მანუჩარ II ჯაყელი

სამცხის ათაბაგი 1581-1614წწ., ქაიხოსრო II -ის ძე. 1576-1578 წლებში ყვარყვარე IV -ის ავადმყოფობის გამო განაგებდა საათაბაგოს საქმეებს. 1578 წლის აგვისტოს ოსმალთა მიერ სპარსელთა დამარცხების (ჩილდირის ველზე) შემდეგ მანუჩარი ოსმალებს დამორჩილდა. ოსმალთა სარდალმა მუსტაფა ლალა-ფაშამ ყვარყვარე და მანუჩარ II სტამბოლში გაგზავნა. აქ მანუჩარი გაამაჰმადიანეს, მუსტაფა უწოდეს და 1579 წელს ახალშექმნილი ახალციხის (ჩილდირის) საფაშო უბოძეს. მას ქართლის წინააღმდეგ ბრძოლა ევალებოდა. მანუჩარ II -მ ოსმალთა გეგმები ქართლის მეფეს სიმონ I-ს გაანდო. ოსმალები მუხრანის ველზე დამარცხდნენ. სულთნის ხელისუფლებამ მანუჩარ II-ის დასჯა გადაწყვიტა, მაგრამ მან თავი დააღწია მტერს და აჯანყება დაიწყო. 1581 მანუჩარ II -მ უარჰყო მაჰმადიანობა, ცოლად სიმონ I -ის ქალიშვილი ელენე შეირთო და ათაბაგი გახდა( ყვარყვარეს ნაცვლად). ოსმალებმა ჩილდირის ბეგლარბეგად იუსუფ-ფაშა დასვეს და აჯანყების ჩაქრობა დაავალეს, მაგრამ მან ეს ვერ შეძლო. ოსმალები კომპრომისზე წავიდნენ - 1583 წელს ბეგლარბეგად მანუჩარ II აღადგინეს. იგი სულთნისაგან ქრისტიანობის შენარჩუნებით ათაბაგობის აღდგენას მოითხოვდა. ოსმალებს მესხეთის ინკორპორაცია ჰქონდათ გადაწყვეტილი და 1587 წელს მანუჩარ II-ის წინააღმდეგ ჯარი გაგზავნეს. მანუჩარ II  ირანის ორიენტაციის გზას დაადგა და თვითონაც ირანში გადავიდა. 

წყარო: ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია: ტ. 6.-თბ., 1983.-გვ.415; საქართველო: ენციკლოპედია: ტ.5. -თბ.,2023. -გვ.516-517