ნოდია, გია.

 თბილისი 2018

თავი IV. განათლება დემოკრატიული მოქალაქეობისათვის

1. სამოქალაქო აღზრდა და განათლების სოციალური ფუნქცია

1.1. რატომ განათლება დემოკრატიული მოქალაქეობის შესახებ?

ტერტულიანეს ცნობილი გამონათქვამი: „ადამიანი დაბადებით ქრისტიანია“, ნიშნავს, რომ ადამიანში შემოქმედის მიერ იმთავითვე ჩადებულია ზნეობრივი კოდექსი, სწორედ ის, რომელმაც იმანუილ კანტს ათქმევინა: „ორი რამ იწვევს ჩემში უსაზღვრო მოწიწების გრძნობას - ვარსკვლავებიანი ზეცა ჩემს თავზე და ზნეობრივი კოდექსი ჩემში“. ამ კოდექსის უმთავრესი ცნებაა „ გიყვარდეს მოყვასი შენი ვითარცა თავი შენი.“ ეს ზნეობრივი კოდექსი, რომელიც ადამიანში აღზრდის ინსტიტუტების მხრიდან განმტკიცებასა და სრულყოფას საჭიროებს, თანამედროვე სამოქალაქო ღირებულებათა ტრადიციული და მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნაწილია, მაგრამ მხოლოდ ერთი ნაწილი. მეორე, ასევე ტრადიციული და არანაკლებ მნიშვნელოვანი შემადგენელი ნაწილი ის ღირებულებებია, რომლებიც მართვადია. ეს ღირებულებები ყალიბდება საზოგადოებაში თანაცხოვრების (resp. თანაარსებობის) წესებისა და რეგლამენტის სახით და ვრცელდება კონკრეტული ეთნიკური, რელიგიური ან ეთნორელიგიური ჯგუფების წევრებზე, როგორც კონვენციის მხარეებზე. ამ ღირებულებათა რეალიზაციის ამპლიტუდა მართვადია და იცვლება საზოგადოებრივი დაკვეთის მიხედვით. სამოქალაქო ღირებულებების მართვა ხორციელდება არა მხოლოდ იდეოლოგიური მექანიზმებით (მასმედია, ელექტრონული მედია, მხატვრული ლიტერატურა და სხვ.), არამედ, აღზრდის ინსტიტუტების მეშვეობითაც. „ადამიანს დემოკრატიული აზროვნების უნარი ბუნებითად როდი მოსდგამს. დემოკრატია იმგვარ ჩვევებსა და მომზადებას გულისხმობს, წვრთნას რომ საჭიროებს, რადგან უამისოდ ისინი ვერც ფეხს მოიკიდებენ და ვერც განვითარდებიან“ (Parker W.)

დემოკრატიული მოქალაქეობა არის უნარი, ხოლო უნარებს დაუფლება სჭირდება. განათლება დემოკრატიული მოქალაქეობისათვის მიზნად ისახავს ადამიანების იმგვარი ცოდნით, შეგნებით, უნარებითა და დამოკიდებულებებით აღჭურვას, რაც დაეხმარება მათ თავიანთ თემებში ეფექტური როლის განხორციელებაში - იქნება ეს ადგილობრივ, ეროვნულ და საერთაშორისო დონეზე. განათლება დემოკრატიული მოქალაქეობისათვის უჩვენებს მათ, თუ როგორ მიიღონ ინფორმაცია თავიანთი უფლებების, პასუხისმგებლობისა და მოვალეობის შესახებ და ეხმარება იმის გაცნობიერებაში, რომ მათ შესწევთ უნარი, მოახდინონ ზეგავლენა და ცვლილებები. (http://www.coe.int/t/dgap/tbilisi/index0ae0_ge.asp) „განათლება დემოკრატიული მოქალაქეობისთვის“ გულისხმობს სწავლებას, წვრთნას, გავრცელებას, ინფორმირებას, პრაქტიკასა და ღონისძიებებს, რომელთა მიზანია მოსწავლეთა ცოდნით, უნარებითა და შეგნებით აღჭურვა, მათი დამოკიდებულებებისა და ქცევების ჩამოყალიბება, მათი გაძლიერება საზოგადოებაში მათივე დემოკრატიული უფლებებისა და მოვალეობების რეალიზებასა და დაცვაში, მრავალსახეობის დაფასება და დემოკრატიულ ცხოვრებაში აქტიური როლის შესრულება დემოკრატიის და კანონის უზენაესობის ხელშეწყობისა და დაცვის მიზნით. (http://www.coe.int/t/dgap/tbilisi/index0ae0_ge.asp)

ამ ტიპის განათლების ერთ-ერთი მთავარი მიზანია, ინტერკულტურული დიალოგის, მრავალფეროვნებისა და თანასწორობის პრინციპების აღსრულების ხელის შეწყობა. ამისთვის 133 აუცილებელია, დაიგეგმოს და განხორცილდეს მთელი რიგი ღონისძიებები, რომლებიც გაზრდის ცოდნის, შეგნების/გაცნობიერების დონეს, პერსონალურ და სოციალურ უნარებს, რაც, თავის მხრივ, შეამცირებს კონფლიქტის რისკს, ადამიანებს ასწავლის ერთმანეთის კულტურის დაფასებას, სხვადასხვა ეთნიკური, რელიგიური და ენობრივი ჯგუფები ერთმანეთის ღირებულებებს პატივისცემით მოეკიდებიან, რაც ხელს შეუწყობს დიალოგს და საბოლოოდ გახდება უთანხმოების მოგვარების არაძალადობრივი საშუალება/გზა.

საჭიროა, მომავალმა თაობამ ნათლად აღიქვას და დააფასოს დემოკრატიული მემკვიდრეობა და ისწავლოს, როგორ ისარგებლოს ამ მემკვიდრეობით. სწორედ ამ მიზანს ემსახურება სწავლება დემოკრატიული მოქალაქეობის შესახებ, ისევე, როგორც ზოგადად განათლება, რაც მდგომარეობს ახალგაზრდა თაობის დახმარებასა და წახალისებაში, რათა ისინი ჩამოყალიბდნენ აქტიურ, დემოკრატიის მომხრე და ერთგულ მოქალაქეებად, რაშიც უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება აღზრდის ინსტიტუტებს და, კერძოდ, მასწავლებელს, როგორც დემოკრატიულ ღირებულებათა მატარებელსა და გადამცემს მოსწავლეებში, რათა ისინი გახდნენ დემოკრატიული საზოგადოების აქტიური მოქალაქეები.