ხალილ გოზალიშვილი

დაბადების ადგილი: ქ. ვალე, ახალციხის მუნიციპალიტეტი.

1944 წელს, როცა მუსლიმი მესხები თურქებად გამოაცხადეს და შუა აზიაში გადაასახლეს, იგი მეორე მსოფლიო ომში იბრძოდა; ომის შემდეგ მან დიდი გაჭირვებით, მოძებნა ოჯახი უზბეკეთში და 1956 წლამდე დამამცირებელი რეჟიმის პირობებში ცხოვრობდა; რეაბილიტაციის შემდეგ დეპორტირებულ მესხებს მეთვალყურეობა მოუხსნეს, მაგრამ სამშობლოში დაბრუნების უფლება არ მისცეს; იმ დღიდა დაწყებული მთელი თავისი შეგნებული ცხოვრება ხ. გოზალიშვილმა სამშობლოში დაბრუნებისთვის ბრძოლას შეალია; იგი ამ საქმის აღიარებული მეთაური და წინამძღოლი იყო; 1962 წელს თანამოაზრეებთან ერთად შექმნა "დროებითი კომიტეტი", რომელიც მიზნად ისახავდა მაჰმადიან მესხთა ერთიანი ქართველი ერიდან გამოცალკევებისა და გამოყოფის მიზეზთა შესწავლა-გამორკვევას, ქართული თვითშეგნების განვითარებასა და მესხთა ისტორიულ სამშობლოში დასაბრუნებლად აქტიური ზომების მიღებას; 1966 წელს აარსებს მესხთა არალეგალურ წრეს და ხელნაწერ გაზეთ "აღორძინება"-ს; წრის მიზანი იყო მესხთა შორის ქართული თვითშეგნების გაღვივება; მესხეთის, როგორც საქართველოს განუყოფელი ნაწილის, როლის გაცნობიერებას; 1976 წელს მჭიდრო კავშირს ამყარებს საქართველოს ადამიანთა უფლებების დაცვის საინიციატივო ჯგუფის წევრებთან - მ. კოსტავასთან, ზ. გამსახურიასთან, ვ. რცხილაძესთან, ი. კენჭოშვილთან და ბ. ბეგიაშვილთან; ჯგუფის თვითგამოცემებში ფართოდ შუქდება დეპორტირებულ მესხთა პრობლემები; 1989 წელს ზურაბ მამალაძესთან ერთად თბილისში ქმნის "ქართველი მუსლიმების უფლებების დაცვის ლიგა"-ს, მისი თანამოაზრე მესხების და თბილისელი ინტელიგენციის მცდელობების შედეგად 80-იან წლებში მაჰმადიანი მესხების ორასზე მეტი ოჯახი დაბრუნდა საქართველოში; 1989-1991 წწ. ას სამოცდაათი ოჯახი ისევ გააძევეს საქართველოდან; ეს ამბავი ფერღანის ტრაგიკულ მოვლენებს დაემთხვა, რაც შემთხვევითი არ იყო; 80-იანი წლების დასასრულს გოზალიშვილმა თავის მიერ შექმნილ "ქართველი მესხების წრე"-ს სახელი შეუცვალა და საზოგადოება "ხსნა" ეწეოდა; "ხსნის"-ს მიზანი მესხთა სამშობლოში უმტკივნეულო, ეტაპობრივი დაბრუნება იყო; 1991 წელს "ხსნა" ყაბარდოში ოფიციალურად დარეგისტრირდა.

წყარო: მესხეთის სახელოვანი შვილები:– თბ., 2008. – გვ.109-111

• მესხთა ტრაგედია (ავტორი). - თბილისი, კავკასიური სახლი, 2005. - 327გვ.