეში ედგა ამ საზოგადოების სამუსიკო სკოლას; იყო აქტიური წევრი "ქართულ ენაზე ოპერების გამმართველი საზოგადოებისა", დირიჟორობდა სპექტაკლებს; 1918 წლიდან იყო თბილისის კონსერვატორიის პროფესორი და დირექტორი (1919, 1923, 1929–1932); მოსკოვში დაიბეჭდა მისი პირველი რომანსები "ახალ აღნაგო სულო", "ნანა, შვილო"(მიეძღვნა ი. ჯავახიშვილს), აგრეთვე "მრავალჟამიერი" (1908, სოლისტი, გუნდი და ორკესტრი), "ქართული ლიტურგია"(1910); განაგრძობდა ხალხური სიმღერების შეკრებასა და დამუშავებას (300-მდე); გამოსცა 2 კრებული - "40 ქართული ხალხური სიმღერა" (1910) და "8 ქართული ხალხური სიმღერა" (დამუშავება, 1910); მის შემოქმედებაში განსაკუთრებული მნიშვნელობა ენიჭება ოპერებს: 1910 წელს დაიწყო მუშაობა ოპერა "აბესალომ და ეთერზე"(მონუმენტური ოპერა-ტრაგედია), 1913 წელს შესრულდა ნაწყვეტები, 1919 წლის 21 თებერვალს ავტორის დირიჟორობით გაიმართა ოპერის პრემიერა; "აბესალომ და ეთერი" სისტემატურად იდგმება თბილისის საოპერო თეატრის სცენაზე, დაიდგა აგრეთვე ყოფილ სსრკ–ის სხვადასხვა ქალაქებში: ხარკოვი (1931), მოსკოვი, სსრკ "ბოლშოი" თეატრი (1939, 1946), ლენინგრადი (1972), კიევი (1972), ქუთაისი (1969), უცხოეთში - ლოძი (1972), ზაარბრიუკენი (1974); გამოცემულია ოპერის კლავირი და პარტიტურა, ოპერა ჩაწერილია გრამფირფიტაზე, გადაღებულია ფილმი; ლირიკულ-დრამატული ოპერა – "დაისი" (1923, პრემიერა 1923 წლის 19 დეკემბერს), ოპერა დღემდე დიდი წარმატებით იდგმება თბილისი საოპერო თეატრის სცენაზე, დაიდგა აგრეთვე სსრკ-ის სხვადასხვა ქალაქებში: მოსკოვი (1937), კიევი (1938), ალმა-ათა (1943), ბაქო (1956), სარატოვი, ოდესა, ნოვოსიბირსკი, ერევანი, გორკი, 1974 წელს დაიდგა ზაარბრიუკენში, 1975 წელს - პლეზენში, გამოცემულია "დაისის" კლავირი და პარტიტურა, ოპერა ჩაწერილია გრამფირფიტაზე; გმირულ-პატრიოტული ოპერა - "ლატავრა" (1927; პრემიერა 1928 წლის 16 მარტს), გამოირჩევა ცალკეული სოლო ნომრები და საგუნდო ეპიზოდები; ასევე – "საზეიმო კანტატა" (1927); იგი ნოვატორი კომპოზიტორია, პირველი დაეუფლა მონუმენტური მუსიკის ფორმას, შექმნა ეროვნული სტილის კლასიკური ნიმუშები; 1937 წლიდან მის სახელს ატარებს თბილისის ოპერისა და ბალეტის აკადემიური თეატრი, რესპუბლიკის რამდენიმე სამუსიკო-სასწავლო დაწესებულება, ქუჩები - მოსკოვში, თბილისში, ქუთაისში; თბილისსა და ქუთაისში გახსნილია მისი სახელობის სახლ-მუზეუმები; 1971 წლიდან დაწესებულია ფალიაშვილის სახელობის პრემია.

წყარო: ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია: ტ. 10. - თბ., 1986. – გვ. 214; საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის 1918-1921 სამუსიკო ცხოვრება/რედაქტორ-შემდგენლები: კატო ჯავახიშვილი, სალომე ჭანტურიძე, მირიან ხოსიტაშვილი.-თბ., 2021.-გვ.50

• ქართული ეროვნული საკომპოზიტორო სკოლა, ფუძემდებელი

• 1925 - საქართველოს სახალხო არტისტი