- ხომ იცი, ხვალ როგორ იქნები?-  უთხრა ქალმა.

თავის ოთახში შევიდა. გაიხადა და დაწვა. დასცხა საბნის ქვეშ. გადაიძრო. ქუჩიდან შემოსულმა სინათლემ შეაწუხა.ზურგი შეაქცია. მალე ჩაეძინა. ღრმად სუნთქავდა. დედა ადგა და თეთრ სახეს დახედა პულსი გაუსინჯა. ოდნავ შეაღო ფანჯარა. საბანი გადაფარა ზურგზე.

დილით ვიღვიძებ. თავი მტკივა. პირი მიშრება. რამდენიმე წუთში გული აჩქარდება. ამასაც შევეჩვევი, მაგრამ მერე დაიწყება ის, რის სახელსაც დაახლოებით ვხვდები…

ფანჯარა ალბათ დედამ გააღო. მცივა, მაგრამ ღია ფანჯარასთან ვერ მივალ, მეშინია. მარინას ამაზე ეცინება. ვერაფერს ვერ ვხედავ სასაცილოს. სათამაშო ლომს ვუყურებ. წელიწადია, ერთ კუთხეში დევს. თავი ოდნავ მოღრეცილი აქვს. დაბლა აქვს დახრილი. მოწყენილია.

„ბიჭი ერთი წელია აქ აღარ ცხოვრობს“.

„ბიჭის ლოგინი ცარიელია“.

ჩემი საწოლი ფართოა და ის მხარეც, სადაც მარინა უნდა იწვეს, მარტოა. ახლა მთლიანად ლოგინი და მისი ის ნაწილიც, რომელიც ჩემი სხეულითაა დაკავებული, შუაზე გაჭრილი ადამიანი მგონია. თავიდან ფეხებამდე შუაზე გაჭრილი.

„თემურ“! -  მეძახის ვიღაც. ვიცი, არავინაა. ყოველი დალევის შემდეგ მეძახიან. რადგან ვიცი, მეჩვენება, ესე იგი, გიჟი არა ვარ. დედას ვეუბნები, რომ ფანჯარა დაკეტოს. ვდგები და ვიხედები ქუჩაში. უზრდელობაა, როცა გეძახიან და არ იხედები. თუნდაც ცარიელი ხმა იყოს ის.

დედა ამბობს, -  კოტიკას ლალიმ დამირეკა გუშინ, -  ძალიან ცუდად არის კოტიკაო.

მე მხოლოდ გუშინ არ ვყოფილვარ მასთან. ეტყობა, ძალიან უნდა ლალის, ვნახო, როგორ მოკვდება კოტიკა.

- თავი დამანებე! -  ვყვირი მე.

- არა, ნამდვილად გიჟი ხარ.

- თქვენ გამაგიჟეთ! -  უფრო ვყვირივარ.

დედა ოთახიდან გადის. მთელი სხეულით ვკანკალებ. საწოლზე ვჯდები. ფეხებს ვერ ვაჩერებ, ისე დახტიან იატაკზე. ორივე ხელს მაგრად ვაჭერ მუხლისთავებს. ცოტა ხანში ჩერდებიან. ვიცვამ და სამზარეულოში გულის წვეთებს ვსვამ. უკან ისე ვბრუნდები, დედას არ ვუყურებ.

„თემურ!“ -  მეძახის ვიღაც. ვიხედები. არავინაა...

ახლა შენ უნდა გახვიდე სახლიდან, აქ უარესად გახდები... საშინელებაა აქ. დედა სედუქსენს მაძლევს და თან მეუბნება, რომ ორი დღით მივლინებაში მიდის.

- ძალიან გიყვირე?

- შენ ნუ მოიკლავ თავს, თორემ მე არაფერი მიჭირს.

- რამდენი დარჩა კოტიკას?

- ღმერთმა იცის.

- ალბათ, ერთი კვირა.

ფანჯარას ვუყურებ და ვფიქრობ, ქუჩაში არ დავეცე. დედას ჩემი ნაფიქრალი ესმის:

- ნუ გეშინია, არ დაეცემი.

- არა?

- არა. ახლა კარგად ხარ.

ორჯერ დავეცი. მივდიოდი ქუჩაში და ჩემს თავს ვეუბნებოდი:

- ახლა დაეცემი! ახლა დაეცემი! უცებ ყველაფერი გათეთრდა და დავეცი. დედა ფარდებს ბოლომდე სწევს.

- შენ გააღე არა, ფანჯარა?

-  ჰო, ჰაერისათვის.

სულ მგონია, გადავხტები. თავის მოკვლა არ მინდა და ღია ფანჯარას ვერ ვეკარები.

რაღაც ძალა გადამაგდებს. შეიძლება სულაც იმ ბებერმა გადამაგდოს, მეფისტოფელის სახე რომ ჰქონდა. მკვდარია, მაგრამ მაინც... მკვდრები სულ თან მდევენ...

- დატოვებ ჩემს შვილს და ამასაც ვეღარ ნახავ! - მოხუცი ბავშვზე ეუბნებოდა. ბავშვი ტიროდა, გაწითლებული იყო ტირილისაგან. ძალიან ქერა ჰქონდა თმები.

მოხუცი ბავშვიანად მივიდა ფანჯარასთან. გამოაღო. ფანჯრიდან გადაჰყო ბიჭი.

ბიჭი კიოდა. მოხუცმა ქალს გახედა.

- გადავაგდებ, იცოდე!

ქალი იატაკზე დაეცა.

ბავშვი ძალიან ხშირად კიოდა ღამით. დედას არ ეძინა, ანდა, რა დააძინებდა. უნდა ამდგარიყო დილით და ბავშვიანად გაქცეულიყო იქიდან, სადღაც გადაკარგულიყო. იმ სახლში გაჩერება აღარ შეიძლებოდა. დიდი ცოდვა იყო იმ სახლში გაჩერება, მაგრამ ამდენი არ ესმოდა ქალს. იმიტომ, რომ დედა იყო და ეშინოდა, მომიკლავსო. მეტზე არაფერზე არ ფიქრობდა, ვერც იფიქრებდა.

***
დედაჩემი ზეწარს იღებს.

- რამდენჯერ გითხარი, ჩემს ლოგინს მე მოვუვლი! -  ზეწარს ხელიდან ვართმევ და ვიკრავ.

ზეწრიანად ვხედავ ჩემს თავს სარკეში...

***
მამა ზღვიდან ბრუნდებოდა სამი წლის თემურისთან ერთად. მამას მაგრად ეჭირა ბავშვის პატარა, თეთრი ხელი. საშუალო სიმაღლის კაცი იყო. თვალები ლურჯი ჰქონდა, ძალიან ლურჯი, ზღვისფერი. თემური ძალიან ჰგავდა მამას. გამვლელებს უცინოდა. მამასაც თემური ერქვა.

- დედა სახლში იქნება?- ჰკითხა ბავშვმა.

- სახლშია, თემურიკო! -  უპასუხა მამამ.

- მშია.

- მეც მშია. დედა გვაჭმევს. -  კაცს გაეცინ აბიჭზე. მერე, ხელში აიყვანა და უფრო სწრაფად წავიდა.

სამივენი მაგიდასთან ისხდნენ.

***
თემურ, ვიღაც ორი კაცი იყო შენთან! -  გაახსენდა ქალს.

- ვინ?

- არ ვიცი, პირველად ვნახე. მაგის თანამშრომლები ვართო.

- მშენებლობიდანო?

- არ ვიცი, ასე თქვეს.

- რა გვინდაო?

- კიდევ მოვალთო.

- ვინ უნდა ყოფილიყვნენ ნეტა? -  თქვა კაცმა. დაფიქრდა.

- ჭამე, გაცივდება.

კაცმა ცხელი სუფის ჭამა განაგრძო.

- ვინ უნდა ყოფილიყვნენ?

საღამოს მოვიდნენ. ერთ-ერთმა მოწმობა აჩვენა.

- რა გნებავთ? -  იკითხა კაცმა.

- უნდა წამოხვიდეთ.

- რაშია საქმე?

- მშენებლობაზე კაცი მიიღეთ, რომელიც ძიებაშია.

- მე არავინ არ მიმიღია.

- უხერხულია აქ ამაზე ლაპარაკი.

- რა მოხდა? -  ჰკითხა ქალმა.

- მშენებლობაზე უნდა წავიდე, -  მოატყუა ქმარმა.

- ისინი არიან?

-  ჰო, ჰო, მე შეიძლება... არ შეგეშინდეთ.

დედა-შვილი კარში იდგა და უყურებდა, როგორ გადიოდა მამა ეზოდან.

სამი დღის შემდეგ დაბრუნდა. არავისთვის არ შეუხედავს, თითქოს არავინ იყო ოთახში. 

ბიჭისთვისაც კი არ შეუხედავს. მშენებლობაზე, მის მოადგილეს ვიღაც „ვლასოველი“  მიეღო.

თემური დაკითხეს. მერე გამოუშვეს, ოღონდ, გაათავისუფლეს სამუშაოდან.

- უნდა მცოდნოდა. -  თქვა კაცმა.

- რა? -  ჰკითხა ბიჭმა და მამის მუხლზე აძვრა.

- ყველაფერი.

დაწვა კაცი. კედლისკენ გადატრიალდადა ერთი კვირა ხმა არ ამოუღია. ზოგჯერ შპალერს წიწკნიდა. ერთი კვირის შემდეგ წამოდგა. ცოტა ჭამა. ხმას მაინც არ იღებდა. დრო გადიოდა.

კაცი კი ხმას არ იღებდა. ექიმი მოიყვანეს სახლში. ექიმიც კაცი იყო, ჭაღარა. ძალიან სუფთა ჰქონდა ხელები. ლურჯი ვენები გამოკვეთილიყვნენ ხელებზე. ისინი მარტო დატოვეს ოთახში.

დიდხანს ელაპარაკებოდა ექიმი. მერე წამლები გამოწერა და წავიდა.

- მარტო ნუ დატოვებთ, -  უთხრა ქალს წასვლის წინ.

- ეშველება რამე? -  ჰკითხა ქალმა.

- ეშველება. -  თქვა ექიმმა ათასჯერ ნათქვამი მხოლოდ იმიტომ, ქალი რომ დაემშვიდებინა. ოღონდ, თვითონ ვეღარ ამჩნევდა იმას, რომ თავის „ეშველებას“ ისე ამბობდა ბოლო დროს, როგორც იძახიან: „გამარჯობა“, „იმიტომ“, „ისე“, „მშვიდობით“.

- ვითომ? -  ჰკითხა მოხუცმა კაცმა.

- ბავშვი? -  ახლა ექიმმა იკითხა, ოთახში შემობაჯბაჯებული პატარა ბიჭი რომ დაინახა.

- ბავშვი თქვენია?

- დიახ, ბატონო. -  თქვა ქალმა.

ცოტა ხანს უყურა ბავშვს...

- კარგი ბიჭია, -  ამასაც ნუ დატოვებთ მარტო. მშვიდობით.

ერთი წელი სიჩუმე იყო სახლში. პატარა ბიჭი თუ დაარღვევდა ამ სიჩუმეს და იმასაც ხელს აფარებდნენ პირზე. სტუმრებით სავსე, განათებულ სახლში ახლა მხოლოდ ექიმი დადიოდა. ისიც გვიან, რომ დაბნელდებოდა. მერე, მოვიდოდა მარტო და ნელა დაეშვებოდა სკამზე ისე, როგორც პანაშვიდზე დაგვიანებული, მაგრამ მაინც მოსული ოჯახის ახლობელი ადამიანი.

ერთი წლის შემდეგ კაცი უკეთ გახდა. ლაპარაკი დაიწყო. ქალს იმედი მიეცა. კაცი კარგად იყო. ბიჭი ხმამაღლა იცინოდა. მხოლოდ მოხუცი იყო მოღუშული და ბრაზდებოდა მის სიცილზე. ასე გაგრძელდა რვა თვე.

ღამე იყო. ყველას ეძინა. ქალს ესიზმრებოდა, რომ ზღვაში იხრჩობოდა. ქალმა იცოდა ცურვა, მაგრამ დაღლილი იყო და ნაპირს ვერ ხედავდა. ნაპირზე შვილი და ქმარი ელოდნენ და არ იცოდნენ, რომ დედა ეხრჩობოდათ. ქალი ყვიროდა. ყვირილი არავის ესმოდა. ქალს მლაშე წყალი ჩასდიოდა პირში, ხახაში. ის იძირებოდა ზღვაში. ძალას იკრებდა, ხტებოდა წყლიდან და ყველაფერი მეორდებოდა.

თვალი გაახილა. სიბნელეში ქმრის შეშლილი სახე დაინახა, თავზე წამოსდგომოდა. ისევ სიზმარში ეგონა თავი, სულ ერთ წამს ეგონა, იმიტომ, რომ ქმრის ხელები მაგრად უჭერდნენ ყელზე. იკივლა, ძლივს მოიშორა.

ბავშვმა ტირილი დაიწყო. ბებერი წამოდგა. კაცი ხმამაღლა იცინოდა.

დედა ატირებულ ბავშვს იკრავდა და ევედრებოდა ქმარს: „თემურ! ჩვენ ვართ შენი ჭირიმე, მე და შენი ბიჭი!“-  ბებერი სასწრაფოში რეკავდა. კაცი ახლა ჩუმად იცინოდა. მერე ზეწარი შიშველ ტანზე შემოიხვია, ლოგინზე დადგა და თვალების აქეთ-იქით ცეცებით სწრაფად და ნერვულად დაიწყო:

„დიოსკურია ზღვაში ჩაძირული ქალაქია. ერთ დროს სიცოცხლე იყო დიოსკურიაზე და ზღვა სულ არ იყო იქ. მერე ზღვა მივიდა და დიოსკურია კუნძულად გადაიქცა. ზღვა რომ აღელდებოდა, მისი ტალღები თეთრი ქვითნაშენ სახლებს ანგრევდა, მერე წყნარდებოდა და ისევ უკან იხევდა. ხალხი თავიდან აშენებდა დანგრეულ სახლებს და ოჯახებს. შემდეგ ისევ მოვარდებოდა ზღვა და თავიდან იწყებოდა ყველაფერი. ერთხელაც, სულ მოშორდა ზღვა დიოსკურიას. ზღვა არაფერს ერჩოდა, მაგრამ ახლა ადამიანები დაერივნენ ერთმანეთს: ხოცავდნენ, ჟლეტდნენ, აუპატიურებდნენ, სპობდნენ! ადამიანები თავიანთ საკუთარ ოჯახებსაც ანგრევდნენ და სპობდნენ ფიზიკურად და მორალურად. შეგნებულად და შეუგნებლად, ნებით და უნებლიეთ“.

-  გესმის შენ?! -  უყვირა ცოლს. ქალი მაგრად იხუტებდა ბავშვს და კანკალებდა. ზეწარმოსხმულ კაცს დუჟი გადმოსდიოდა პირიდან.

- გესმის?! ოჯახებს კლავდნენ განზრახ, ნებით და უნებლიეთ. საშინელება ტრიალებდა დიოსკურიაში. გაბრაზდა დიდი ზღვა, ისევ მოვარდა ქალაქში და მთლიანად ჩაძირა ის.

კაცმა პირი მკლავით მოიწმინდა.

- ახლა, მისმინე! -  განაგრძო მერე. -  არავინ იცის, პირველად რატომ მივიდა ქალაქთან ზღვა, რატომ ანგრევ და, რატომ მოშორდა და ბოლოს, რატომ ჩაძირა სულ. მე ვიცი მხოლოდ და შენ ერთადერთი ხარ, ვისაც ვუმხელ. ზღვამ გააჩინა დიოსკურია და მისცა ადამიანებს სიცოცხლე და სიკეთე. მერე მივიდა და გამოსცადა მათი სიკეთე. დიდხანს ცდიდა ზღვა. იმიტომ, რომ იცოდა, სიკეთეს ყველაზე მეტ ხანს სჭირდებოდა გამოცდა. წავიდა მერე და რომ გაიგო ხალხის ცოდვები, უკან დაბრუნდა და ჩაძირა მთლიანად თეთრი ქალაქი. ზღვა ყოვლისშემძლეა!..

კაცი ცოტა ხანს გაშეშებული იდგა. მერე, უფრო შეშინებულმა თქვა:„ ახლა ყველამ ჩაიცვით ანაფორები და გრძელი პალტოები. ძალიან გეხვეწებით... ძალიან, ძალიან!..“

დრო გადიოდა. კაცი ხან ცუდად იყო, ხან კარგად.

„თქვენ უნდა წახვიდეთ აქედან, თქვენ არავინ არ გაგამტყუნებთ, ბავშვი ცოდოა“. -  ეუბნებოდა ჭაღარა, სუფთახელებიანი ექიმი ქალს. უნდა გაცლოდა იქაურობას. ჯერ ქმარი ეცოდებოდა. იმ ფანჯრის მერე კი დაფრთხა, დაბეჩავდა. „მომიკლავს ბავშვს!“ ფიქრობდა მამამთილზე, - „გადამიგდებს, მომიკლავს“!..

***
წამალს ჯერ არ უმოქმედია. ზეწარს ლოგინზე ვაგდებ. პირს ვიმშრალებ. უნდა ჩქარა გავიდე სახლიდან. თეთრი ხის კარადაზე, რომელიც ჩემს ოთახშია, რამდენიმე გვირგვინია ამოკვეთილი. ეს, ხეზე ამოჭრილი ყვავილების გვირგვინები ძალიან ლამაზია და ძალიან ჰგვანან იმათ, პანაშვიდებზე რომ მიჰქონდათ ადრე. ლენტები აკლია, შავი და თეთრი ლენტები წარწერით: „დავტირით უდროოდ დაღუპულ თემურს“. დედას ვეუბნები, რომ ცუდი ამინდებია და უკან მატარებლით დაბრუნდეს. მე რომ გავალ, ის ფანჯრიდან გადმომხედავს.

- დაკეტე! -  ვეძახი მე. ის კეტავს ფანჯარას და მიღიმის.

„დავტირით უდროოდ დაღუპულ...“

ქვევითკენ მივყვები ჩვენს ვიწრო ქუჩას.ჩემს პირდაპირ, ზედ ცხვირწინ, თოკი ეშვება. მე გვერდით ვხტები. მემაწვნე ქალს ვეჯახები.

- რა იყო, ბიჭო?-  მეკითხება შავებში ჩაცმული ქალი.

- არაფერი, არაფერი.

ნაცრისფერ ჩანთაში ორ ქილა მაწონს დებს და თოკს აბამს ჩანთაზე. თოკი მაღლა ადის, ჩანთა ააქვს...

„დავტირით უდროოდ...“

ათი წლის ვიყავი. თოვდა სოხუმში. იშვიათად თუ მოთოვს სოხუმში. იმ დღეს თოვდა.

დახვეული რკინის კიბეები ავირბინე. მამა კარგად იყო მაშინ.

მამას ღამე მეთევზეებთან უნდა წავეყვანე. იქ უნდა გაგვეთია ღამე და გათენებისას, გათენებისას კი არა, უფრო ადრეც, კატარღით ზღვაში გავიდოდით. იმ დღეს მე ძალიან ბედნიერი ვიყავი. იმ დღეს, როდესაც თოვდა სოხუმში და ჩვენი სახლის დახვეულ რკინის კიბეებზე რომ ავრბოდი. კაცი, რომელსაც ბაბუაჩემი ერქვა, სახლში არ იყო. რომ ყოფილიყო, აუცილებლად წინა ოთახში იჯდებოდა, გაზეთით, ან წიგნით ხელში. წიგნიდან ამომხედავდა გაბრაზებული, ხმას არ გამცემდა...

- დედა! - დავიძახე და შუა ოთახში შევედი. არც ის იყო. დათოვლილი პალტო სწრაფად გავიხადე და საძინებელი ოთახისაკენ წავედი. ძალიან მინდოდა, უკვე დამეწყო ღამისათვის სამზადისი. კარი შევაღე. მაღალჭერიანი ოთახის შუაგულში თოკზე მამა ეკიდა. მის ფეხებს ქვევით წაქცეული სკამი ეგდო. რაღაც ვიყვირე, გავიქეცი და მამას ავახტი. თოკი მაგრად დაირხა მამას თავს ზევით. ორივე ხელი მაგრად ჩავავლე თოკს და ქვევით ჩამოვქაჩე, რომ გამომეგლიჯა.

თოკი რკინის კაუჭზე იყო შეკრული; რკინა მაგრად ჩაჭედებულ იყო ჭერში. კიდევ ვცადე ჩამოგლეჯა. თოკი ძლიერად ირხეოდა აქეთ-იქით ოთახში. მხოლოდ მაშინ შევხედე მამის სახეს.

მისი მკვდარი, ღია თვალები უბეებიდან გადმობერილიყვნენ. ისე, როგორც ბავშვობაში ჩვენი სულით გაბერილი და კოჭიდან გადმოსული, ჯერ გადმოსული, და არა, გაფრენილი საპნის ბუშტები. დაგვიანებული იყო ყველაფერი. მე თოკს ხელები გავუშვი და მაგრად ჩავეხუტე მამას, ისე, როგორც თვითონ მიხუტებდა ხოლმე. მამას თეთრი პერანგი ეცვა, მახსოვს. თოკი ირხეოდა მამასთან და ჩემთან ერთად. მთელი სხეულით ვეკვროდი მის გახევებულ ტანს. თოკი კი ირხეოდა, არ ჩერდებოდა. ის გვაქანავებდა მაღალჭერიან საძინებელში. უხაროდა. თოკი ცხოვრება იყო თითქოს და დაგვცინოდა თავისი სიძლიერით. ვის გიფრენიათ მამასთან ერთად ასეთ ლამაზ საქანელაზე?!

***
„მოვისვენე“. - ეს სიტყვა იყო, რაც პირველად გავიგონე იმ კაცისაგან, რომელსაც ბაბუაჩემი ერქვა. „მოვისვენე“. -  თქვა მაშინ, როდესაც შემოვიდა ოთახში და ზეწარგადაფარებული მამაჩემი დაინახა. სანამ ოთახში შემოვიდოდა, მანამდე იცოდა, რომ მისმა შვილმა თავი მოიკლა. რას ფიქრობდა გზაში, ან რას ამბობდა, როდესაც სახლში მოყვებოდნენ ვიღაცეები, არ ვიცი, მაგრამ მისგან პირველად რაც გავიგონე, ეს იყო - „მოვისვენე“.

პანაშვიდებზე მოჰქონდათ გვირგვინები, ლურსმნებს აჭედებდნენ კედლებზე და გვირგვინებს მათზე მამაჩემივით კიდებდნენ. უმეტესობაზე ეწერა: „დავტირით უდროოდ დაღუპულ თემურს“.

***
ახლა მე ჩავივლი ამ ქუჩას და აღარაფერზე არ ვიფიქრებ. უნდა ჩავიარო და აღარ ვიფიქრო.

სამსახურში ბიჭებს ვნახავ და აღარ ვიფიქრებ.

ქვევიდან ნელა ამოდის შუახნის ქალი,რომელსაც გახუნებული პალტო აცვია. ბაზრის ჩანთა უჭირავს ხელში. სახეზე ეტყობა, რომ ჩანთა მძიმეა. უკვე მოუსწრია ბაზრიდან დაბრუნება, ანდა შეიძლება ნათესავთან ეძინა ღამე, რომელსაც სტუმრები ჰყავდა და დარჩენილი საჭმელი გამოატანა. იქ იქნებოდა იმიტომ, რომ ასეთი გაცვეთილპალტოიანი ქალი, ამდენს ვერაფერს იყიდდა ბაზარში და სწორედ ფეხით ამოვიდოდა ამ დაკიდებულ ქუჩაზე. თანაც, ასეთ ქალს, ნაღდად მდიდარი და სტუმრიანი ნათესავები ეყოლება, რომლებიც სუფრის ალაგებასა და ჭურჭლის დარეცხვაში ჩანთას გაუვსებდნენ ნარჩენი საჭმელებით.

ალბათ ქმარიც არა ჰყავს ამ ქალს; ჰყავდა და მოუკვდა, ან გაშორდა, ან არც არასოდეს ჰყოლია. ძალიან საცოდავები არიან ასეთი შუახნის, უქმროდ დარჩენილი, გახუნებულპალტოიანი, გაწვალებული და დაღლილი ქალები. დედაჩემივით მეცოდებიან ისინი.

- „თემურ“! -  კიდევ მეძახის ვიღაც. ვიხედები...

„მარინა ერთი წელია წასულია...“

„ბიჭის ლოგინი ცარიელია...“

„სათამაშო ლომი მოწყენილია...“

„კოტიკა მალე მოკვდება...“

ქალი მიახლოვდება. ჩვენ ვუახლოვდებით ერთმანეთს. მე რომ წაქცევის არ მეშინოდეს, მოვუკიდებდი ამ ჩანთაზე ხელს და ავუტანდი აღმართზე. არ შემიძლია, არა, არშემიძლია!..

- ქალბატონო, მომეცით ეგ ჩანთა.

ქალი უნდობლად მიყურებს და ჩანთას უკან სწევს.

- აგატანინებთ, ქალბატონო.

- რას?

- ჩანთას.

- ამატანინებთ?

 დიახ.
- გმადლობთ შვილო, თვითონ ავიტან. -  რწმუნდება იმაში, რომ წართმევა არ მინდა.

- მომეცით.

ღრმად სუნთქავს ქალი, დგას და ისვენებს. მე ხელიდან ვართმევ ჩანთას და ვუყურებ.

- წავიდეთ, -  მეუბნება ცოტა ხანში. ორივენი ნელა მივდივართ აღმართზე. ისე მძიმეა ჩანთა, მიკვირს, როგორ მოჰქონდა, თუმცა მე ვარ სუსტად და ალბათ იმიტომ მეჩვენება. არაფერიც არ მეჩვენება. ნათესავები ეყოლება კეთილი. ო, რა კეთილები ხართ ეს ნათესავები!..

ვიღლები და მეც ქალი მგონია თავი, ასევე შუახნის, დაღლილი და გაწვალებული... ვაღწევთ აღმართის დასასრულს.

- წადი შვილო ახლა. დიდიმადლობა.

- მშვიდობით.

- შენი თავი დიდხანს უცოცხლოს დედაშენს.

მე მივდივარ.

„შენი თავი დიდხანს უცოცხლოს... დიდხანს უცოცხლოს“, -  მომყვებიან მისი სიტყვები. გმადლობთ, ქალბატონო.

აეროფლოტის სალაროსთან უამრავი ხალხია.

- დაიშალეთ! -  ყვირიან მილიციელები.

- რამოხდა? -  კითხულობენ ახალი მისულები. მეც მათ ვუერთდები.

- აი აქ, აი აქ, ამ ადგილას დაეწია! ავტობუსის კარს აღებდა, შესწრება უნდოდა, შოფერმა არ გაუღო! -  ტირის ახალგაზრდა, ლამაზი ქალი.

- დაიშალეთ, დაიშალეთ!

- კაი დროს იცით თქვენ მოსვლა, -  ეუბნება კაცი ჩვენი უსაფრთხოების დამცველებს.

- დაგვესიზმრებოდა? -  ყვირიან ისინი.

- ალბათ, ერთი ათი წუთი დასდევდა. -  ამბობს ბიჭი.

- მერე, ვერ დაიჭირეთ?

- ჩვენხელა დანას გვიქნევდა, რომ გამოვეკიდებოდით.

- რომ მოკლა, მერეც დავდევდით.

- რა მოხდა, რა? -  კითხულობს ფერდაკარგული ქალი.

- ბიჭმა ბიჭი მოკლა დანით.

- სულ აჩეხა.

- ავტობუსის კარი რომ ვერ გააღო, მაშინ დაეწია.

- ზურგში ურტყა.

- რომ დაეწია, ზევიდან დაახტა ზურგზე და კიდევ ურტყა.

- ქართველი იყო? -  კითხულობს ვიღაც.

- ვინ?

- ვინც მოკვდა.

- ქართველი იყო.

- მკვლელი?

- ეროვნება არ მიკითხავს. -  მაინც ხუმრობს ვიღაც.

- დაიშალეთ, რომ გეუბნებიან! სამსახურები არა გაქვთ?

- ისიც ქართველი იყო, -  ამბობს მეორე და გაბრაზებული უყურებს „ხუმარას“.

- რატომ დედა, რატომ მერე?..

- რას აკეთებ აქ?

მე ვფხიზლდები. ისევ აეროფლოტის სალაროებთან ვდგავარ. ჩემს წინ დაბალი მილიციელია.

- მე?

- არა, მე!

- არაფერს.

- აბა რა გინდა, აქ რომ დგახარ?

- მე?

- შაყირის გუნებაზე თუ ხარ, ჩაგიყვან განყოფილებაში და იქ ვიშაყიროთ.

- არა, სულ არა ვარ.

- გაიარე, სანამ დროა!

მივდივართ. ალბათ სამსახურში მიდიოდა, ან ინსტიტუტში; გოგოსთან...

დედასთან...პური მიჰქონდა სახლში; რა მნიშვნელობა აქვს? ზურგში ურტყია. როგორ ტკიოდა ალბათ, როგორ არ უნდოდა. ავტობუსის შოფერმა კარი არ გაუღო. რომ გაეღო... ზურგზე აჯდა და ურტყამდა დანას...

- ცუდადხარ, შვილო? -  მეკითხება ვიღაც ქალი.

მერე ბაგეებს ამოძრავებს. მე აღარ მესმის. ქუჩა მიჰქრის ჩემს თვალწინ. ქუჩამ ჩაიქროლა ხალხიანად, მატარებელივით, მატარებლის ფანჯრებზე გადმოფენილი მგზავრებით...

***
ახლა კოტიკას სადარბაზოსთან ვდგავარ. თვალი რომ გავახილე, პირველად სასწრაფო დახმარების სახურავი დავინახე, მერე სამი თეთრხალათიანი. ერთს შპრიცი ეჭირა ხელში.

- უკეთ ხართ? -  მკითხა სულ ახალგაზრდა გოგომ, რომელსაც „კალპაკიდან“ ქერა თმები მოუჩანდა.

- უკეთ ვარ.

წამოვჯექი საკაცეზე. ექიმი ჩემხელა იქნებოდა.

- დაწექით, დაწექით! -  მითხრა ექიმმა.

- არა, გმადლობთ, ახლა კარგად ვარ. გააჩერეთ მანქანა!

- როგორ გეკადრებათ?!

- ანალგინი ან დიმედროლი თუ გაქვთ, გამიკეთეთ და გამიშვით.

- გაშვების უფლება არა მაქვს, ანალგინს კი გაგიკეთებთ, -  ძალიან „მედიცინურად“ მითხრა.

როგორ ვერ ვიტან! „უფლება არა მაქვს, ამას კი...“ იმადლებიან რაღაცას. ექთანმა ანალგინის ამპულა გატეხა და შპრიცით აოიღო წამალი.

- გადაბრუნდით.

- არა, ვენაში! -  ვუთხა რიმე.

ერთი სული მქონდა, გადავმხტარიყავი მანქანიდან. ისინი უფრო ცუდად მხდიდნენ.

- ვენაში არ შეიძლება, გენაცვალე.

- შეიძლება. მე თვითონ გამიკეთებია.

ერთმანეთს ისე გადახედეს, მივხვდი, ჩემს მორფინისტობაში ეჭვი აღარ ეპარებოდათ. მე გამიხარდა. ექიმებს ეშინიათ მორფინისტების. ვიცოდი, გამიშვებდნენ.

გაოცებულ ექთანს შპრიცი გამოვართვი და გავიკეთე. ექიმი გაკვირვებული მიყურებდა. მანქანა გაჩერდა. ყველანი სასწრაფო დახმარების შენობასთან გადმოვედით. ჩემს წინ „ფიატმა“ დაამუხრუჭა. ჩემი სტუდენტობის დროინდელი ამხანაგი იყო. სწრაფად ჩავჯექი მანქანაში.

- წადი! -  ვუთხარი თამაზს. მანქანა წავიდა.

- „გმადლობთ!“ -  მოვასწარი მე.

ძალიან მაღიზიანებენ თეთრხალათიანები, რაც არ უნდა ქერათმიანები და ახალგაზრდები იყვნენ. მათ შეუძლიათ გონზე მოგიყვანონ, მაგრამ სამაგიეროდ, მერე გადაგრიონ თავიანთი დამრიგებლურ-მასწავლებლური ტონით.

- რა იყო, ბიჭო? -  მკითხა თამაზმა.

- არაფერი, ნაცნობები იყვნენ... საბურთალოზე გამიყვანე.

- როგორა ხარ?

- კარგად... ახლა ბიჭი მოკლეს ზემელზე.

- მერე?

- რა მერე?

- რა, რომ მოკლეს?!- არაფერი.

- გუშინ ქეთისთან ვიყავი, ვარიანტი იყო პატარა. აი, ფილოლოგიურზე რომ სწავლობდა,

დიდი მკერდი რომ ჰქონდა.  კაროჩე,  მე რომ ვუყვარდი. მაგარი ნაშები იყვნენ, მაგრად ვიგრიალეთ.

მე თამაზს ვუყურებდი. ის წინ იხედებოდა, ოღონდ, თვალწინ აშკარად წუხანდელი „გრიალი“ ედგა.

არიან ადამიანები, რომელთაც სხვებზე მეტად აქვთ შეგნებული, რომ ერთხელ მოსულან ამ ქვეყანაზე. ისინი არავითარ სიამოვნებას არ იკლებენ. შოულობენ ბევრ ფულს, ყოველ შემთხვევაში, ყველაფერს აკეთებენ ამისათვის და რაც მთავარია, არ ეზარებათ.

ცხოვრობენ ლამაზ გოგოებთან, ქეიფობენ და მოგზაურობენ. იცვამენი მას, რაც ყველაზე ძვირი ღირს. ისინი ცდილობენ, არაფერზე არ იდარდონ და აღწევენ კიდეც ამას.

სხვა ძალიან ბევრი რამ აკლიათ, მაგრამ მაინც, ალბათ დიდი ბედნიერებაა იმის მიღწევა, რომ აღარაფერზე არ იდარდო.

- აბა, მაგრად იგრიალეთ?

-  „ჩერესჩურ“.

- კარგია.

- გამოიარე ერთი, შე  „თუქსუსო!! წევიდეთ, წამევიდეთ, არ გინდა?

- გამოვივლი.

- ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ასე უნდა დავკარგოთ ერთმანეთი?

- არა, კაცო!

-  ჰოდა, გამეიარე.

- აქ გააჩერე. -  ვუთხარი მე. - კარგად იყავი!

- კარგად იყავი და გამეიარე.

- აუცილებლად გამოვივლი.

აუცილებლად!

- როგორ ხარ? -  იმ ქვეყნიდან მეკითხება კოტიკა.

- ცუდად, კოტიკ!

კარგადაც რომ ვიყო, მაინც შემრცხვებოდა კოტიკასთან ამის თქმა. მე ყოველთვის მერიდება მძიმე ავადმყოფთან, ვთქვა - „კარგადა ვარ“. მე ნაცნობებთან პანაშვიდებზე სიარულიც მერიდება. მით უმეტეს, თუ ზედიზედ მიჰყვა მათ ოჯახში გარდაცვალება. შედიხარ, დედას უწევს მკვდარი. შენ წრეს ურტყამ ოთახს, ხელს ართმევ, კოცნი და მიდიხარ. ისევ ბრუნდები მასთან. ახლა მამა უწევს წინ. შენ იგივეს იმეორებ. შენ დედა მაინც გყავს, ან მამა, იმას, აღარავინ.

თითქოს ამაში შენც მიგიძღვის რაღაც ბრალი.

- კარგია, რომ მოხვედი. -  მეუბნება ლალი.

მე ვჯდები. კოტიკას თავი გაზრდილი აქვს, თვალები -  ჩავარდნილი და ჩაბნელებული.

საბანი თითქოს თავის გაგრძელებაა მხოლოდ. სხეული არ იგრძნობა მის შიგნით.

- პალტო უნდა იშოვო ახალი. ეგ, ძალიან გაიცრიცა. -  მეუბნება კოტიკა.

-  ჰო.

-  ჰო კი არა, უნდა იშოვო.

- ვიშოვი, კოტიკ, აბა რასვიზამ?

- არ მიყვარს, როცა მაწყნარებენ. ეგ, შენ მაინც იცი.

-  ჰო.

- ფერი არა გაქვს სახეზე.

მე სახეზე მექანიკურად ვისვამ ხელს.

- გუშინ დაგირეკე. -  ამბობს ლალი.

- ვიცი, -  დედამ მითხრა.

- იცი, დღეს უკეთაა კოტიკა.

- არ გინდა. -  ამბობს კოტიკა.

- სხვა? -  ძალად ვუღიმი ლალის.

- რა ვიცი.

- გუშინ ძალიან მტკიოდა. -  მეუბნება კოტიკა.

- დღეს?

- დღეს ისე არა, საღამოს დამიწყებს.

- არ დაგიწყებს.

- დამიწყებს. ეს ტკივილები რომ არ მქონდეს, ძალიან კარგად ვიგრძნობდი თავს, სიარულსაც შევძლებდი. მთავარია ტკივილები მომეხსნას და კარგად ვიქნები.

- მალე მოგეხსნება.

- ძალიან კარგად არის ადამიანის ტვინი მოწყობილი. ბოლომდე არასოდეს არ სჯერა, რომ კვდება.

- სისულელეს ნუ ლაპარაკობ.

- რამე რომ მოხდეს, ის, შენი ნაჩუქარი კოსტუმი ჩამაცვი. -  ისე მეუბნება კოტიკა, თითქოს სადმე გამგზავრებას აპირებდეს. არ სჯერა და იმიტომ მეუბნება ასე.

- ნუ გააწყალე საქმე!

ლალის ცრემლით ევსება თვალი. ეს გოგო მაშინ უფრო მიყვარს, როცა თვალები ცრემლიანი აქვს.

- ცოცხლებს არ ტირიან. -  ამბობს კოტიკა.

- სულაც არ ვტირივარ. -  პასუხობს ლალი და მხრებს ზევით ისე სწევს, ვითომ უკვირს მისი ნათქვამი.

ცოცხლებს ტირიან სწორედ, მკვდარი რაღა სატირალია.

„თემურ!“ -  მეძახიან. მე ვდგები და ფანჯრისაკენ მივდივარ.

- დალიე გუშინ? -  მეკითხება კოტიკა.

სწრაფად ვტრიალდები მისკენ. ერთმანეთს ვუყურებთ. მერე ვუღიმი. კოტიკამ და მარინამ იციან, მე რომ მეშინია. ოღონდ, ეს არის, რომ კოტიკას ამაზე არასოდეს გაუცინია.

- დავლიე.

- იმიტომაც არ მოხვედი, ალბათ. -  მეუბნება ლალი.

-  ჰო, იმიტომ.

- მეც არ გამიკვირდა?! -  ლალი რაღაცას მანიშნებს თვალით. მე ვერ ვხვდები.

- ძალიან მოუხშირე! -  მეუბნება კოტიკა.

- არც ისე.

- ძალიან და მარინა შეირიგე! ეგეთი გოგოები ქუჩაში არ ყრიან.

მე ჩუმადვარ. ლალის ვუყურებ. იქნებ მივხვდე, რა უნდა? ლალი იატაკს ჩაშტერებია.

წავალ და დავრეკავ.

- აუცილებლად ერთად უნდა იყოთ თქვენ! ნახავ, შენ კარგად იქნები!

- წავალ და საღამოს მოვალ, სამსახურში არ ვყოფილვარ.

- წადი, წადი, ოღონდ, საღამოს გამოიარე.

-  ჰო, გამოვივლი. -  კარისკენ მივდივარ.

- ნეტა, ისევ სკოლაში ვსწავლობდეთ?! -  იძახის კოტიკა.

აბღავლების მეშინია და არ ვტრიალდები მისკენ.

- აბა, ბიჭო?! -  ვითომ სკოლა მენანება, ისე ვამბობ და სწრაფად გავდივარ ოთახიდან.

ცივა გარეთ. თოვლი მაინც მოვიდეს. ლალიმ რა მანიშნა, არ ვიცი. ახლა რომ დავრეკო, კოტიკა მიხვდება. სამსახურში წავალ და იქიდან დავრეკავ. ფეხით წავალ, დრო რომ გავიდეს.

„თემურ!“- მეძახიან.

„ბიჭის ლოგინი ცარიელია“.

„მარინა წასულია“.

„კოტიკა მოკვდება“.

ჩემს წინ მანქანები მიჰქრიან. პირველზე თოჯინაა მიმაგრებული. ვერ ვიტან ქორწილებს.

მეფისტოფელი უფრო მოკაკვულიყო  წელში. შავი პიჯაკი ეცვა. საჩვენებელ თითზე ბრილიანტისთვლიანი ბეჭედი უბრწყინავდა. კიდევ, რამდენიმე კაცი და ქალი უსხდნენ მაგიდას. ისინიც ბებრები და მახინჯები. ერთს შავი ბაფთა ეკეთა პერანგზე.

- მოდით, მამა, მოდით! -  ძალიან კეთილგანწყობით გვითხრა მეფისტოფელმა. ბებრები სახეს გვარიდებდნენ. თავები საჭმელში ჰქონდათ ჩარგული და მადიანად ჭამდნენ. მეფისტოფელმა ქაღალდისგან გაკეთებული წითელი გვირგვინი მოიძრო თავიდან. თითქოს ამას, რამე მნიშვნელობა ჰქონდა. შავი და პომადიანი, ტუჩებს გრეხდა.

- რა არის? -  იკითხა დედამ.

- სიურპრიზი, მამა, სიურპრიზი! -  გაცინება სცადა ბებერმა.

- მოდით, შემოდით!

მე და დედა შევედით.

ბებერი წამოდგა, ჭიქა შეავსო და დაიწყო:

- რა ქნა, შვილო, აწი, ვბერდები და მომვლელი დამჭირდება მე. თემურიმ წაიღო ჩემი ცხოვრება, მარა, სული მწარე ყოფილა, ვერ გადავყევი. შენ შენი ცხოვრება გექნება აწი, მე კიდევ, პატრონი მჭირდება. მშვენიერი ქალია ჩემი მარო; გავატარებთ ერთად იმ დღეებს, რაც დაგვრჩენია. ცოლი გახდა ის ჩემი.

- ნამდვილად...

- ნამდვილად... თავი წამოყვეს გათამამებულმა ბებრებმა.

- აგერ, გვირგვინიც ქე დავადგით! ხი, ხი, ხი! -  ვითომ, მოკვდა სიცილით ბაფთიანი და ისევ ჩარგო საჭმელში თავი.

დედამ ხელი მაგრად მომიჭირა მხარზე. გავედით. ხმა არც ერთს არ ამოგვიღია.

არც სინათლე აგვინთია ჩვენს ოთახში, ისე ვიჯექით საწოლზე ორივენი. დედა ტიროდა. გარეთ გაუთავებლად და გულისშემაწუხებლად წვიმდა. შუშები ზრიალებდნენ ქარისა და წვიმისაგან.

დედა კი ისევ ტიროდა და ინგრეოდა ქვეყანა, ისინი კი რაღაცაზე გულიანად იცინოდნენ, ხარხარებდნენ. მერე ცოტახანს გაჩუმდებოდნენ, ვიღაცა რაღაცას იტყოდა, ისევ ატეხდნენ სიცილს. მთელი სხეულით ვცახცახებდი. რაღაც უნდა მექნა, ამ უბედურ ღრეობას რომ დასდგომოდა საშველი და დედას აღარ ეტირა. ოთახიდან გავედი. რომ გავდიოდი, უკვე ვიცოდი, რაც უნდა მექნა. ბებერს მუხლზე დაესვა საქორწინო კაბაში გამოწყობილი ურჩხული. წითელი გვირგვინი ისევ დაედო გველის თავზე; ამაზე, უფრო გამხიარებულიყვნენ პატივცემული სტუმრები. ქალები კისკისებდნენ, ცხვირსახოცებით იწმენდნენ სიცილის ცრემლს და „რავა სულ ამფერი ციგანი იყავიო“, გაჰკიოდნენ ხმამაღლა.

საკუჭნაოში შევედი და მამის ძველ თოფს ხელის ფათურით დავუწყე ძებნა სიბნელეში. ცოტა ხანში ვიპოვნე კიდეც და თითით მოვსინჯე სატყვიარი. ტყვია შიგნით იყო. თოფიანად შევბრუნდი.

მეფისტოფელი იცინოდა. რომ დამინახა, სიცილი შეწყვიტა და პირი ღია დარჩა; დორბლი ჩამოუვიდა ტუჩიდან. სტუმრებმა ნეფის გაოგნებული სახე რომ დაინახეს, მის მზერას გამოჰყვნენ და მათაც დააფჩინეს პირები.

მომარჯვებული თოფით ფანჯრებთან მივედი. ორივე სწრაფად გავაღე. თვითონ, ფანჯრებს შორის, კედელთან დავდექი და თოფი სუფრას მივუშვირე. ახლა, პირდაპირ სუფრაზე წვიმდა. ქარი ოთახშიც კიოდა და რამდენიმე წამის წინ გაშეშებულ ბებრებს ცხვირ-პირში სცემდა, თმებს უწეწავდა. „რას შვები, ბაბუო!“-  ყვიროდა მეფისტოფელი. „რას შვები?!“- კიოდნენ ქალები და სულს ვეღარ იბრუნებდნენ. იმან, ბაბუაჩემი რომ ერქვა, წამოდგომა სცადა. ვესროლე. ტყვიამ თეფში გატეხა და ასხლტა. ქალებმა კივილს უმატეს.

- ამოგხოცავთ ყველას! - ავტირდი მე.

ისინი ისევ გაქვავდნენ. რამდენ ხანს ვიდექი ასე, თოფით მიშვერილი სუფრისკენ, არ მახსოვს. ვიღაცის ხმამ მომიყვანა გონს.

- მოვკვდები, წიე!- მოთქვამდა ქალი. - გავიყინე. მოვკვდები!

ნეფის  წითელი გვირგვინი, სველი და დაფლეთილი, ჩემს ფეხებთან ეგდო.

- გაეთრიეთ!- ვიყვირე და ყველა კარს ეცა ნეფიან-პატარძლიანად.

- Расстрелять его надо!

-  ხულიგანი მაგ!

- სავერშენოლეტნი იყოს, ქე ვიცით, რას ვუზამდით! -  ყვიროდნენ ბებრები ქუჩაში.

ვიცინოდი და ვტიროდი. ოღონდ, დედა აღარ ტიროდა. სველ სახეს მიკოცნიდა ის და „არაო!“ -  მთხოვდა ჩემი, მარტოდ დარჩენილი და საცოდავი დედა.

ხულიგანი - [ინგლ. hooligan საკუთ. სახ.] - ადამიანი, რომელიც საზოგადოებრივ წესრიგს არღვევს. 

სავერშენოლეტნი - (რუს) სრულწლოვანი.

***
„თემურ, თემურ!“ -  ორჯერ იშვიათად მეძახიან. არც ისე ბევრი დარჩა სამსახურამდე, მივალ და დავრეკავ. ალბათ კოტიკას რაღაც სჭირდება. ალბათ კი არა, სჭირდება.

„თემურ!“ -  მეძახიან ისევ.

„ბიჭის ლოგინი ცარიელია“.

„მარინა წასულია“.

„კოტიკა მოკვდება“.

საწინააღმდეგო მიმართულებით ახალგაზრდა კაცი მიდის, რომელსაც სახეთე თრი ბინტით აქვს ახვეული. ხელი ყბაზე აქვს მიდებული. ეტყობა, კბილი სტკივა. ძალიან ჰგავს ეს ხალხი მიცვალებულებს თავიანთი ახალი ფეხსაცმელებით, ახალი კოსტუმებით, ქათქათა, თეთრი პერანგებით და შავი ჰალსტუხებით, პიჯაკის გულისჯიბეში - სათვალეებით. სახეზე ბინტახვეულები რამდენიმე წუთის გარდაცვლილები მგონია. ალბათ იმ ბიჭსაც აუხვიეს, დღეს რომ მოკლეს. კოტიკასაც აუხვევენ. მერე დამწუხრებული ნათესავები თეთრ პერანგს ჩააცმევენ, ახალ ფეხსაცმელებს უყიდიან და ცოცხალს დაამსგავსებენ. მანამდე კი არავინ გამოჩნდება, სანამ არ მოკვდება... სანამ არ მოკვდება.

იმასაც აუხვიეს, რომ კარგად შეკვროდა კრიჭა. რომ კარგად... კარგად. ისეთივე ქერათმიანმა ქალმა აუხვია, როგორმაც მე წამიყვანა სასწრაფოში. ცოცხლები მკვდრებს ისე მაგრად უხვევენ პირს, თითქოს ეშინიათ, სიკვდილის შემდეგ ის არა თქვან, რაც სიცოცხლეში დაუმალავთ, არავისთვის გაუმხელიათ, გულში დაუმარხავთ, რითაც დაღუპულან. და რაც იმ ქვეყნად გაჰყოლიათ დარდად, სიკვდილის შემდეგ არა თქვანო, - ეშინიათ, შევრცხვებით, თავი მოგვეჭრებაო...

***
მატარებელი თბილისის სადგურში ნელა შევიდა და გაჩერდა. ბაქანზე ქალი და ბიჭი გადმოვიდნენ, ჩემოდნებით ხელში. ორივენი თვალებით ვიღაცას ეძებდნენ. ქალმა იცოდა, ვისაც ეძებდა. ბიჭს არასოდეს არ ენახა მამის ძმა. სურათებიდან იცნობდა მხოლოდ, საოჯახო, სქელი და გაფხეკილყდიანი ალბომის ფოტოებიდან.

- აი ბიძაშენი, -  უთხრა ქალმა.

მოდიოდა საშუალოზე მაღალი, მხრებგაშლილი, გამხდარი ახალგაზრდა კაცი, ლამაზი და მკაცრი, აღმოსავლურ ნაკვთებიანი სახით. თეთრი პიჯაკი და შავი შარვალი ეცვა. პიჯაკი გახსნილი ჰქონდა და პერანგის ფართო, ლურჯი საყელო პიჯაკზე ჰქონდა გადმოფენილი.

უახლოვდებოდა ბიჭსა და ქალს. უცინოდა. ბიჭი უყურებდა და თვალს არ აშორებდა მამამისივით ლურჯ თვალებს, ჩალისფერ თმას და ფიქრობდა, რომ ქრისტეს ჰგავდა ის, ვინც მოდიოდა. მისი სისხლი და ხორცი უახლოვდებოდა, ერთადერთი დარჩენილი იმედი მისი, ერთადერთი საყრდენი მისი ბიჭობისა. მოდიოდა, უღიმოდა. ბიჭი ხედავდა ბიძამისის ზევით მზეს და ეგონა, რომ მზეც მოჰყვებოდა ბიძამისს. შეიძლება, ქრისტესაც იმიტომ ამსგავსებდა, რომ ახლა ქრისტე იყო ის მისთვის. დაიხარა და აკოცა. ბიძას მამამისის სუნი ჰქონდა.

- მე ვერ ვნახავდი; იმიტომ არ ჩამოვედი! -  თქვა ბიძამისმა ძმაზე.

- ვიცი. -  თქვა ქალმა.

- ჩვენ ერთად ვიცხოვრებთ! -  თქვა კაცმა და ჩემოდნებს მოჰკიდა ხელი.

- წავიდეთ! -  უთხრა მერე ძმისშვილს. - მართლა მოიყვანა ცოლი? -  ჰკითხა მამაზე ქალს.

-  ჰო. -  უპასუხაქალმა.

- სიბერეში სულ შეიშალა. -  თქვა კაცმა და ბიჭს დამნაშავედ გაუღიმა.

ბიჭს, როგორ არ ეხატებოდა ბიძასთან შეხვედრა, ის კი, მხოლოდ დაიხარა და აკოცა.

- მძიმეა? -  ჰკითხა კაცმა ჩანთაზე, რომელიც თემურს მიჰქონდა.

- არა! მაკოცე! -  თქვა თემურმა და შერცხვა თავისივე ნათქვამის.

წამით, გაოცება ჩაუდგა თვალებში ბიძას, მერე ის გაოცება სევდამ გაუვსო. ბარგი ასფალტზე დაუშვა, ათი წლის ბიჭი ხელში აიყვანა და მაგრად ჩაიკრა. ბიძას მამამისის სუნი ჰქონდა.

ერთად ცხოვრობდნენ. ბიძამისი ოცდაათი წლის იყო და გურამი ერქვა. გურამს ცოლი ჰყავდა და თემური ფიქრობდა, რომ იმაზე ლამაზი და კარგი გოგო, არ იყო თბილისში. ლექციების შემდეგ, როდესაც მედიკოს სახლში მოსვლის დრო დგებოდა, გურამი ფანჯრიდან ქუჩას გაჰყურებდა. კერესელიძის ქუჩაზე ამოხვეულს რომ დაინახავდა, სადარბაზოსთან დადგებოდა, ხელში აიყვანდა და ისე ამოვიდოდა სახლში. მერე ისინი თავიანთ საძინებელში შედიოდნენ.

- თემური? სირცხვილია! -  ჩუმად ეუბნებოდა ცოლი ქმარს.

თემურმა იცოდა მაშინ, რა უნდა ექნა. ეს ყველა ბიჭმა იცის. აწითლებული და რაღაც სულელურად ბედნიერი, სახლიდან გადიოდა. ბიძამისს და მის ცოლს რომ მიჰყვებოდა ქუჩაში, მაშინაც ძალიან ბედნიერი იყო. გამვლელები ხშირად ჩერდებოდნენ და თვალს აყოლებდნენ. თემურს მაშინ დაძახება უნდოდა, რომ ის, ვისაც ასე უყურებდნენ, ბიძა იყო მისი.

მერე გურამი მას მხარზე გადაადებდა თავის გამხდარ და ძლიერ ხელს. მაშინ ბიჭი გრძნობდა, რომ ის მამაზე მეტი ხდებოდა მისთვის, რადგან ხელის მხარზე მშვიდად დადებით, ბიძამისი მის ძმობასაც იღებდა თავზე და მამობასაც.

კვირა დღე იყო, გურამმა იპოდრომზე რომ წაიყვანა და თეთრ ცხენზე შესვა.

ლაგამი თვითონ ეჭირა ხელში და ისე დაჰყავდა მინდორზე. მერე, გადმოხტა ბიჭი ცხენიდან და ახლა გურამი იჯდა მის ადგილას. წელში გამართულმა, ჯერ ნელა ატარა ცხენი, მერე, მიუშვა. დიდხანს აჭენა...

ხშირად დაჰყავდა მერე იქ და მალე თემურმაც მიიჩვია ცხენი. „მაჯობებ, მალე მაჯობებო!“ -  ეტყოდა ხოლმე ბიძამისი და თემურიც ხმამაღლა იცინოდა ამ, თითქოს ძალიან ჩვეულებრივი სიტყვების გამო. დრო გადიოდა. ყველანი ერთად ცხოვრობდნენ და თემურს ეშინოდა, ისეთი ბედნიერი იყო. ტყუილად არც შეშინებია. ტყუილად, არც არაფრის ეშინიათ, მითუმეტეს, ბედნიერების. ბედნიერება შემოდგომის მზიანი დღეებივითაა. გეშინია, ცა არ მოიღრუბლოს, არ განაცრისფერდეს ყველაფერი გარშემო, არ ჩამობნელდეს მიწაზე; იმიტომ, რო მიცი, შემოდგომაზე მალე უნდა მოკვდეს მზე.

თემურისთვისაც კიდევ ერთხელ მოკვდა მზე. თბილისში გადმოსვლის შემდეგ, სულ ორი წელი ათბო მისი პატარა სხეული და იმ დღეს მოკვდა. იმ დღეს ჩამობნელდა თემურისთვის, როდესაც დილით, სკოლიდან სახლში რაღაცისთვის ადრე მიბრუნებულმა, ბიძამისის მაგივრად, მედიკოს საწოლში, ვიღაც უცხო კაცი ნახა. რაც პირველად მოხვდა თვალში, მედიკოს შიშველი, თეთრი ფეხი იყო და იმ ვიღაც უცხოს, -  ბალნიანი ტორი.

„გურამ!“ -  იყვირა ბიჭმა და გაიქცა სახლიდან. „გურამ!“ -  განწირული ხმით ყვიროდა ბიჭი და თავქუდმოგლეჯილი გარბოდა. გურამ!“ -  კიოდა ბიჭი და გაკვირვებულ გამვლელებს ეჯახებოდა, ფეხებში უვარდებოდა, ეცემოდა, დგებოდა და ისევ გარბოდა. გარბოდა ბიჭი, თან, ხალხის გაოცებული მზერა მისდევდა.

„მხეცო! იდიოტო!“ -  უყვიროდა ვიღაც ახალგაზრდა ქალი, რომელიც კედელს მიენარცხა, თემური რომ დაეჯახა, მაშინ.

„ვაი, შენს პატრონს!“ -  დააწია ხმა მოხუცმა კაცმა, რომლის ჯოხსაც წამოედო თემური და წაიქცა.

„შენ მოუკვდი დედაშენს!“ -  უკივლა ქალმა, რომლის ბაზრის ჩანთა ძირს ეგდო და იქიდან კარტოფილები ნელა მოგორავდნენ ქუჩაზე.

ყველა ეხმიანებოდა, ვისაც კი შეეხებოდა თემური, ყველა „კეთილ სურვილებს“ აწევდა გაქცეული ბიჭის ზურგს. არავინ ფიქრობდა, რატომ გარბოდა პატარა ბიჭი ასე გამეტებით, რატომ ყვიროდა ამ სახელს, ან ვის გაურბოდა; რა უჭირდა, რისგან იყო გამოქცეული, ან, საით მიქროდა ასე გამწარებული.

ორი თვე გაგრძელდა წამება. ორი თვის განმავლობაში, დღეში ერთ-ორ სიტყვას თუ იტყოდა. დედა სკოლაში მიდიოდა და მასწავლებლებს ეკითხებოდა, რა მოუვიდა ჩემს ბიჭსო.

ბიძამისი თავის რძალს და ცოლს ეკითხებოდა, თემურს რა სჭირს, ვეღარ ვცნობო. ცოლი თავს გააქანებდა. ანდა, რა ჰქონდა სათქმელი. დედა ხშირად ტიროდა. ბიძამისმა ჰკითხა ერთხელ, სადილობის დროს და პასუხი რომ ვერ მიიღო, ჩანგალი დააგდო მაგიდაზე, ადგა და გავიდა ოთახიდან. მერე, მოგვიანებით, ბოდიში მოუხადა: -  ჩემი, შვილიცა ხარ და ძმაცო. იმიტომ მწყინსო, -  უთხრა. შეყვარებული ვარო, - უპასუხა ბიჭმა და გაიხარა ბიძამისმა: ადრე გეთქვა, შე კაი კაცოო .შეყვარებული, ვინ არა ვყოფილვარ ?! -  რძალსაც უთხრა მერე ჩუმად და ცოლსაც.

ერთ საღამოს მთვრალი დაბრუნდა გურამი სახლში. არავინ იყო თემურის გარდა.

შუა ოთახში დადგა და თემურს შეხედა თვალებში. ბიჭი ნელა წამოდგა სკამიდან და იმ ამბის შემდეგ, პირველად შეხედა თვალებში. გურამს ცრემლი მოსდიოდა და უღიმოდა.

„რა“?-  თვალებით ჰკითხა თემურმა.

„გავიგე ყველაფერი“! -  თვალებითვე უპასუხა ბიძამისმა.

„ყველაფერი?“ -  გაიფიქრა თემურიმ.

„სუყველაფერი, სუყველაფერი“! -  პასუხობდა ბიძა.

თემური ნელა მიუახლოვდა. მერე, ჩაიჩოქა მისწინ; ისე, როგორც სალოცავის წინ იჩოქებენ.

მედიკო წავიდა. შვიდი წელი გავიდა. თემური, მეოთხე კურსის სტუდენტი, პრაქტიკაზე იყო მოსკოვში. ივლისი მთავრდებოდა. წამოსვლის წინ გამოიყვანა გურამი საავადმყოფოდან, ღვიძლი სტკიოდა. მერე, კუჭის წყლულიც აღმოაჩნდა.

„წვეთი არ უნდა დალიოთ, თორემ დაიღუპებით“! -  უთხრა ექიმმა.

„დაღუპულია“. -  გაიფიქრა თემურიმ.

იმ დღეს დაიღუპა, ის რომ გაიგო. უფრო ადრეც. მედიკო წავიდა. შვიდი წელი გავიდადა თემურს გურამი ფხიზელი აღარ უნახავს. იშვიათად, ძალიან იშვიათად თუ დაისვენებდა გადაბმული სმისაგან.

ივლისი იყო. ცხელოდა მოსკოვში. თბილისი იწვოდა სიცხისაგან და სარიბეგას სარდაფში მაინც გრილოდა. ხალხიც ცოტა იყო. ერთ მაგიდას, რომელიც კუთხეში იდგა, სახედაწითლებული მთვრალები უსხდნენ. მათ შორის ერთი გამოირჩეოდა თავისი ფერმკრთალისახით, ლურჯი, ოდნავ უკვე გახუნებული თვალებით, მოშვებული თმებით და წვერით, სუფთა, ძალიან სუფთა თეთრი პერანგით.

- დალიე რა, შე ბემურაზო! -  ჭიქა შეუვსო გვერდით მჯდომმა ერთ-ერთმა აწითლებულმა.

- შე, ბემურაზო? -  ჰკითხა გურამმა.

- ჰო, რა, დალიე!

- უარი მითქვამს როდისმე? გურამმა კიდევ ერთი ჭიქა დალია. - დავთვერი, აღარ მინდა. -  თქვა მერე.

- ჩვენ რა, გვინდა? -  ჰკითხა წითურმა და კიდევ შეავსო ჭიქები.

- ჩვენი მშობლების ხსოვნა იყოს, კიდევ ერთხელ! -  თქვა ვიღაცამ.

- ავდგეთ! -  წინადადება შემოიტანა წითურმა. ბარბაცით წამოდგნენ. გურამი არ ამდგარა.

- შენ რად არ დგები? -  ჰკითხა წითურმა.

- სულერთი არ არის?

- ადე, ბიჭო! -  დაუყვირა, ხელი ჩაავლო და ფეხზე წამოაყენა. დალიეს. დასხდნენ. გურამიც დაჯდა. ეღიმებოდა.

- შენ რაღაც, კარგ გუნებაზე ხარ! -  არ ეშვებოდა წითური.

- არც ისე.

- მაშ, რათ იღიმები, მე დამცინი?

- არა.

- თავი დაანებე! -  თქვა ვიღაცამ. ისევ სვამდნენ.

- მაგ გაზეთში რა გაქვს გახვეული? -  ჰკითხა ისევ წითურმა.

- ეიფელის კოშკი..

- შაყირობ?

- არც ისე.

- თავი გაანებე, რას გადაეკიდე?!

- მაშ, არ მეტყვი, რა გაქვს?

- ნახატია.

- ვისი?

- ჩემი.

- ყიდი?

-  ჰო.

- შენც ფიროსმანი ხარ, აი!

- ჩვენს ძმაკაცობას გაუმარჯოს! -  ჩაიბურდღუნა ერთმა. დალიეს.

- მაჩვენე.

გურამმა მისცა.

იმან გაზეთი შემოაცალა ნახატს

- „ვა, ტოჟე მნე, პეტროვ ვოდკინ, რა“!  ეგ თევზი, პური, არყის ბოთლი. თევზი შეჭმული რათაა?

- მშიოდა.

წითურმა ნახატი ორი ხელით დაიჭირა და თავის მუხლს ჩამოარტყა.

- რას შვრები?! -  დაუძახეს აქეთ-იქიდან.

- შარზე ხარ დღეს, ლოვიკ! -  უთხრა გვერდით მჯდომმა.

გურამი წამოდგა. სავსე ღვინის ბოთლს მოჰკიდა ხელი და სარდაფის კიბეებს ნელა აუყვა.

- ეწყინა. -  უთხრეს წითურს.

- ისე, „პაზდრავლიაიუ, გურამჩიკ“!   -  სულ გამწარდა ლოვიკა, ხმა რომ არ გასცა. - შენი ცოლი გათხოვდა! ქელანს გაჰყოლია. ახლა ფული სულ გექნება.

გურამი გაჩერდა. მერე შეტრიალდა მისკენ.

- მართლა? -  ჰკითხა წითურს.

- ვა, ვითომ არ იცოდი, არა?!

გურამი ცოტა ხანს ასე იდგა, რაღაცაზე ფიქრობდა და არავის უყურებდა.

- არ ვიცოდი. -  თქვა რაღაც ნერვულად. -  ისე, კარგია. კიდევ კარგი. -  გასვლა დააპირა.

- კიდევ კარგი რათა, აღარ იგულავებს, არა?!

გურამი მიუახლოვდა ლოვიკას. სახეში შესცინა. მერე ღვინით სავსე ბოთლი ჩაარტყა თავში. წითური თითქოს ამას ელოდაო, ბოთლის ჩარტყმა და მისი ჯიბიდან გახსნილი დანის ამოღება ერთი იყო. ამოიღო და დაარტყა კიდეც. ქვევიდან დაარტყა მუცელში.

- მოკლა, ამ შობელძაღლმა! -  იყვირეს სარდაფში.

***
„ბიჭის ლოგინი ცარიელია“.

„მარინა წასულია“.

„კოტიკა მოკვდება მალე და გურამივით აუკრავენ სახეს“.

„თემურ“! -  აღარ მინდა, აღარ გამოგხედავ! დავიღალე, თავი დამანებე!

***
თვითმფრინავი ღამის სამ საათზე მიიღო თბილისმა. როდესაც დაშვება დაიწყო, ქალაქს გადავხედე. ენთო თბილისი და რაღაც იმედი მომეცა. სახლთან მიმატოვა ამ იმედმა. ჩაბნელებულ სახლს რომ შევხედე, მიმატოვა. კარი გასაღებით გავაღე და სანამ ოთახს გავანათებდი, რაღაცას დავეჯახე. ოთახის შუაში, რატომღაც კარადა იდგა. გამიკვირდა.

დედა საავადმყოფოში იქნება-მეთქი, ვიფიქრე და აღარ გავანათე, ისე დავეშვი დივანზე.

კარი ნელა გაიღო. გული კინაღამ წამივიდა შიშისაგან. მაშინ მივხვდი, რისიც მეშინოდა. გარდაცვლილის მეშინოდა. უკვე მკვდრად ვთვლიდი ალბათ გურამს და იმის მეშინოდა.

- ვინა ხარ? -  ვკითხემე.

- კარინე ვარ.

მეზობლის ქურთის ქალი იყო, ზოგჯერ ეხმარებოდა დედას.

- რა გინდა აქ, კარინე, ამ შუაღამისას? -  სული მოვითქვი მე.

- გურამი კვდება.

- რა მოხდა, კარინე?

- ვიღაცაზ, საზიზღარზ, მუცელში დანა დაურტყამს. მერე აპერაცია გაუკეთეს. მაინც კდება.

ექიმს უთქვამს, დანა რომ არ დაერტყათ, მაინც ერთი-ორ წელიწადში მოკვდებოდაო. -  ქურთის ქალმა ოთახი გაანათა.

- ოთახი რატოა ასე არეული, კარინე? -  ვკითხე ცოტა ხნის შემდეგ.

- ვალაგებდი. მერე მეძინებოდა.

- რატომ ალაგებდი?

- გურამი ხო მოკდება, ხალხი ხო მოვა, ზუბთა უნდა იყოზ.

- იქნებ გადარჩეს? რა გეჩქარებოდათ, ქალო, რა სამზადისი აგიტყდათ?!

- ზუბთა უნდა იყოს.

- საშინელებაა!

- ბატონო?

- არაფერი.

„საშინელებაა“. ეს სიტყვა ხვდებოდა თავის ქალას გულისცემასთან ერთად.

„საშინელებაა“... თენდებოდა.

- ვინ, ვინ?! -  ეკითხებოდნენ დედა და ექიმი, გურამმა რომ ვერ გაიხსენა სახელი.

- ძმა ჩემი. - თქვა გურამმა.

- ბოდავს. -  თქვა ექიმმა.

- არა, რაღაც მომდის...

- თემური?

-  ჰკითხა დედამ.

-  ჰო, თემური.

მე კართან ვიდექი და შევედი.

- გამარჯობა. -  მითხრა მომაკვდავმა.

- გამარჯობა, გურამ! -  ვუთხარი. დავიხარე და ვაკოცე. ცივი ჰქონდა გამხდარი სახე.

- რატომ ჩამოხვედი?

- პრაქტიკის ხელმძღვანელი ავად გახდა. -  საცოდავად მოვიტყუე.

- ქუნთრუშით? -  დამცინა გურამმა.

- მართლა.

- როგორა ხარ?

- ისე, რა.

- შენ?-  სულელურად ვკითხე.

- მეც. გადით! -  უთხრა დედაჩემს და ექთანს.

ისინი გავიდნენ.

- მაკოცე! -  მითხრა ისე, როგორც მე ვთხოვე სადგურზე ათი წლის წინ. მე ვაკოცე.

- შენ მყავდი მარტო. -  მითხრა გურამმა.

- მეც.

- შენ არ დამტოვებ.

- არა, არა!

- ისე, ბევრი კი გაწვალე.

- რა მაწვალე, გურამ?

- რაც შენ სარდაფებში დამდევდი, გაგალოთე მგონი?

- უშენოდაც კარგა მიყვარდა.

- საავადმყოფოებში გარბენინე.

- გაჩუმდი.

- რაც შენ გითრევივარ ზურგით.

- არასოდეს.

- გგონია, არ მახსოვს?

- შენ მამაზე მეტი ხარ ჩემთვის და ძმა ხარ!

ჩუმად იყო. მერე ღრმად დაიწყო სუნთქვა.

- გახსოვს? -  მკითხა და თვალებში ჩამაცქერდა. მე თვალები დავხუჭე და გავახილე. მივხვდი, რაზეც მეუბნებოდა და არ მინდოდა, ახლა ამაზე ეფიქრა.

- ვერ მოვიკალი თავი.

ხმა ვერ ამოვიღე.

- მაგ დროს კაცმა თავი უნდა მოიკლას. მე ვერ მოვიკალი. თუმცა თვითმკვლელობა ორნაირად შეიძლება: უცებ და ისე, როგორც მე ვქენი, ნელ-ნელა. როგორც მე გავაკეთე, ასე უფრო სუსტები იქცევიან.

- რატომ მოგივიდა ჩხუბი? -  ჩემი ჭკუით, ვცადე სხვაზე გადამეტანა ლაპარაკი.

- ის არაფერ შუაშია, დააჩქარა უბრალოდ. - ცხენი გახსოვს?

- როგორ არ მახსოვს.

- ცხენი მინდა. -  თქვა გურამმა და წამოიწია ლოგინზე.

- რომ გამოგწერენ, ისევ წავიდეთ იქ. ანდა, სულაც სოფელში წავიდეთ, სადმე.

- ჰაერი მინდა.

წამოვხტი და ფანჯარა გავაღე. არ შემშინებია, ისე გავაღე. პალატაში ექიმი, დედა და ექთანი შემოვიდნენ.

-  ჰაერი მინდა. -  შეევედრა ექიმს.

-  ჰაერი უნდა! -  ვიყვირე მე.

-  გააღეთ ფანჯრები! -  თქვა გურამმა.

- გააღეთ! -  გავიმეორე მე.

- ღიაა. -  უკვირდა ექთანს.

- გადი! -  მითხრა დედამ.

- არ გახვიდე, თემურ! -  მთხოვა გურამმა.

- არა, ნუ გეშინია! -  მკერდზე მომეყრდნო ზურგით. გაყინული ხელებით მაგრად ჩამებღაუჭა მარჯვენაზე. ხელში გაუკეთეს ნემსი.

- ახლა დამშვიდდებით.

- ახლა გაგივლის. -  ვუთხარი მე.

- გადი! -  თქვა დედამ.

- შენ თვითონ გადი! -  ვუყვირე მე.

- გადით. -  მთხოვა ექიმმა დ ათვალი ჩამიკრა; -  ავადმყოფს მოსვენება სჭირდება. გურამმა უფრო მომიჭირა ხელი.

- გაეთრიე! -  ვუყვირ ეექიმს.

- რა მომდის? -  იკითხა გურამმა.

- იცის ხოლმე ასე.

- რა?

- უბრალოდ, უკმარისობა გაქვს.

- უბრალოდ... -  გაიმეორა თავის დასაჯერებლად.

- გაგივლის ახლა.

- გამივლის?

-  ჰო,გაგივლის.

- ეს ლურჯი კლდე რაღაა გარეთ?

- არ შეგიმჩნევია ადრე?

- არასოდეს.

გარეთ, რასაკვირველია, არაფერი არ იყო.

- ძალიან ლამაზია. -  ვთქვი მე.

- ძალიან, ოღონდ ლურჯია.

-  ჰო...

- ჩაქრა კლდე, კვამლი არ შემოვიდეს, ისედაც არ მყოფნის ჰაერი...

- არ შემოვა, გურამ.

- ეს რაღაა? გურამი წამოიწია. მეც წამოვდექი მასთან ერთად.

- შენ? -  ჩუმად, ძალიან ჩუმად ჰკითხა არაფერს, გაოცებული და შეშინებული თვალებით. მერე მისი სხეული მოეშვა და მკერდზე გადმომაწვა. შიში გაქრა და დაუტოვა თვალებს მარტო ის, რასაც სახტად დარჩენა ჰქვია. გურამი გარდაიცვალა. დედა ტიროდა.

- ბინტი! -  დაიძახა ქერათმიანმა ექიმმა ისე მშვიდად, თითქოს ჩვეულებრივ გადახვევას აპირებდა. ექთანმა მიაწოდა. ექიმმა ჯერ თვალები დაუხუჭა, მერე სახეზე მაგრად შემოახვია ბინტი, კარგად რომ შეკრულიყო კრიჭა.

- მარინასთან წავიდესო, -  მთხოვს, -  უთხრა ლალიმ.

- წავალ. -  თქვა თემურმა.

დერეფანში მიდიოდა და -  რა უნდა სჭირდებოდესო? -  ფიქრობდა.

თანამშრომლებს მექანიკურად ესალმებოდა. „წავალ, აუცილებლად წავალ!“ -  ფიქრობდა თემური.

ის ახლა ქუჩაში იყო და მარინასთან მიდიოდა. თუ მასთან დაბრუნებაზე უარს ეტყოდა,

დაუჩოქებდა და ფეხებს დაუკოცნიდა თავის ცოლს, ერთადერთ ახლობელ ადამიანს, ვინც ცოცხალი რჩებოდა ამ ქვეყანაზე. კოტიკაც მოკვდებოდა და გათავდებოდა ყველაფერი.

თემურს დედა და შვილი რჩებოდა ამ ქვეყანაზე, მაგრამ როდის ყოფილა, დედას გაეგო და ემეგობრა შვილთან, -  ან კიდევ, შვილს -  მამასთან?

მარინა რჩებოდა, რომელიც შვილზე მეტად უყვარდა, დედაზე და კოტიკაზე მეტად, თავის თავზე მეტადაც, რადგან თვითონ მოენდომებინა განშორება მასთან. იმის მერე განიზრახა, როდესაც მიხვდა, თავისი ნერვების, თავისივე გუნებისა და განწყობის ტყვე რომ გამხდარიყო.

იცოდა, რისი შედეგიც იყო მისი ასეთი მდგომარეობა. ყველაფერი ახსოვდა. უბედურებაც ის იყო, ყველაფერი რომ კარგად ახსოვდა, რაც ენახა. ბედნიერი დღეები უფრო ადვილად ავიწყდება კაცს. უბედურება სულ ახსოვს, ტვინსა და გულს უღრღნის, სულ თანა სდევს, იმიტომ რომ უფრო ნაღდია, ყველაფერზე ნაღდია, რაც კი რამ გაჩენილა ამ ქვეყანაზე.

მარინას კი, არავითარი ბრალი არ მიუძღოდა მის უბედურებაში. ტყუილად იტანჯებოდა, მისი უგუნებობისა და არეული ნერვების შემყურე. კარგადაც ყოფილა. მარინასთან ერთად ყოფილა კარგად, მაგრამ ისე მიუჩვეველი იყო მისი არსება ასეთ მდგომარეობას, რომ უკვირდა. ის უკვირდა, როგორ შეიძლებოდა, კარგად ყოფილიყო. „ ალბათ, ისე არ არის რაღაცო“; „ ალბათ, ვტყუვდები, ან თავს ვიტყუებო“.

სამი წელი იცხოვრეს ერთად და ერთხელ, როდესაც მისმა ბიჭმა მამის ყვირილს კივილით უპასუხა, დაფრთხა თემური. ამათ რაღას ვერჩი, ღმერთოო; ამათ ხომ არაფერი დაუშავებიათ ჩემთვისო. დაფრთხა და გაიტრუნა. იმას ფიქრობდა მხოლოდ, -  „უნდა წავიდნენ ჩემგან, თორემ ყველაფერი განმეორდება. მარინაც დაიღუპება და შვილიც დამეღუპებაო“.

მეორე დილით გაუშვა ორივე. თავისი ხელით ჩააცვა ბიჭს ტანზე. თავისივე ხელით ჩაალაგა მარინას ტანსაცმელი ჩანთაში და გაუშვა მშობლებთან. ასეჯობიაო, -  მარინას უთხრა;

-  თქვენთვისაც და ჩემთვისაც ასე ჯობიაო. -  რაღაც, სხვა ხმით ეუბნებოდა.

ერთი წელი აღარ იყვნენ მასთან. ღამე, უფრო ხშირად მთვრალი მიდიო დასახლში, მალე რომ ჩასძინებოდა და არავინ და აღარაფერი გახსენებოდა.

ახლა კი ქუჩაში იყო. მიდიოდა მარინასთან და მათ უკან დაბრუნებაზე ფიქრობდა.

საიდანღაც იმის იმედიც გასჩენოდა, რომ თავს მოერეოდა და კარგად იქნებოდა. შეიძლება, კოტიკას საყვედურიც და გამხნევებაც დახმარებოდა ამაში. ისე გახარებული იყო ამ გადაწყვეტილებით, რომ კოტიკას ავადმყოფობაც დავიწყებოდა ცოტა ხნით. ჩქარი ნაბიჯით მიდიოდა, მხნედ. არ ეშინოდა წაქცევისა და აღარავინ არ ეძახდა თავისივე სახელს. კარი მარინას ბებიამ გაუღო.

- გამარჯობათ! -  თქვა თემურმა.

- რა გნებავთ, ვაჟბატონო, მაგალითად? -  მეგრული კილოთი მოუქცია მარინას ბებიამ.

- მარინა.

- კიდო, რა გინდათ, კიდო?!

თემურს გაეღიმა.

- შემიშვით, თუ შეიძლება?

- არ შეიძლება! -  უფრო გაკაპასდა ქალი.

- გამიშვით!

- ჩვენ ბროდიაგები, ბროდიაგები,  გიჟები, ნენორმალიურები, და ლოთები კიდო, არ გვჭირდება!

- დამლაგებლები ან შემფუთავები, კიდო?!

- უზრდელი ეს!

- მაშინ, ჩამოკიდეთ კედელზე, რომ ბროდიაგები, ნენორმალიურები, -  თემურმაც საგანგებოდ მოუქცია ქალივით, -  და ლოთები კიდო, არ გჭირდებათ, ოღონდ, „ნენორმალიურები“ არ დაგავიწყდეთ, კიდო!

- დასტოვეთ სადარბაზო, მე თქვენ გელაპარაკებით! -  იყვირა ქალმა.

თემურმა ქალს ხელები წელზე მოხვია, აიყვანა, „გადააადგილა“ და სახლში შევიდა. მარინას და ბავშვს დაუწყო ოთახებში ძებნა.

- წავიდა შენი მარინა! გაფუჭებული ეს! -  უკან მისდევდა დედაბერი.

- წავიდა. -  უთხრა მარინას დედამაც. სკამიდან ადგა.

- როგორ, წავიდა?!

- ერთი კვირაა.

- სად წავიდა, ბავშვი სად არის?!

- ბავშვი სასეირნოდ წაიყვანეს. მარინა ერთი კვირაა, სოხუმში წავიდა.

- რა უნდა სოხუმში ამ ზამთარში?

- ისე. -  უხერხულობა დაეტყო ქალს და ფანჯარას თანმივიდა.

თემური უფრო მიუახლოვდა ქალს.

- რატომ? -  ჰკითხა მერე.

- მარინა... -  გაჩუმდა ქალი. -  გათხოვდა. -  თქვა ბოლოს.

თემურს გაეცინა.

- ნამდვილად! -  დაამატა მოხუცმა ქალმა.

- არ შეიძლება! -  თქვა თემურმა.

- ერთი კვირაა.

- არა, არშეიძლება!

- ასეა, თემურ!

- რატოა ასე? -  თემურმა თავისთვის ჩაილაპარაკა. „არშეიძლება, ასე რომ იყოს“! -  გაიფიქრა და ქალს შეხედა.

- ასეა. -  თქვა ქალმა.

„გათავდა ყველაფერი“! -  გაიფიქრა თემურმა და ფანჯარას შეხედა. თოვდა გარეთ.

- თოვს. -  თქვა თემურმა.

***
მანქანა გადაკეტილ შლაგბაუმთან იდგა, სულ ახლოს. თემური წინ იჯდა.

მატარებელი გამოვლას აგვიანებდა. მძღოლი მანქანიდან გადასულიყო, სიგარეტს ეწეოდა და ქალს ეარშიყებოდა, რომელიც კიბის თავში, ჯიხურთან იდგა და ყვითელი დროშა აეწია.

გარშემო სულ თოვლი იყო. თემურის გვერდით კიდევ ერთი მანქანა იდგა. მანქანაში ახალგაზრდა გოგო იჯდა, რომელიც თემურს უყურებდა. თემური ექიმისათვის იყო წამოსული თბილისიდან.

კოტიკასთან მაშინ მივიდა, იმას რომ ეძინა. მაშინ უთხრა ლალიმ, რომ წყალტუბოდან ვიღაც ბულგარელი ექიმი უნდა წამოეყვანა თემურს, რომელზედაც რაღაც სასწაულებს ყვებოდნენ. ყოველ შემთხვევაში, ერთი ნაღდი იყო, სენს ვერ განკურნავდა, მაგრამ ტკივილებს მთლიანად მოუხსნიდა კაცს, ამშვიდებდა...

აუცილებლად უნდა ჩამოეყვან აექიმი, რადაც არ უნდა დაჯდომოდა. ფული უნდა ეშოვნა, ოღონდ. მთელი საღამო ირბინა ფულზე და არავინ რომ არ მისცა, თავისივე უფროსს მიადგა ღამით სახლში. რცხვენოდა, მაგრამ სირცხვილის დრო არ იყო. კოტიკა ისე უნდა მომკვდარიყო, რომ არ უნდა ტკენოდა.

თემურს ღამე თავზე დაათენდა. დილით, ვიღაც მძღოლი ძლივს დაიყოლია და ახლა გადაკეტილ შლაგბაუმთან იდგა, სულ ახლოს. მძღოლი რუსის ქალს რაღაცას ელაპარაკებოდა. თემურის გვერდით მანქანა იდგა. მანქანაში გოგო იჯდა და თემურს უყურებდა. თემური თოვლს გასცქეროდა...

„მარინა აღარ დაბრუნდება“.

„ბიჭის ლოგინი ცარიელი იქნება სულ“.

„კოტიკა მოკვდება, ოღონდ, არ ეტკინოს კოტიკას“.

თემურმა უცებ, მის გვერდით მდგომი მანქანისაკენ გაიხედა. მას გოგო უყურებდა. „როგორ საშინლად მიყურებს“?! -  გაიფიქრა თემურმა. მატარებელი გამოჩნდა. თემურმა მანქანის დაჯახების ხმა გაიგო. უკან მიიხედა. მთვრალებით გატენილ მანქანას ბოძისთვის დაერტყა. ისევა ამუშავა, რატომღაც, ძალიან გახარებულმა მძღოლმა და საშინელი სისწრაფით დაიძრა ადგილიდან. მატარებელი ახლოვდებოდა. თემურმა გოგოს შეხედა. გოგო შეშინებული თვალებით უყურებდა. თემურმა ახლა გამოქანებულ მანქანას შეხედა და მერე, -  მატერებელს.

უკნიდან დაარტყა. მანქანა ძლიერი დარტყმისაგან წინ გავარდა, ხის შლაგბაუმი გაგლიჯა და ინერციით ლიანდაგებზე გადავიდა. თემურმა სულ ახლოს უზარმაზარი ფარანი დაინახა.

კარი გააღო და გადახტა. მატარებელმა შორს გადააგდო მანქანა. თემური ახლა ჰაერში იყო დამატარებლის ქარს მიჰყავდა მის გვერდით. ერთი წამით, ალბათ, უფრო ნაკლებითაც, თავის თავს მოჰკრა თვალი მატარებლი სფანჯარაში. ხელით სცადა ჩაბღაუჭება და იღრიალა სიმწრისაგან. მატარებელი ნელ-ნელა ჩერდებოდა. გოგო კიოდა. გაოგნებულმა მემანქანემ საყვირი ჩამოსწია რატომღაც. ახლა, გაჩერებული მატარებელიც კიოდა, თითქოს, მთელი  ქვეყნისათვის უნდოდა გაეგებინებინა ეს ამბავი.

- მცივა! -  ვიღაცას უთხრა თემურმა. ის ვიღაც, ვერ მიეკარა. თემური თოვლზე ეგდო და სისხლი იყო თოვლზე.

- მიშველე! - თქვა და ხელი გაიშვირა მისკენ. მან იყვირა და უკან გაიქცა. მერე სხვები მოვიდნენ თემურთან და მანქანით საავადმყოფოში წაიყვანეს. ის გზაზე მოკვდა, ვიღაც უცნობის მხარზე თავმიდებული.

- როგორ მცივა?! -  თქვა სიკვდილის წინ.

ნახევარი საათის შემდეგ გზა გახსნეს. მთვრალები დააპატიმრეს. მანქანები წავიდ-წამოვიდნენ. ხალხი გაიფანტა. აღარავინ და აღარაფერი არ იყო გარშემო, თოვლის გარდა.

დედამიწას თეთრი და სისხლიანი პერანგი ეცვა.