აკაკი წერეთელი

დაბადების ადგილი: სოფ. სხვიტორი, ახლანდელი საჩხერის რაიონი.

ცნობილი ქართველი პოეტი, საზოგადო მოღვაწე და  საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ერთ-ერთი ლიდერი. ბავშვობის წლები სოფელ სავანეში, გლეხის ოჯახში, ძიძასთან გაატარა, 1852 წლიდან ქუთაისის კლასიკურ გიმნაზიაში სწავლობდა, 1859 წლიდან კი პეტერბურგის უნივერსიტეტის აღმოსავლური ენების ფაკულტეტზე, რომელიც 1863 წელს დაამთავრა კანდიდატის ხარისხით.

ლექსების წერა აკაკი წერეთელმა ჯერ კიდევ ყრმობის ასაკში დაიწყო, 1859 წელს იგი უკვე რამდენიმე დაბეჭდილი ლექსის ავტორი იყო, ხოლო 1860 წელს გამოქვეყნებულმა ლირიკულმა ლექსმა ― "საიდუმლო ბარათი", რომელიც მალევე სიმღერის სახითაც გავრცელდა, ახალგაზრდა პოეტს დიდი პოპულარობა მოუტანა.

მას უდიდესი დამსახურება მიუძღვის "ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების" დაარსებასა და მის მრავალმხრივ კულტურულ-საგანმანათლებლო საქმიანობაში, ქართული დრამატული საზოგადოების შექმნასა და მუშაობაში, ქართული ჟურნალისტიკის განვითარებაში, როგორც უაღრესად ნაყოფიერი და მნიშვნელოვანი პუბლიცისტური მოღვაწეობით, ისე ყოველთვიური ჟურნალის "აკაკის თვიური კრებული" (1897-1900) დაარსებით. იგი რედაქტორობდა აგრეთვე სატირულ-იუმორისტულ ჟურნალს "ხუმარა", რომლის ანტიცარისტული და ეროვნული მიმართულების გამო, დაპატიმრებულიც კი იყო.

ილია ჭავჭავაძესთან ერთად, აკაკი წერეთელი სათავეში ჩაუდგა ეროვნულ-განმათავისუფლებელ მოძრაობას საქართველოში და სიტყვით თუ საქმით, დაუცხრომლად, მიზანდასახულად იღვწოდა ქართველი ხალხის სულიერი აღორძინებისათვის, მასში ეროვნული თვითშეგნების ამაღლებისათვის. მან ახალი ეტაპი შექმნა ქართული მხატვრული სიტყვის განვითარებაში, რამაც პოეტს, ილია ჭავჭავაძესთან ერთად, კანონიერად დაუმკვიდრა ახალი ქართული ლიტერატურის ერთ-ერთი ფუძემდებლისა და თანამედროვე ქართული სალიტერატურო ენის რეფორმატორის სახელი.

ქართველმა ხალხმა სიცოცხლეშივე შერაცხა წერეთელი ჭეშმარიტ სახალხო პოეტად. ავტორია მრავალი ლექსისა და პოემისა. მისმა შემოქმედებამ წარუშლელი კვალი დატოვა ქართველი ხალხის სულიერი კულტურის ისტორიაში.

წყარო: ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია: ტ.11.-თბ., 1987.-გვ.304-305; ქართული ენა: ენციკლოპედია. - თბ. 2008. - გვ.571

• რჩეული : ლირიკა, თარგმანი, პოემა (ავტორი). - თბილისი, მერანი, 2006. - 212 გვ.. - ISBN: 99940-859-3-X
• გამზრდელი (ავტორი). - თბილისი, საქ. მეცნ. აკად., ქართ. ლიტ. ინ-ტი, 2000. - 22 გვ.
• აფორიზმები და გამონათქვამები (ავტორი). - თბილისი, საქ. წიგნ. მოყვ. საზ-ბა, 1991. - 80 გვ.
• საბავშვო მოთხრობები (ავტორი). - თბილისი, საბლიტგამი, 1940. - 80გვ.
• რჩეული ლექსები და პოემები (ავტორი). - თბილისი, სახელგამი, 1937. - 368 გვ.
• ბაში-აჩუკი : ისტორიული მოთხრობა (ავტორი). - ტფილისი, ცოდნა-ს გამოცემა N71, 1913. - 96 გვ.
• პატარა კახი : ხუთმოქმედებიანი ისტორიული დრამა აკაკისა (ავტორი). - თბილისი, "თეატრის" რედაქც. გამოც., 1890. - 112 გვ.