პეტრე ჭარაია

დაბადების ადგილი: სოფელი უშქეთი, ოჩამჩირის რაიონი.

დაამთავრა მარტვილის სასულიერო სასწავლებელი 1877 წელს. სწავლა გააგრძელა თბილისის სასულიერო სემინარიაში, მაგრამ მშობლების გარდაცვალების შემდეგ უკიდურეს გაჭირვებაში ჩავარდნილმა მიატოვა სემინარია 1882 წელს და პედაგოგიურ საქმიანობას შეუდგა. 1883 წლიდან გარდაცვალებამდე ის ქართული ენისა და ლიტერტურის მასწავლებლად მუშაობდა სამურზაყანოს სკოლებში (ოჩამჩირისა და გალის რაიონის). ამ დროიდან იწყება მისი დაინტერესება ენათმეცნიერებით, ისტორიით, ეთნოგრაფიით. XIX საუკუნის 90-იანი წლებიდან მისი ნაშრომები ქვეყნდება პერიოდულ პრესაში ("მოამბე", "ივერია", "კვალი", "ცნობის ფურცელი", "სახალხო გაზეთი", "განათლება"). მას დიდი ღვაწლი მიუძღვის ქართველურ ენათა შესწავლაში. აღსანიშნავია მისი ნაშრომები: "მეგრული დიალექტის ნათესაობრივი დამოკიდებულება ქართულთან", "ქართული სალიტერატურო ენა და ქართული მართლწერა" და "ქართულ-მეგრული და მეგრულ-ქართული ლექსიკონი", რომლის გამოქვეყნებაც ავტორმა ვერ მოახერხა და სიკვდილის წინ ხელნაწერი "ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებას" შესწირა. ამჟამად ეს ნაშრომი დაცულია კორნელი კეკელიძის ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში. თავის საენათმეცნიერო გამოკვლევაში იგი ეხება ქართულისა და მეგრულის ნათესაობის საკითხებს, აყალიბებს ბგერათშესატყვისობების ფორმულებს და დიდძალი მასალა მოჰყავს მათ საილუსტრაციოდ. იგი სპეციალურად ჩერდება იდენტურ მასალაზე და თვლის, რომ "ბევრი ერთგვარი სიტყვები ერთი ენის მიერ მეორისაგან გადმოღებული კი არ არის, არამედ ამ ენათა პირვანდელ საერთო სალაროშია შექმნილ-შემუშავებული". ჭარაიას მოსაზრებათა ერთი ნაწილი ქართულისა და მეგრულის ბგერათშესატყვისობათა შესახებ თანამედროვე ქართული ენათმეცნიერების თვალსაზრისით მიუღებელია, მაგრამ არსებითია, რომ მან შეძლო ზოგი კორექტივი შეეტანა მანამდე არსებულ ფორმულებში და პირველმა შეაპირისპირა საკმაოდ დიდი რაოდენობა ქართული და მეგრული ძირებისა. იგი იზიარებს ნ. მარის აზრს ქართველური ენებისა და აფხაზურის ურთიერთმიმართების შესახებ, ამასთანავე, გვთავაზობს არაერთ საყურადღებო დაკავშირებასა და ეტიმოლოგიურ დაკვირვებას. დღესაც ანგარიშგასაწევია მისი მოსაზრება სალიტერატურო ენისა და ცოცხალი მეტყველების ურთიერთობის, სალიტერატურო ენის გამდიდრებაში დიალექტების როლის, ენის სიწმინდისა და მისთანა პრობლემების შესახებ. ჭარაიას, როგორც ენათმეცნიერის, მოღვაწეობას სათანადოდ აფასებდნენ ნ. მარი, მ. ჯანაშვილი, ივ. ჯავახიშვილი. მან გერმანულიდან თარგმნა რამდენიმე საენათმეცნიერო ხასიათის ნაშრომიც: ა. შლაიხერის "დარვინის თეორია და ენათმეცნიერება" (1889); გ. ზეემანის "ენის წარმოდგომაზე" (1896). მასვე ეკუთვნის რამდენიმე ლიტერატურული ნარკვევი, კრიტიკულ-პუბლიცისტური სტატია (ფსევდონიმით პ. გიორგიძე) და ეთნოგრაფიული გამოკვლევაც ("აფაზეთი და აფხაზნი", 1888). საზოგადო მოღვაწე, ენათმეცნიერი, ეთნოგრაფი, პედაგოგი და პუბლიცისტი.

წყარო: ქართული ენა: ენციკლოპედია. - თბ. 2008. - გვ.585; განმანათლებლობა საქართველოში - იდეები და მოღვაწეები: nateba.webbreeze.net; ქართველ მოღვაწეთა ნეკროპოლი. წ. 1/ შეადგ., წინასიტყვაობა, შენიშვნები და საძიებელი დაურთო სოლომონ ხუციშვილმა. -თბ., 1961. -გვ.139

• ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება, ოჩამჩირის განყოფილების წევრი (1914-)

• 1911 - გრიგოლ დადიანის სახელობის პრემია

• აფხაზეთი და აფხაზნი : (საეთნოგრაფიო აღწერა) (ავტორი). - თბილისი, 2011. - 97გვ.
• დედა ენის ზოგიერთ სიტყვათა განმარტება (ავტორი). - ქუთაისი, ი. კილაძის სტ., 1910. - 54გვ.