ვალერიან თევზაძე

რუსეთის არმიის ოფიცერი. მონაწილეობდა I მსოფლიო ომში (1914–1918). 1918 წლიდან ვალერიან თევზაძე საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკური არმიის ოფიცერი იყო. იმავე წელს მიენიჭა პოდპოლკოვნიკის წოდება, მონაწილეობდა საქართველოს მტრების წინააღმდეგ წარმოებულ მრავალ სამხედრო ოპერაციაში. აქტიურად მონაწილეობდა რესპუბლიკის შეიარაღებული ძალების ჩამოყალიბებაში. 1921 წლის მარტში იძულებული გახდა დაეტოვებინა სამშობლო. ქართველი მხედრების ერთ ჯგუფთან ერთად გადავიდა პოლონეთში და იყო პოლონეთის არმიის ოფიცერი. მეორე მსოფლიო ომის (1939–1945) დაწყების დროს თავი ისახელა ვარშავის დაცვისათვის ბრძოლებში, რისთვისაც "ვირტუტი მილიტარის" ("მხედრული მამაცობისთვის") ვერცხლის ჯვრით დააჯილდოვეს. ავტორია მოგონებებისა "განვლილი გზა", რომელიც საყურადღებო ცნობებს შეიცავს 1917–1921 საქართველოს საშინაო და საგარეო ვითარების შესახებ. ომის შემდეგ საბჭოთა რეპრესიებისგან თავის დაღწევის მიზნით შეცვლილი სახელითა და გვარით (ვალერი კჟიჟანოვსკი, Walery Krzyżanowski) ცხოვრობდა და მუშაობდა ძერჟონიუვში (ქვემო სილეზია), სადაც გარდაიცვალა. ანდერძის თანახმად მის საფლავზე მინიშნებულია ვალერიან თევზაძის ნამდვილი სახელი და გვარი და აწერია ეპიტაფია: "როგორც ქართველი, ვისურვებდი, რომ საქართველოში ვყოფილიყავი დაკრძალული, მაგრამ ბედნიერი ვარ იმითაც, რომ დავიკრძალები გმირი და კეთილშობილი პოლონელების მიწაზე". ვარშავის დაცვისათვის მიღებული აქვს "ვირტუტი მილიტარის" ("მხედრული მამაცობისთვის") ვერცხლის ჯვარი. 2009 წლის 18 მარტს ძერჟონიუვში გაიხსნა ვალერიან თევზაძისადმი მიძღვნილი ობელისკი. სამხედრო მოღვაწე, პოლკოვნიკი, ქართული ემიგრაციის ერთ-ერთი წარმომადგენელი.

წყარო: საქართველო: ენციკლოპედია: ტ.III.–თბ., 2014.-გვ.646

• ქართველი ოფიცრის ჩანაწერები (ავტორი). - თბილისი, მეცნიერება, 1990. - 56გვ.