კოტე ყიფიანი

დაბადების ადგილი: ქ. თბილისი.

სწავლობდა თბილისი გიმნაზიაში, შემდგომ პეტერბურგისა და მოსკოვის სამხატვრო აკადემიებში, რომელიც დაამთავრა 1873 წელს.

1873 წლიდან სახელმწიფო სამსახურში შედის და 1875 წელს მეფისნაცვლის მიწვევით ბორჯომის მამულების უფროსი გამგის თანაშემწედ მუშაობს, იგი იყო ერთადერთი ქართველი, რომელსაც მიღებული ჰქონდა უმაღლესი სამეურნეო განათლება; აწარმოებდა მეცნიერული ხასიათის დაკვირვებებს, რომელთა საფუძველზეც მომავალში დაწერა მეცნიერული შრომები: "ქვეყანა, ბუნება და ადამიანი", "მცენარე და ადამიანი", "საუბარი ბუნების შესახებ",  "ზოგიერთი ცნობა ბორჯომის ისტორიიდან" და სხვა. შეადგინა ქართულ-რუსულ-ლათინური ბოტანიკური ლექსიკონი. მას ცხოვრების ფართო ასპარეზი ჰქონდა გადაშლილი, მაგრამ მსახიობისა და საზოგადო მოღვაწის მძიმე ბედი არჩია და ნახევარ საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში თავდაუზოგველად ემსახურა ქართულ თეატრს. თექვსმეტი წლისამ პირველად შეასრულა პაჟის როლი მოლიერის "ცოლის შერთვევინებაში"; სასცენო მოღვაწეობა დაიწყო პროფესიულ სცენაზე; კ. ყიფიანი ფართო დიაპაზონის მსახიობი იყო; მისი შესრულება გამოირჩეოდა გულწრფელობით, სცენური სიმართლით, გარდასახვის კარგი უნარით. როლები: ანდუყაფარი(გ. ერისთავის "გაყრა"), სვიმონ ლეონიძე(დ. ერისთავის "სამშობლო"), ანანია(სუმბათაშვილ-იუჟინის "ღალატი") და სხვ. მან პირველმა შეასრულა ქართულ სცენაზე 1883 წელს შაილოკი და მეფე ლირი(შექსპირის "ვენეციელი ვაჭარი", "მეფე ლირი"); იყო განახლებული ქართული პროფესიული თეატრის(1879)  ერთ-ერთი პირველი რეჟისორი და მსახიობი; ავტორია თეორიული წერილებისა თეატრსა და მსახიობთა ოსტატობაზე; წერდა დრამატულ ნაწარმოებებს("ბედი ქართლისა", "ცოტნე დადიანი", "ორი მამა"); მოთხრობებს, თარგმნიდა მხატვრულ და პოლიტიკური ხასიათის ლიტერატურას. საზოგადო მოღვაწის, დიდი მამულიშვილის დიმიტრი ყიფიანის ვაჟი.

წყარო:  კოტე ყიფიანი / ე. დავითაია. -  თბ., 1975.; სცენის ოსტატები / ალ. ბურთიკაშვილი. - თბ., 1951. - გვ.229.

• მოგონებები, წერილები (ავტორი). - თბ., ლიტერატურა და ხელოვნება, 1964. - 161გვ.
• Русско-грузинский словарь по астрономии, зоологии, минералогии и разных терминов и технических слов (ავტორი). - Тифлис, Тип. Е.И. Хеладзе, 1896. - 96с.