ჩვენ ერთმანეთსა ნუ ვახდენთ, თორემ წაგვახდენს მტერები (სტრ. 274).

 და

 თუმცა ლომი ხარ, ვეშაპთა ვერ სძლევ, გრძელი აქვთ კუდები (სტრ. 275).

კონსტანტინეს ამ უკანასკნელ წერილში, როგორც მას გურამიშვილი გადმოგვცემს, საყურადღებოა ისიც, რომ ეს დიდი ხნის გამაჰმადიანებული და შაჰის კარზე ნამსახურები ქართველი ბატონიშვილი, იმჟამად კახეთის მეფე, პატრონისადმი ერთგულების ტრადიციულ ფეოდალურ მცნებას, ანუ მორალურ მოთხოვნას, ამჯერად ვახტანგისა და შაჰის ურთიერთობაზე    ავრცელებს.

 ბატონს აწყინე, გაგიწყრა, აბრალე შენსა წყენასა
აწ ღმერთიც გიწყენს, იცოდე, არა იქმ თუ მოთმენასა (სტრ. 279)

 – სწერს იგი ვახტანგს.

ეს სპარსოფილური არგუმენტი სრულ წინააღმდეგობაშია მისსავე ბრძნულ მსჯელობასთან, რასაც ავტორი მანამდე გადმოგვცემს და სადაც სპარსეთისათვის ანგარიშის გაწევის საჭიროებას კონსტანტინე მხოლოდ სამწუხარო პრაქტიკული აუცილებლობით (პოლიტიკურად გარიგებული უკვე არსებული იერარქიის დამოწმებით) ასაბუთებდა, მაგრამ არა მორალით. მაგრამ ძალიან საყურადღებოა ორი არსებითი დეტალი: პირველი. ვახტანგისადმი კონსტანტინეს წერილის  კილო  (რა თქმა უნდა, პოეტის მიერ საკუთარი სიტყვებით გადმოცემული) ძალიან რბილია (სტრ. 274-290). მის ავტორს, რეალობის ულმობლად მკაფიო ხედვის ფონზე, არსებითი არგუმენტები მოჰყავს თავისი თხოვნის სასარგებლოდ, საქართველოს ერთობლივ ინტერესებზე დამყარებული. მეორე. ვახტანგის თავდავიწყებული რისხვა – მხატვრული თხრობის შედევრი (სტრ. 293-300) – ამ არგუმენტთა პასუხს არ შეიცავს. ამიტომ ჩნდება ეჭვი, რომ პოეტს, უკანა რიცხვით, ერჩივნა, ვახტანგს თავისი დიდი წინაპრის, დემეტრე II თავდადებულის, გზა აერჩია და  მტრის ურდოში ხლებით გაეწირა თავიც და, შესაძლოა, საკუთარი გვარის (შტოს) მეფობაც.

მეშვიდე ეტაპი. ვახტანგის პასუხი და კონსტანტინეს მიერ სამშობლოს   ღალატი

კონსტანტინეს წერილი, როგორც მას გურამიშვილი გადმოგვცემს, ვახტანგს უტოვებს საკუთარი თავის გაწირვით სპარსული შემოსევისაგან ქართლის გადარჩენის გზას: თუ იგი შაჰს ეახლება, შესაძლოა და მოსალოდნელია, შაჰმა იგი სიცოცხლეს გამოასალმოს, მის მემკვიდრებს კი ტახტი ან შეუნარჩუნოს ან არა. ორსავე შემთხვევაში ქვეყანა შემოსევას გადაურჩება. ვახტანგი ამ გზას არ ირჩევს. იგი ჰყვება თავის შეურაცხყოფის გრძნობას ერთის მხრივ და თავისი მემკვიდრეებისთვის ტახტის შენარჩუნების სურვილს მეორეს მხრივ და, სპარსეთის მხრიდან სამხედრო დარტყმის მომლოდინე, მიუხედავად ამ ხიფათისა, კონსტანტინესადმი უკომპრომისო დაპირისპირებისკენ მიმართულ ნაბიჯს დგამს: იგი იჭერს კონსტანტინეს მიერ წერილის გადმოსაცემად მოსულ ბერებს და ჯარს ამზადებს, რათა

წავიდეს, მოსპოს კახეთი, მტრის ჯავრი ამამყაროსა. (სტრ. 300)

ბრმა რისხვით შეპყრობილ ვახტანგსა და ასევე შეურაცხყოფის ბრმა გრძნობით შეპყრობილ კონსტანტინეს შორის, რომელსაც ჯარი  უკვე მზად ჰყავს, ძმათამკვლელი ბრმა ომი იწყება. კონსტანტინე უტევს თბილისს, მაგრამ ვერ იღებს. გამწარებული, იგი იშველიებს ჭარ-ბელაქნელ ლეკებს და მათი დახმარებით მეორე შეტევაზე თბილისს იღებს. „თეთრსა მტკვარსა წითლად ღებდა, რაც მათ სისხლი დააქციეს“ (სტრ. 306). ამგვარად, კონსტანტინემ, რომლის მაღალი ეროვნული შეგნება გურამიშვილმა მკითხველს უკვე მრავალჯერ დაუყენა თვალწინ, ამჯერად სამშობლოს ისტორიულმასშტაბიანი ღალატი ჩაიდინა, ვახტანგმა კი თავისი მცდარი ქცევით, თავის პირად გრძნობათა აყოლით საქართველოს ეს კატასტროფა დაუშვა. არც ერთი არ შეაკავა იმ აზრმა, რომ ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ინტერესი, რომელიც ქართველ ერს ერთი აქვს, ვერ გაიცვლება ვერც ერთ სხვა, მით უმეტეს – პირად ინტერესზე. ეს არის მთავარი დასკვნა, რომელიც მკითხველს „დავითიანის“ ამ ნაწილიდან გამოაქვს.

მერვე ეტაპი. საქართველოს ამ ტრაგედიის გაშლა ბუნებრივი შედეგია ყოველივე იმისა, რაც მანამდე მოხდა. თავი ით („ოსმალთაგან ქართლის დაჭერა და ქართველის ბატონის რუსეთს წაბრძანება“ სტრ. 306-317) მოგვითხრობს საქართველოს თავს დამყდარი ამ ტრაგედიის უკანასკნელ ეპიზოდს ვახტანგისა და მისი ამალის ემიგრაციამდე. ქართლისა და კახეთის მეფეთა დანაშაულებრივი შეცდომები მომხდარით არ მთავრდება. ვახტანგი დახმარებისათვის მიმართავს ოსმალეთს და ეს უკანასკნელი, ბუნებრივია, შემთხვევას არ უშვებს, რომ საქართველოს კიდევ რაღაცა წაჰგლიჯოს ან მასში თავისი პოზიცია გაიმაგროს. თურქეთთან საქმის დაჭერა ევალება მეფის მემკვიდრე ძეს ბაქარს და იმავე მოღალატე ძმას იესეს, რომელმაც ამ ტრაგიკულ მოვლენათა მანძილზე პირველი მიზანმიმართული ღალატი ჩაიდინა. ვახტანგისა და მისი სახლის ქცევას ამ ეპიზოდში გურამიშვილი თავდაჭერილად ახასიათებს, რადგან ვახტანგისადმი მოწიწება მოსდევს. იგი კმაყოფილდება ორივეს – კახეთის მეფისა და ქართლის მეფის – ქცევის ზოგადი დახასიათებით და მისი შედეგის გარდუვალობის ხსენებით

თხრობის ამ მონაკვეთში გურამიშვილი თავისი სათაყვანებელი მეფის კიდევ ერთი მძიმე არჩევანის ამბავს გადმოგვცემს. ასტრახანში ჩასულმა რომ რუსეთის მთელი ფრონტით უკანდახევის ამბავი შეიტყო, ვახტანგ VI ჩიხში აღმოჩნდა. რუსეთის დედაქალაქში უომრად და უსახელოდ დაბრუნება, იქიდან საზეიმოდ გამოცილებულს, მას არ უნდოდა. მოკავშირის მიერ გაწბილებულს არც ომი შეეძლო. ამ დროს ნადირ-შაჰმა შემოუთვალა, მოდი, არას გერჩიო, რითაც ვახტანგს თავისი ტახტის დაბრუნების, ანუ თავისი ქვეყნისათვის გონიერი და სამართლიანი მმართველის დაბრუნების, შესაძლებლობა გაუჩნდა. იმის ალბათობა, რომ ნადირ-შაჰი პირობას შეუსრულებდა და არ მოკლავდა, ან არ დაბორკავდა, როგორც შაჰ-თამაზი დაბორკა, დიდი არ იყო, მაგრამ არსებობდა. ვახტანგმა ეს შემოთავაზება უარყო. მისი სხვა შესაძლო მოტივები ამ უარის თქმისა ცნობილი არ არის და გურამიშვილი მათ არც ეძებს. ვახტანგი ასტრახანში დარჩა და იქვე გარდაიცვალა 1737 წელს. გურამიშვილისაგან მისი გამოგლოვება ამაღლებული ტრაგიკული პოეზიის ერთერთი საუკეთესო ნიმუშია.

 ვაი, რა ბოძი წაიქცა, სახლ-კარი თავს დაგვექცაო!
ლხინი, შვება და სიამე სულ ჭირად გარდაგვექცაო.
ჩვენ ყმანი დავრჩით, პატრონი წავიდა, შორს გაგვექცაო,
გაფთხილდი, შენც არ დაგვექცე, ღვთის მაცა, მაგრა დექ ცაო! (სტრ. 569)

 ისტორიული სიმართლის საკითხი „დავითიანში“

 გურამიშვილი არ იყო ვახტანგ VI-ის (დაიბადა 1677 წელს, გარდაიცვალა 1737 წ.) იმ უაღრესად მრავალმხრივი და დაძაბული პოლიტიკური, სამხედრო და კულტურული მოღვაწეობის მოწმე, რომელიც ამ გამორჩეული მეფის ახალგაზრდობის წლებს ეკუთვნის. მისი თხრობა ქართველ პოლიტიკოსთა მოღვაწეობისა და შეცდომების შესახებ იწყება მხოლოდ ვახტანგის მიერ რუსეთის მეფის პეტრე I-ისაგან მოკავშირეობის წინადადების მიღებიდან, რაც 1720-იანი წლების დამდეგს ეკუთვნის. ამგვარად,  „ქართლის ჭირი“ მან  იცის როგორც  რიგითმა ახალგაზრდამ ვახტანგის  ამალის  მონათხრობის მსმენელმა.

გურამიშვილის თხრობა, როგორც მემატიანისა, მოვლენათა  ანალიტიკოსისა და შემფასებლისა, ვერც შემდეგ იქნება სრულყოფილი, რადგან მისთვის უცნობია მსოფლიოს პოლიტიკურ ძალთა ის განლაგება, რომელიც ძალიან დიდ გავლენას ახდენდა საქართველოს მეზობლების, პირველ ყოვლისა – რუსეთის გადაწყვეტილებებზე, მაგალითად, ის, რომ იმ ხანებში, როცა პეტრემ ვახტანგს კავშირი შესთავაზა, რუსეთს ახალი დამთავრებული ჰქონდა მრავალწლიანი ომები შვედეთთან და მისი როგორც სამხედრო ძალები, ისე ხაზინა შევსებას საჭიროებდა. ამიტომ პეტრეს ლაშქრობა დასუსტებული სპარსეთისაკენ, რომელშიც ვახტანგი მას ორმოციათასიანი ჯარით უნდა დაჰხმარებოდა, იმ დროს როცა პეტრეს ოციათასიანი ევროპეიზებული არმია უნდა შემოეყვანა ამიერკავკასიაში, პეტრესთვის არ იყო მართლაც სამხრეთ-აღმოსავლეთისკენ (სპარსეთისკენ და მისი გადავლით ინდოეთისა და შუა აზიისკენ) მთავარი შეტევის დაწყება. ეს, უფრო, იმის მოსინჯვა იყო, როგორ უპასუხებდა რუსული პოლიტიკის ამ გააქტიურებას იმ დროს ძალიან გაძლიერებული თურქეთი, რომელსაც შეეძლო პეტრესთვის ეს უმძიმესი სტრატეგიული წამოწყება ჩაეშალა. მართლაც, თურქეთმა ძალიან მწვავედ ირეაგირა პეტრეს ამ განზრახვაზე: მან პეტრეს ზურგში დასარტყმელად (იმ შემთხვევაში, თუ პეტრე გეზს ირანისა და ინდოეთისკენ აიღებდა) ჩრდილო კავკასიაში ყირიმის ხანის 40 ათასი ცხენოსანი შეიყვანა და ფხიზლად ადევნებდა თვალს სტრატეგიულ წონასწორობას ირანისა და მისი ხელდებული ქართლ-კახეთის ურთიერთობაში. ეს ფაქტორი კმაროდა იმისთვის, რომ პეტრეს იმ წლის ლაშქრობაზე ხელი აეღო (ანუ ვახტანგი გაეწბილებინა და სპარსეთის პირისპირ მარტო მიეტოვებინა) და ლაშქრობა შემდეგისთვის გადაედო. ასეც მოხდა. არც ის იყო ცნობილი დავითისთვის, რომ ლაშქრობა აღმოსავლეთ საქართველოში, სადაც კატასტროფამდე მისული ირანის გავლენა თანდათან სუსტდებოდა, თურქეთის სტრატეგიული გეგმა იყო განურჩევლად იმისა, მოხდებოდა თუ არა ქართლ-კახეთის ურთიერთდაპირისპირება ვახტანგის მცდარი ნაბიჯისა და ამით შაჰის გადამტერების გამო. არ იცოდა არც ევროპის სახელმწიფოთა უჩინარი ჭიდილის ამბავი სპარსეთსა და თურქეთში სტრატეგიული და ეკონომიკური პოზიციების მოპოვებისათვის. მაგრამ მან იცოდა მთავარი: მან იცოდა

 ა) საქართველოს უმძიმესი სტრატეგიული მდგომარეობა იმ დროის ორ უძლიერეს აგრესიულ მუსლიმანურ სახელმწიფოს შორის მათს ჩრდილო საზღვრებთან.

 ბ) ქართველი საზოგადოების იმ ზნეობრივი დაცემის მიმართულება და სიღრმე, რომელიც გამოწვეული იყო ქვეყნის დაბალანსებული, ანუ

 გ) შედარებით რბილი და მშვიდობიანი მორჩილების, მაგრამ მაინც მორჩილების მდგომარეობით უცხო ძალის მიერ ხელდებულობის პირობებში, და

 გ) რა და რა იყო ეროვნული საზოგადოებრივი ცხოვრებისა და სახელმწიფოებრივი ცხოვრების ის ფუძემდებელი პრინციპები, რომლითაც საქართველოს საუკუნეები ჰქონდა გამოვლილი, როგორც ეროვნულ სახელმწიფოს, და რომელთა შელახვა ადრე თუ გვიან გარდუვალად კატასტროფას ნიშნავდა. 

ამიტომ გურამიშვილი პოლიტიკურ პროცესებს სიღრმეში უყურებს და მათ ხატვას სიღრმიდან იწყებს. ზემოთ ვთქვით, რომ გურამიშვილი თავისი მოთხრობილი ამბების მემატიანეა, ანალიტიკოსია და შემფასებელია. ამას უნდა დავძინოთ, რომ ამასთან ერთად იგი მოაზროვნე მხატვარია. რატომაა, რომ, როგორც ზემოთ ითქვა, გურამიშვილის მიერ ისტორიის იმ მონაკვეთის თხრობაში, რომელიც ვახტანგ VI-ის ემიგრაციიით მთავრდება, ანუ „ქართლის ჭირის“ აღწერასა და გაანალიზებაში, გაბატონებულია განზოგადებული მიდგომა ისტორიული ხდომილებებისადმი და მათი მოქმედი პირებისადმი? რომ პოეტი ცოცხლად და დამაჯერებლად ხატავს მათს ფსიქოლოგიურ პორტრეტებს, პირველ ყოვლისა – მათი პოლიტიკური აზროვნებისა და სამოქმედო მოტივების რაგვარობასა და მიმართულებას, და არც ერთი მათგანისთვის არ იყენებს იმ მორალურად გამანადგურებელ გამოთქმებს, რომელთაც იგი ხმარობს ზოგადად ამ ეპოქის ქართული პოლიტიკური პრაქტიკის დასახასიათებლად? მიზეზი ისაა, რომ პოეტს ნაკლებად აინტერესებს კონკრეტულ ისტორიულ ფიგურათა ზნეობრივი მსჯავრდება, ვიდრე საერთო ზნეობრივი ნაკლოვანებების მხილება და მათი აღმოფხვრის საჭიროების გაცნობიერება ფართო მასისთვისაც და პოლიტიკურად აქტიური ზედაფენისთვისაც. თავის ისტორიულ პერსონაჟთა დასახასიათებლად ზნეობრივი თვალსაზრისით იგი საკმარისად რაცხს მათ საქმეთა თხრობას და მათ მამოძრავებელ ფსიქოლოგიურ მოტივთა დიდი მხატვრული გამჭრიახობით დახატვას, რითაც მკითხველს საშუალებას აძლევს, თვითონვე შეიმუშავოს მათი მორალური შეფასება. ისტორიულ მოვლენებს რომ მოგვითხრობს, გურამიშვილს, როგორც მოაზროვნე მხატვარს, თავის მოქმედ პირებში – საქართველოს იმ დროის პოლიტიკის წამყვან პერსონაჟებში – აინტერესებს ორი ძირითადი რამ: ერთია მათი ადამიანური ბუნება, ანუ მათი ის სულიერი წყობა, გრძნობები, ტემპერამენტი, ინტერესები და მიდრეკილებები, რომლებიც განაპირობებენ მათს ქცევას კრიტიკულ თუ ყოველდღიურ ვითარებებში. მათი მოქმედება გამომდინარეობს მათი ბუნებიდან, როგორც ამას მოითხოვს ყოველი მხატვრული ნაწარმოების აგების კლასიკური წესი, რომელსაც კი მოქმედი პირები ჰყავს. ანუ: გურამიშვილი თავისი დროის პოლიტიკურ ფიგურებს ხატავს, როგორც ფსიქოლოგიურ ხასიათებს. ის, რომ სწორად აგებულ ნაწარმოებში მოქმედება უნდა გამომდინარეობდეს ხასიათებიდან, ანუ პერსონაჟები უნდა მოქმედებდნენ ისე, როგორც მათს ბუნებას შეესაბამება, კლასიკური პოეტიკის ერთერთი შეუვალი კანონია. მეორეა მათივე ცნობიერების შინაარსი, – ანუ მათ ფიქრთა, ინტერესთა და რწმენა-შეხედულებათა ერთობლიობა, რომელიც ჩამოყალიბებულია თვით ეპოქის მიერ და ამ უკანასკნელის სულიერსა და გონებრივ ატმოსფეროს ქმნის. ის დამახინჯებული ცნობიერება, რომელიც პოეტის მიერ დახატულ ისტორიულ სურათში წარმოგვიდგება, როგორც სენივით საზოგადოებას მოდებული ღალატის საფუძველი, პოეტისთვის გამოკვეთილი, თავისთავად მნიშვნელოვანი თემაა. ამგვარად, გურამიშვილი თავისი ნაწარმოების პოლიტიკურ ნაწილში მიზანმიმართულად ხატავს ეპოქის ფსიქოლოგიურსა და სოციოფსიქოლოგიურ სურათს. ორსავე განზომილებაში – ანუ ადამიანთა, როგორც ხასიათთა, ხატვაშიც და ეპოქალური ფსიქოლოგიის ხატვაშიც – გურამიშვილის მხატვრული და ფსიქოლოგიური ალღო უცდომელია  და  დახატული სურათი ულმობელია.

 „დავითიანის“ ისტორიულ ანუ პოლიტიკურ ნაწილს ორი მთავარი პერსონაჟი ჰყავს: კონსტანტინე მამად-ყულიხანი და ვახტანგ VI. პირველს პოეტი ხატავს, როგორც შეუპოვარსა და ამავე დროს სწორად მოაზროვნე პიროვნებას, გამართული ეროვნულ-სახელმწიფოებრივი ცნობიერებით აღჭურვილს. მისი მომავალი დანაშაული, რომელიც ცას შეჰღაღადებს, გამოწვეულია იმით, რომ იგი თავის კერძო ადამიანურ აფექტს (ძლიერ განცდას) – შეურაცხყოფის გრძნობას – ვერ მოჰრევია. ისტორიამ იცის (თუმცა გურამიშვილი ამას არ ახსენებს), რომ თურქთა შემოსვლის შემდეგ, სანამ მოკლავდნენ, იგი მუხლჩაუხრელად ეომებოდა თურქებს ქართლში. ვახტანგიც თავისი პირადი რისხვის ვერდაძლევით დგამს იმ ნაბიჯებს, რომელთაც სახელმწიფოს კატასტროფა მოჰყვება (კონსტანტინესთან დაპირისპირებაზე მიდის). ორივე ამ საბედისწერო შეცოდების უკან, როგორც მუდმივი ფონი, დგას საზოგადოებრივი ცნობიერების ის სამარცხვინო დეფექტი, რომ მასობრივად, ანუ საზოგადოების ფართო ფენაში, დაკარგულია იმის შეგნება, რაც სახელმწიფოებრიობის საფუძველთა საფუძველია – რომ სახელმწიფოს სასიცოცხლო ინტერესები უმაღლესი და უმთავრესი საზოგადო ინტერესია, რომლის შელახვა დაუშვებელია რაგინდარა სხვა პირადი თუ საზოგადოებრივი ინტერესის გამო. ასევე ძუნწად, მაგრამ თვალსაჩინოდ, ერთი-ორი მკაფიო დეტალით ხატავს პოეტი საზოგადოებაში გავრცელებული ცნობიერების სიმახინჯესაც (რაც ზემოთ უკვე ვახსენეთ). მწერლის პერსონაჟები არიან კახელი დიდებულები, რომელნიც კონსტანტინეს ურჩევენ, შაჰის რაყამით (ბრძანებით) დასთანხმდეს ვახტანგთან შებრძოლებას ქართლის ტახტის წართმევის მიზნით, და ამისთვის ორი „საბუთი“ მოჰყავთ. პირველი: ბედი კარზე მოგვდგომია, ხელიდან ნუ უშვებო (ეს იმას ნიშნავს, რომ ქვეყნის ინტერესი ამ რჩევის გამომთქმელთათვის არც არსებობს). მეორე: ხელმწიფის ერთგულება ზნეობრივი მოვალეობაა, მის გამო ყველანაირი საქციელი დასაშვებიაო. (ეს იმას ნიშნავს, რომ დიდებულები „ხელმწიფედ“ უცხო დამპყრობელს რაცხენ და მეფის ერთგულების ტრადიციულ მცნებას ამ უკანასკნელისადმი მორჩილებაზე ავრცელებენ). ყველაზე დიდი მოღალატის, იესეს მოქმედების მოტივსაც ავტორი ზუსტად დანახული ფსიქოლოგიური მექანიზმით ხსნის. მისი ლოგიკა მარტივია: „ვახტანგი და კონსტანტინე მეგობრდებიან და თავის საქმეს აგვარებენ. მე ცარიელი დავრჩე?“

 ამგვარად, გურამიშვილი ხატავს თავის პერსონაჟთა ინდივიდუალურ ფსიქოლოგიასაც და საზოგადოებაში გავრცელებულ მახინჯ ფსიქოლოგიასაც. ეს უკანასკნელი, მის თვალში, საქართველოს უბედურების უპირველესი მიზეზია. 

ის, რომ გურამიშვილი თავის პოლიტიკოს პერსონაჟებს, – რეალურ ისტორიულ პიროვნებებს – ხატავს, როგორც ხასიათებს, ანუ როგორც საკუთარი ინდივიდუალური თვისებების მატარებელ მრავალმხრივ ადამიანებს, და არა როგორც მხოლოდ ჭადრაკის ფიგურებს, აღრმავებს მის მიერ „ქართლის ჭირის“, ანუ ქვეყნის უბედურების მიზეზებისა და მექანიზმების ხედვას. გონების, ღირსების, სვინდისისა და ჯანსაღი თავმოყვარეობის გზიდან გადაცდომა, რასაც მასობრივი ხასიათი აქვს მიცემული, ეხება არა მხოლოდ ბუნებით დამნაშავე და მოღალატე ადამიანებს, არამედ სხვებსაც, – ჩვეულებრივ, ნორმალურ ადამიანებს, რომლებიც სიკეთესა და ბოროტებას შორის არჩევანის წინაშე დგანან, როგორც ეს ადამიანის ცხოვრების საერთო წესია. გურამიშვილის უკიდურეს რისხვასა და გულისტკივილს სწორედ ეს იწვევს. პოეტის სიძულვილის საგანი, როგორც უკვე ითქვა, ცალკეული კონკრეტული ადამიანები კი არ არიან, არამედ ცნობიერების ეს ზოგადი (საერთო) დამახინჯებაა. ამასთან თავისი ბრძოლის საშუალებას ავტორი მხოლოდ შეგონებაში – მკითხველთან დიდაქტიკურ საუბარში – ხედავს. 

* * *

ზემოთ ვთქვით, რომ თავში „საწყაულის მოწყვა ღვთისაგან“ (სტრ. 157-185), სადაც პოეტი ყველაზე უფრო მკვეთრად გამოთქვამს თავის რისხვას (და არა მხოლოდ გულისტკივილს) ქვეყნის თავს დამტყდარი განსაცდელის გამო, იგი არავის არ ახსენებს სახელით, არამედ მისი მხილება თვით გავრცელებულ დანაშაულს ეხება. პოეტი თავის მოტივად საზოგადოებისა და მისი ცალკეული წევრების ამ მხილებისათვის ორ მიზეზს ასახელებს. ერთი მიზეზი სუბიექტურია და იმაში მდგომარეობს, რომ პოეტს არ შეუძლია თავისი აღშფოთების დამალვა და ქვეყანაში გამეფებულ უგუნურებასა და უზნეობაზე დუმილი.

 მე კი ვფარავ, მაგრამ ჩემი სატკივარი არა ჰფარავს;
მეტად მწარედ გული მტკივა, მაჟრჟოლებს და ტანში მზარავს!
ვერ მოვითმენ, რომ არ დავგმობ აღმა მხვნელსა, დაღმა მბარავს,
ჩემი ცოდვამც მისცემია ჩემს ამამთხრელს, ამამბზარავს! (სტრ.  177)

მეორე მოტივი ობიექტურია: პოეტს მიაჩნია, რომ დანაშაულებრივ მოქმედებათა საქვეყნო მხილება არაერთ პოლიტიკურ დამნაშავეს შეაკავებს ამგვარი დანაშაულის ჩადენისაგან (სტრ.  172).

მართალია, მძრახველს ძრახვა თვით კი ავად მოუხდების,
მაგრამ ფარვა სიავისა ქვეყანას არ მოუხდების!
წამხდენელთა და მბაძველთა კიდევ სხვაც რამ წაუხდების;
ძრახვავე სჯობს საძრახავთა, ძრახვას კაცი მოუფთხვების.

კითხვები  გამეორებისთვის

 1. რა ღირსებებითა და ნაკლოვანებებით ხატავს გურამიშვილი „დავითიანის“ პოლიტიკური ნაწილის პირველ მონაკვეთში ვახტანგ VI-ს? კონსტანტინე მამად-ყული-ხანს? აქვს თუ არა რამე დადებითი მხარე იესეს?

 2. რა და რა ნაკლოვანებებს ხედავს გურამიშვილი ქართველი საზოგადოებისა და მისი მოღვაწეების პოლიტიკურ აზროვნებაში და მოქმედებაში?

 

III. ბიოგრაფიული მოტივები

 თუმცა დავით გურამიშვილის თხზულებას „დავითიანი“ ჰქვია, ანუ თავისი ნაწარმოების ერთერთ მთავარ თემად ავტორი თავის პიროვნებას რაცხს, პოეტი არც თავისი ბიოგრაფიის დეტალებით, არც მისი მთავარი მოვლენებისა და ეპიზოდების გადმოცემით მკითხველს თავს არ აწყენს. შესაძლოა, მისი ამ თავდაჭერილობის მიზეზია მისი თანდაყოლილი სულიერი სიფაქიზე, რომელიც უფლებას არ აძლევს, თავისთვის ძვირფასი ან სხვაფრივ მნიშვნელოვანი მომენტები საკუთარი პიროვნული სამყაროსი თავს მოახვიოს სხვებს, რომელთაც, შესაძლოა, სრულებით არ აინტერესებდეთ დამწერის პირადი შთაბეჭდილებებისა და განცდების ისტორია. შესაძლოა, მიზეზი ისიც იყოს, რომ ღრმად მორწმუნე ავტორს თავისი ცხოვრების ამქვეყნიური შთაბეჭდილებები, რაგინდ ღრმა და წარუშლელი, ამაოებად მიაჩნია და მკითხველისთვის მათს თხრობას ეს რელიგიური განწყობილება უშლის. თავისი სიყრმისა და ახალგაზრდობის წლებიდან იგი მხოლოდ იმას გვატყობინებს, რომ მის გვარს საძვალე („ძვალთ შესალაგი“) ჰქონია ზედაზნის მონასტერში და შიოს მღვიმის მონასტერში, რომლებიც სასწაულებითაა ცნობილი (გ წიგნის თავი ით, სტრ. 1), აგრეთვე იმას, რომ გორისუბანში მობინადრე თავადურ გვარს ეკუთვნოდა და მისი გვარის ქალები დღესასწაულებზე „არ ავად“ ჩაცმულნი გამოდიოდნენ. სიბერის წლებიდან მხოლოდ იმას რაცხს ხსენების ღირსად, რომ „შურს დიდად დაუკოდავს“ და ეს მტრობა მის თხზულებებსაც (ანუ მათს ხელნაწერებს) შეჰხებია (სტრ. 580). რუსულ სამხედრო სამსახურში გადახდილი ომების ამბავსაც ახსენებს, მაგრამ მხოლოდ გაკვრით, ისიც – როგორც ქართველთაგან შემდგარი სამხედრო ნაწილის თავგადასავალს და არა პირადად თავისას. არდასაკარგად, მნიშვნელოვნად, ჭკუის სასწავლებლად მას  თავისი ცხოვრების  ისტორიაში მიაჩნია მხოლოდ ორი რამ: ერთია მისი ლეკებისგან დატყვევებისა და გაქცევის ამბავი, მეორეა მისი სულიერი თავგადასავალი, – მისი რე-იგიური განცდის, სინანულის, ღვთისადმი დაუცხრომელი სიყვარულისა და მისი „ღვთის გზისა და კვალის ცნობის“ დაუძლეველი სურვილის ისტორია, რომელიც მის ახალგაზრდობაშია დაწყებული და „დავითიანის“ უკანასკნელი სიტყვის უკანასკნელ ასოს დაწერისას გრძელდება. პოეტის ცხოვრების თხრობაში ეს ორი მთავარი ხაზი – მისი ფიზიკური თავგადასავლისა და მისი სულიერი ცხოვრებისა – მას პარალელურად უდგას თვალწინ და, როგორც თემა, განუყრელადაა ურთიერთშერწყმული „დავითიანის“ მთელი ბიოგრაფიული ნაწილის  მანძილზე.

ამ ორი ურთიერთშეზრდილი თემის დაკავშირება „დავითიანში“, როგორც ჩანს, ორი სხვადასხვა წესით ხდება. პირველი. პოეტს მრავალ წელთა ჩავლის შემდეგ (ძირითადად, ალბათ, სიბერეში, როცა იგი მშვიდად დაბინავებულია უკრაინაში) აგონდება ახალგაზრდობაში მის თავს გარდამხდარი დრამატული თავგადასავალი და გონებაში უტივტივდება ამ თავგადასავლის მსგავსი, რაღაცით მისი ანალოგიური სულიერი განსაცდელი, რომელიც ახლა პრობლემად უდგას თვალწინ. ასეთია, მაგალითად, დაკავშირება თავისი თავგადასავლისა პრუსიის ომში, როცა ცხენი ლიაში (ტალახში) ჩაეფლა, რაც, რა თქმა უნდა, უმძიმესი მარცხია ომში მყოფი მებრძოლისათვის, და თავისი ამჟამად (ანუ ლექსის დაწერისას) მოქმედი მძაფრი განცდისა, რომ „ცოდვის ლიაშია“ ჩაფლული და ღვთისკენ გზა ჩახერგილი აქვს („ოდეს დავით გურამიშვილი კისტრინის ომში ცხენითურთ ლიაში დაეფლა, იმის მონასიბად ღვთისმშობლის შესხმა“). მეორე. მძაფრი და ღრმა რელიგიური განცდა, რომელსაც ლექსი გამოთქვამს, დავითს მაშინვე ჰქონდა, როდესაც აღწერილი განსაცდელი გადაჰხდა, და შემდგომში დაწერილი ლექსი ამ თემაზე არის მაშინდელი გრძნობის დღეს გამოთქმა. ასეთია, მაგალითად, ლექსი „სვინდისისაგან მხილება დავითისა, ოდეს დატყვევებულმან გამოპარვა გაივლო გულში“. რეალურად მომხდარი დამცირება და განსაცდელი ის იყო, რომ ლეკებმა დაატყვევეს, გაპარული კვლავ შეიპყრეს და სცემეს. ახლანდელი განსაცდელი კი ისაა, რომ, ცოდვებით დამძიმებულს, ამ ქვეყნიდან იმ ქვეყანაში გადასვლა ელის და, მანამდე, თავისი გულწრფელი სინანულით აქაური ცოდვილი სულისკვეთებისგან განთავისუფლების ამოცანა უდგას. აგზნებული, მშფოთვარე კილო, რომელიც ერთნაირად გასდევს მაშინდელი ამბის თხრობას და ამჟამინდელი განცდის გადმოცემას, იმას მოწმობს, რომ დავითის მაშინდელი ნდომა მტერთა ტყვეობიდან განთავისუფლებისა და დღევანდელი ნდომა საწუთრო ცდუნებისაგან გულწრფელი განთავისუფლებისა, ფსიქოლოგიურად, ძალიან მსგავსი ყოფილა.

ძველი ამბავი: 

გულმან მითხრა, ადეო! რაღად მაიციდეო?
თუ არა იქმ, ვით იქმნას, რაც რამ დაიქიდეო?
კვლავ წადი და განხეთქე მტრის მახე და ბადეო, და ა.შ.

 ახალი განცდა:

ა, ადეო, ადეო, გულით მაიწადეო!
შორს ახლიხარ საყვარელს (იგულისხმება: იესო ქრისტეს), ახლოს განემზადეო:
სახე მისი, სურათი, თვალწინ მაილანდეო,

...

განაგდეო, დადეო, ნუ სულ ავსა დაზდეო;
დამორჩილდი უფალსა, ხადე, იღაღადეო;
სული, გული მუსრვილი ღვთის წინაშე დადეო! და ა.შ.

ეს ორი გზა ახალგაზრდობისდროინდელ შთაბეჭდილებათა ალეგორიული რელიგიური გარდასახვისა, – ძველის ახალი გააზრება ერთის მხრივ და წარსულში რეალურად წარმოშობილი რელიგიური გააზრებისათვის ამჟამად სიტყვების, პოეტური გამოთქმის მონახვა მეორეს მხრივ,

ყოველთვის ვერ გაირჩევა ერთიმეორისაგან მკვეთრად და უეჭველად. ძველი ფიზიკური თავგადასავლის ალეგორიული გარდასახვის გამომთქმელ ლექსთა უმრავლესობაში, რომლებიც „დავითიანშია“ შესული, ეს ორი გზა ერთმანეთში გადახლართულია და მკითხველის წარმოსახვა და განცდა ერთი მიმართულებით მიჰყავს.

„დავითიანის“ ბიოგრაფიული ნაწილი ძალიან უხვადაა შევსებული მომხდარი ამბების ალეგორიული რელიგიური ინტერპრეტაციითა და რელიგიური წიაღსვლებით (ლირიკული გადახვევებით სიუჟეტის განვითარების ხაზიდან). ამ წიაღსვლებს დავითის მიერ კონკრეტულ მდგომარეობასთან დაკავშირებით გამოთქმული ლოცვის სახე აქვს ხოლმე. ასეთი წიაღსვლები იწყება დავითის დატყვევებიდან და მისი ამ თავგადასავლის ეპიზოდებს გასდევს.

 პირველი ეპიზოდი. დავითი დატყვევებულია, გაპარული, კვლავ შეპყრობილი და ნაცემი. არც გატეხილი, არც სასოწარკვეთილებაში ჩავარდნილი იგი არ არის, იგი კვლავ გაპარვაზე ფიქრობს. დავითის თავგადასავლის ამ მომენტზე მორგებულია ლექსი „ოდეს დატყვევებულმა ურჯულოს ქვეყანას საყვარლის (იგულისხმება: იესო ქრისტეს) სახე და სურათი ვეღარა ნახა, იმისი მოთქმა დავითისაგან.“ დავითს ღვთის შეწევნის  გარდა  არაფრის იმედი  აღარ დარჩენია.

ჩვენ, ცხოვართა, წყემსის კვერთხო, ძელო ცხოვრებისა ხეო,
შენზედ ბმულით შეიმუსვრის ჩემი წარწყმენდის მახეო;
შენს ჩრდილთ ქვეშე დავჯდომილვარ, ჩემო სამოთხის დამრხეო,
განმაშორე მავნეთაგან, ავსა ნურას შემამთხვეო! (სტრ. 338)

დავითის სავედრებელია „განმაშორე მავნეთაგან, ავსა ნურას შემამთხვევო“.

შემდეგი ლექსია „ოდეს დავითს ტყვეობასა შინა სციოდა და მზე ღრუბლის გამო თვალით არა ჩნდა, იმაზე თქმული“. ის, რომ დავითს მზე ვერ დაუნახავს, აძლევს პოეტს საბაბსა და საშუალებას, რომ, ჯერ ერთი, პოეტური ფორმით გაშალოს ღვთის შეუცნობლობის ცნობილი ფილოსოფიური და თეოლოგიური თემა (სტრ. 339-353), რომელიც მისთვის პირადად ამაღელვებელია და საჭირბოროტოა, რადგან ღვთის სრული წვდომა – მისი შემეცნება და გრძნობით განცდა – მისი მუდმივი და განუშორებელი სატკივარია. ეს ფილოსოფიური თემა, რომელიც ქრისტიანულ თეოლოგიურ ლიტერატურაში ყველაზე ღრმად განხილული აქვს ფსევდო-დიონისე არეოპაგელს, გურამიშვილისთვის პირადი, მისი ღრმა გრძნობისა და ლტოლვის შემხები თემაა. ამგვარად, ამ თემაზე სიტყვის ჩამოგდება დავითისათვის არის აღსარება და მისი სულიერი ბიოგრაფიის ნაწილი. მაგრამ, ვინაიდან უნდა ვიგულისხმოთ, რომ ეს ფილოსოფიური თემა პოეტისთვის მოწიფულობაში გახდა ცნობილი და ხანდაზმულობაში აღელვებდა და არა მაშინ, როცა დაატყვევეს, უნდა დავასკვნათ, რომ მისი დაკავშირება ტყვეობის დროსთან პოეტის გვიანდელი მონაფიქრია და არა ტყვეობის დროინდელი. სტროფში  359

მსურის ქება და დიდება ნათლისა წარუალისა,
მზეთა-მზის ვახში თავს მაძეს, მმართებს გარდახდა ვალისა,
ჭირს საცნაურის მზისაცა სწორედ გამართვა თვალისა,
არამ-თუ უცნაურისა ცნობა გზისა და კვალისა.

„საცნაურ“ მზეში ხილული მზე იგულისხმება, „უცნაურში“ ანუ შეუცნობელში  –  ღმერთი.  სტროფში 340

სჯობს ვეტრფიალო მზეთა-მზეს, მზისათვინ თავი ვახელო,
ნათლისა გავხდე მიჯნური, რადგან თვალებსა ვახელო,
მის უკეთესი მოყვარე სად ვპოვო, სადა ვახელო?
მზე მიწყენს, თუ მზის სანაცვლოდ თინათინს ხელი ვახელო.

„მზეთა მზეში“ იგულისხმება მამა ღმერთი და ნათქვამია, რომ, თუ დავითმა თავისი გულისყური მიაპყრო წუთისოფელს, რომელიც ღვთის  ნათლის მხოლოდ ანარეკლია („თინათინია“), ეს ღმერთისთვის საწყენი იქნება. სტროფის 344 პირველ ტაეპში

ცად მომფენელო ნათლისა, რად მელანდები ბნელადა?.

პოეტი პირდაპირ იმოწმებს დიონისეს (იხ. კომენტარი) გამოთქმას, რომელიც ღმერთს, მისი შეუცნობლობის გამო, „ბნელს“ უწოდებს. სტროფში 346

განთიადისა ვარსკვლავო, მის მზეთა-მზისა მთიებო,
ვიკარგვი ბნელის ღამითა, დღევ, რად არ მომიძიებო!
განმიადვილე გზა და სვლა, მეტად ნუ განმიძნიებო,
თინათინითაც განმათბე, ყინვით ნუ განმაცივებო!

„განთიადის  ვარსკვლავი“   ღვთისმშობლის   აღმნიშვნელი მეტაფორაა, „მზეთა მზე“ – მამა ღმერთის, „თინათინი“, ანუ ანარეკლი, არის ღვთის მიერ შექმნილი ქვეყანა, რომელსაც თავისი ნათელი – თავისი  ყოველივე მიმზიდველობა და ღირსება – მხოლოდ მისი შემოქმედის ანარეკლის სახით აქვს. ხილული მზეც მხოლოდ ღვთის ნათლის „თინათინია“. სტროფებში 349-351 ეს „იგავი“ ანუ ალეგორიული მნიშვნელობა ამ სიტყვებისა  განმარტებულია.

ვაიმე! მე ვინ მაღირსებს მის მზის ყუდროში დასმასა,
მის ნათლით შვებას, სიხარულს, ართუ ჭამასა და სმასა,
მე ყინვით დამძრალს გულზედა სათბუნლად ხელის დასმასა?
რომელიც ქალი მაღირსებს, ძმას ვანაცვალებ, დას მასა.

მეოთხე ტაეპში „ქალის“ ხსენება გვიჩვენებს პოეტის განწყობილებას,  რომ  თავისი  თავდავიწყებული  სიყვარული  ღვთისადმი   (სტროფში 340 საუბარია ტრფიალისაგან „ხელობაზე“: „მზისათვის თავი ვახელო“) ინტიმურობითა და სიღრმით მიამსგავსოს  ქალისადმი აღძრულ წმინ  და გრძნობას, რაც მისტიკაში ცნობილი მოვლენაა. ის, რომ ამ ჭეშმარიტ მზეს, ღმერთს, პოეტი არ გაცვლის მისსავე „თინათინზე“ ანუ ანარეკლზე, არანაირ ამქვეყნიურ ცდუნებაზე, ამ ლექსში მისი ყველაზე ძლიერი გრძნობაა.

 რაგინდ მე ასრე გავგიჟდე, თავი ვახალო ტინზედა,
მხეცნი, ფრინველნი ვასერო ჩემსა ხორცსა და ტვინზედა,
იგ მარგალიტი თაღლითზე, ოქრო გავცვალო სინზედა,
ვგონებ, არც მაშინ გავცვალო იგი მზე თინათინზედა“.

ხსენებული მისტიკური მომენტი ღრმა რელიგიური გრძნობებისა გურამიშვილის პირადი ბიოგრაფიის – მისი ინდივიდუალური სულიერი  ბიოგრაფიის  – ნაწილია.

შემდეგი ლექსი „მზეთამზის ვედრება დავითისაგან, მზის თხოვნა დასათბობი ტირილითა და სიმღერის ხმითა“ არ არის დაკავშირებული გურამიშვილის ბიოგრაფიის რომელსამე კონკრეტულ ფაქტთან, მაგრამ მის ავტობიოგრაფიულობას – სახელდობრ, იმას, რომ იგი პოეტის სულიერი ავტოპორტრეტის ნაწილია – მოწმობს ის, რომ ამ ლექსში ხაზგასმით, რამდენჯერმე განმეორებულია შედარებით არატიპიური (თუმცა არა ორიგინალური), ტრადიციისაგან განსხვავებული სახით ღვთის შეუცნობლობის თემა.

მზეთა მზეო, ამად ვსტირი
სადღაც დაგიფარავს პირი (სტრ. 354).

 მზევ, საცნობლად შენსა მჭვრეტსა
თავბრუს ასხამ, შეაქ რეტსა (სტრ. 360).

გიმართავს ვერ მართლად (პირდაპირ, სწორად) თვალსა (იქვე)
ვერ სცნობს შენს გზასა და კვალსა.

ამავე სტროფში ვხედავთ არატრადიციული სახით დაჩივლებას ღვთის შეუცნობლობის გამო და ეს დაჩივლებაც მეორდება რამდენსამე სტროფში.  

სტრ. 363 შეიცავს ღვთის მისტიკური, ანუ ექსტაზის გზით მიღწეული მიახლოების ხსენებას.  ასეთი ბედნიერება, პოეტის სიტყვით,   მხოლოდ განსაკუთრებით  თავდავიწყებულ  მორწმუნეს მიემადლება.

ვის უყვარხარ, მიაჩნიხარ,
თუმც არ იცის, სადა ზიხარ,
შენთვის სწვავს ხორცსა და ძვალსა,
ის სცნობს შენს გზასა და კვალსა!

სტრ. 364 შეიცავს  თვალში  საცემად  ორიგინალური  (ტრადიციის გან განსხვავებულ) სახით დაჩივლებას მისტიკოსი მორწმუნის მხრიდან ღვთის შეუცნობლობის გამო.

ზე ანათობ ცა-სამყაროს,
ქვე ხმელეთსა, ზღვასა, წყაროს;
გიღრუბლავს ჩემ თვალთა ბნელად,
შემქნიხარ  ჭკვით საძებნელად!

როგორც ვხედავთ, პოეტს მიაჩნია, რომ ღვთის სიყვარულით სულის სიღრმემდე მოცულ მორწმუნეს არ უნდა სჭირდებოდეს ღვთის „გზისა  და კვალის“ შესატყობად თეორიული აზროვნებისადმი („ჭკუისადმი“) მიმართვა, მას ეს ცოდნა უშუალო ჭვრეტით უნდა მიემადლებოდეს. ეს გამოთქმა („შემქნიხარ ჭკვით საძებნელად“) რეფრენად მეორდება კიდევ სამ  სტროფში. 

შემდეგი ლექსი „მზეთამზის შესხმა და ჭეშმარიტის გზის თხოვნა დავითისაგან“ გამოთქმულია, თითქოს, ტყვეობიდან გაპარვის მსურველი დავითის მიერ სწორი გზის პოვნის სურვილით. ამავე დროს იგი არის ღვთისგან თხოვნა, რომ ავტორს, როგორც ერთერთ ცოდვილ ადამიანს, ჭეშმარიტი გზა ასწავლოს. ის, რომ შვიდივე ტაეპი ამ ლექსისა ერთ რითმაზეა გაწყობილი და ტროპებით (პოეტური სახეებით) უხვად გაჯერებული, მას განსაკუთრებულ შთამბეჭდაობას ანიჭებს.

შემდგომი ლექსის „სვინდისის მხილება დავითისა...“ შინაარსში სინამდვილისა და მისი ალეგორიული (იგავური) გარდასახვის ურთიერთმიმართება ზემოთ უკვე განვიხილეთ. ლექსის ბოლო სტროფში (373) ავტორი პირდაპირ ეუბნება მკითხველს, რომ ყურადღება ყველაზე მეტად მიაპყროს იგავურად გამოთქმულ აზრს, და არა პირდაპირს.

აჰხადეო ბადეო, თვალთა მიეც, ანდეო,
სცან ამ ლექსთა იგავი, თარგმნე, თუ გიყვარდეო!
ქრთილის პურის ქერქშია შიგ თათუხი ჩავდეო!
ქერქი გაფრცვენ, განაგდე, შიგნით გულს კი სჭამდეო (სტრ. 373).

მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ თავის რეალურად გამოვლილ განსაცდელს, როცა გამოპარვა გადაწყვიტა, პოეტი არად ჩასაგდებ რადმე მიიჩნევს. ეს მხოლოდ იმას ნიშნავს, რომ რელიგიურად მოაზროვნე პოეტს მთლიანად ამქვეყნიური ცხოვრება ადამიანისა ნაკლებ ღირებულად მიაჩნია, ვიდრე მისი   სულიერი ცხოვრება.

მომდევნო ლექსში „სწავლა თავის გაფრთხილებისა და შორს წასვლაზე მზად ყოფნისა“ იმეორებს წინა ლექსის ალეგორიულ აზრს (სიკვდილისა და განკითხვისათვის მზადების რჩევას), მაგრამ, წინა ლექსისაგან განსხვავებით, ავტორის ბიოგრაფიასთან პირდაპირი კავშირი არა აქვს. არაპირდაპირი კავშირი აქ იმაში შეგვიძლია დავინახოთ, რომ გაპარვის გადაწყვეტილებისათვის აუცილებელი მობილიზება საკუთარი სულიერი ძალებისა, ნებისყოფის მთელი შინაგანი ძალის მოკრეფის საჭიროება, რაც დავითს მაშინ ტყვეობაში მყოფს უგრძნია, პოეტის თვალში მსგავსია და მომაგონებელია ბერიკაცის წინაშე მდგომი იმ ამოცანისა, რომ წარმოისახოს და გაიაზროს მოკვდავთა საერთო ხვედრი და საიქიო ცხოვრებისთვის მომზადებას თავისი მთელი გულისყური გულწრფელად დაუთმოს. მთავარ დაბრკოლებად ადამიანის ძალთა ამგვარი მობილიზებისათვის გარდუვალი სიკვდილის შესახვედრად პოეტს მიაჩნია მცონარობა ანუ სიზარმაცე.

ეს არ ჭორია, სწორია, რაც სიტყვა გითხარ ორია.
ქვად არა-წმინდათ (მ)ცონარი თქმულა, კამბეჩის სკორია;
უქმად ბევრისა მჭამელი გაუმაძღარი ღორია;
ყურ-მძიმე, ლაფში დაფლული, ზანტი, უღონო ჯორია,
თუ ჩაწვა, ძნელად ადგების, თავშიც რომ სცემო ტორია.
ვერ მქნელი, დიდთა მეტყველი ენითა, ვით რიტორია,
დაეზარების წასვლასა, რაგინდ არ იყოს შორია.
ძალ-მოკლებულ არს მცონარი, ვითა მდინარე მდორია:
მხნემან, ვით ჩქარმან წყარომან, განხეთქოს მთა და გორია.
მხნე იყავნ და განძლიერდი, დავითს რაც უთქვამს, სწორია! 

ამის მომდევნო ორ ლექსში „ლოცვა, ოდეს დავითს ტყვეობასა შინა მოშივდა და ღმერთს პური სთხოვა“ და მის შემდგომში „სამების ვედრება: გზის წარმართვისათვის თხოვნა დავითისგან“ პირდაპირ არის ნათქვამი, სად იმყოფება „მავედრებელი“ („მთასა ზედა ავართასა“ ანუ დაღისტნის მთებში) და რა უჭირს („არსობისა პურს გამყარე, შამბი მაძოვეო“), ხოლო ალეგორიული (იგავური) მხარე ამ ვედრებისა – რომ ეს ლოცვა ყოველი ადამიანის ლოცვაა და მასში ნახსენები განსაცდელი ყველა ადამიანის განსაცდელია – აქ სუსტად არის მინიშნებული:  ავტორი  გულისხმობს, რომ ეს იგავური (ალეგორიული) აზრი მკითხველისათვის გასაგები იქნება იმიტომ, რომ ავტორმა იხმარა ტექნიკური ხერხი – ლექსის სტრიქონებში ლოცვის „მამაო ჩვენო“ მთელი ტექსტი მოათავსა.

მომდევნო ლექსში კთ „ძისა ვედრება დავითისაგან“ ბიოგრაფიული და ალეგორიული (იგავური) აზრი კვლავ განუყრელად არის ურთიერთშერწყმული. ამ ორში იგავური აზრი გამოყენებულია პირველ სამ სტროფში: პოეტი აქებს ქრისტეს და ევედრება მას შეწევნას, შეწყალებას (სტრ. 390-392).  ბიოგრაფიული აზრი კი 393-ე  სტროფშიღა ხდება  ნათელი:

ვით გამყარე სამკვიდროსა, ისევ შემყარეო.

ამ სტრიქონში შეგვიძლია ვიგულისხმოთ ისიც, რომ ტყვე დავითი მოშორებულია თავის სამკვიდროს და ღმერთს იქ  დაბრუნებას სთხოვს, და ისიც, რომ ქრისტემ ადამს (ანუ კაცთა მოდგმას) თავისი ვნებით დაუბრუნა საუკუნო ცხოვრება, რომელიც მისთვის დაკარგული იყო ადამისა და ევას ცოდვის გამო (იხ. კომენტარი 1). ამგვარად, პოეტი ღმერთს შესთხოვს საუკუნო ცხოვრებისკენ გზის გახსნას სიკვდილის შემდეგ.

ლექსი  ლა  „სიზმარი დავით გურამიშვილისა ტყვეობასა შინა“ (სტრ. 398-404) თავისი ნატურალიზმით (ანუ კერძო დეტალების ხსენებით) და ბუნებრიობით ნამდვილად მომხდარის შთაბეჭდილებას გვიქმნის. ამიტომ უნდა ვივარაუდოთ, რომ ტყვე დავითს, რომელსაც ფიქრი გამუდმებით ტყვეობიდან გათავისუფლებაზე ჰქონდა მიმართული, ძილში ის ხმა მართლაც მოესმა. ბუნებრივია ისიც, რომ იმ დასიზმრებულმა უცნობმა, რომელმაც „ფეხი წამოჰკრა წყნარადა“ და წასვლისკენ მოუწოდა, ეს გაქცევა მას წარმოუდგინა, როგორც მისი მოვალეობა ღვთის წინაშე და არა მხოლოდ როგორც მისი პირადი ინტერესი (სტრ. 399). ისიც  ბუნებრივია, რომ თავმოყვარეობა გაუკენწლა წაქეზების მიზნით.

რატომ ვერ ბედავ წასვლასა, აგრე რამ შეგაშინაო? სიტყვებში (ღმერთმა)
მასთან გიბრძანა დაწოლა, ვისთანაც გაქორწინაო (სტრ. 399)

უდავოდ გამოხატულია იგავური (ალეგორიული) აზრი, „რისთვისაც მოწოდებული ხარ ღვთის მიერ, ის ქმენ, ნუ ცდებიო“, მაგრამ ზემოგანხილული ლექსისაგან „სვინდისის მხილება“ ეს ლექსი იმით განსხვავდება, რომ ალეგორიული (იგავური) მოწოდება ამჯერად არ ეხება სხვა თემას (საწუთროდან საუკუნოში გადასვლას, ანუ სიკვდილისთვის, შემდგომი ცხოვრებისთვის მომზადებას), არამედ ეხება იმასვე, რასაც დავითის ფიქრი მართლა უტრიალებდა მაშინ, როცა იპარებოდა: ტყვეობიდან თავის დაღწევას.

მომდევნო ლექსი ლბ „ტყვეობიდან გაპარვა დავითისა“ სინამდვილის და უაღრესად გაბედული იგავის შერწყმის კლასიკური ნიმუშია – მკაფიოდ, ძლიერი სიტყვებითა და სახეებით დახატული სინამდვილისა ერთის მხრივ და ღრმა რელიგიური განცდისა, რელიგიური ექსტაზის გრძნობისა – მეორეს მხრივ.

დღისით წინამძღვრად მზე მყვანდის, ღამით ვუცქერდი მთვარესა.
მივენდევ შვიდთა ვარსკვლავთა მას ჩრდილოეთის მხარესა;

– მოგვითხრობს ტყვეობიდან გაქცეული პოეტი თავისი ყოველდღიური ხეტიალის ამბავს, მაგრამ ამავ დროს, „შიშველ მთას“ რომ არის მიმდგარი დაღისტნის შუაგულში, გაავდრდა. ავდარიც და მასზე დავითის რეაგირებაც აღწერილია რეალისტურად, მაშასადამე – დამაჯერებლად, რაც გვარწმუნებს, რომ ის ავდარი დავითს მართლა დაატყდა თავს.

ასტყდა ქარი და დაიწყო სეტყვა, ელვა და ქუხილი,
წამ-და-წუთ ელვის ზარითა თვალებმა შექნეს წუხილი;
არცად ჩნდა თავის საფარი, მაზედ შემექნა წუხილი,
თავს დავიხვივე სარტყელი, წავსწევ, ტანს არას ვუფთხილი.

ამ დროს ხდება სავსებით შესაძლებელი, მაგრამ არა გარდუვალი ან თუნდაც   ლოგიკურად   მოსალოდნელი  რამ:

სეტყვისა თავში დაცემის შიშითა პირქვე მხობილსა,
გულმან მთქვა: ადექ, იელვებს, იპოვნი გამოქობილსა.
ავდექ; იელა, მივად(ე)გ კარს მთა-ხვრელს ლოდ-გაძრობილსა,
მიველ და მაშიგ უკუვსძვერ, ვმადლობდი მხოლოდ-შობილსა.

ამის შემდეგ ლექსის სიუჟეტი უკვე იგავის სახეს იღებს:    გამოთქმა „მთა-ხვრელსა ქვა-გაძრობილსა“ გულისხმობს ქრისტიანულ რელიგიაში ფართოდ გავრცელებულ მეტაფორებს, რომლებიც ღვთისმშობელ მარიამს ახსენებენ „მთად“ („მთად პოხილად“, ცხებულ მთად. მეტაფორულად ამ გამოთქმას გურამიშვილი ცოტა ქვემოთ ხმარობს), ხოლო მის ძეს იესოს – მისგან შობილ „ლოდად“. ამგვარად, დავით გურამიშვილი, მისი მონათხრობით, ღამეს ათევს ქრისტეს ადგილში, რაც რელიგიური გრძნობის, სახელდობრ, მისტიკური რელიგიური გრძნობის უკიდურესად მძლავრი გამოხატულებაა: მორწმუნე ადამიანი ენაცვლება ქრისტეს, ამით იგი ავლენს თავის მისწრაფებას, რომ თავს იდოს ქრისტეს ტანჯვა, თავისი ფიზიკური ბუნებით განიცადოს, გაიმეოროს ის სატანჯველი, რაც ქრისტეს ჰხვდა, და ამით, შეძლებისდაგვარად, თავის გრძნობას ქრისტეს მიმართ გზა მისცეს. ეს მოტივი – მორწმუნის მიერ ქრისტეს ადგილზე საკუთარი თავის დაყენების, მისი ტანჯვის თავის განცდაში შეძლებისდაგვარად განმეორების მოტივი – ქრისტიანულ რელიგიაში ცნობილია. გურამიშვილი ამ განცდას შეუდარებელი ბუნებრიობით გამოხატავს.

ჩვენ დღეს არ ვიცით და ვერც ოდესმე გვეცოდინება დანამდვილებით, იმ ავდრიან ღამეს გურამიშვილი მართლა გამოქვაბულს შეეფარა დაღისტნის შიშველი მთის ფერდობში თუ არა, მაგრამ პოეტი ხაზგასმით გვეუბნება, რომ იმ გამოქვაბულის ძებნა მას ღმერთმა ჩააგონა („გულმა მთქვა: ადექ, იელვებს, იპოვი გამოქობილსა“). ამიტომ მომდევნო ლექსში ლგ (ლგ. „ოდეს დავით ავის დღისაგან შეწუხებული სვინდისის მხილებით ელვისაგან გამოქობილი კლდე იპოვნა და იმას შაეფარა, იქიდამ გამოსულმან ილოცა“) პოეტი ღმერთს (სამებას) აქებს, რითაც უმადლის თავის გადარჩენას ავდრისაგან. (ამ სათაურის სიტყვები „სვინდისის მხილებით“ იმას გამოხატავს კიდევ ერთხელ, რომ გამოქვაბულის საძებრად დავითს ღვთის ნებამ და, ამის შედეგად, რელიგიურმა გრძნობამ უბიძგა). ამ ლექსში გამოყენებული გამოთქმები და მხატვრული სახეები (ეპითეტები და მეტაფორები) უმრავლეს შემთხვევაში ქრისტიანობაში ტრადიციულად მიღებული გამოთქმებია („ძველი დღე“, „დაუსაბამო“ და სხვა. იხ. განმარტებები და კომენტარი), მაგრამ ბევრია არატრადიციულიც, გურამიშვილის პირადი შემოქმედების ნაყოფი. განსაკუთრებით მძაფრი და გულმხურვალე გრძნობით არის გამსჭვალული პოეტის ვედრება ღვთისმშობლისადმი (ლდ. „ვედრება ღვთის-მშობლისა დავითისაგან, ოდეს იმ ზეით თქმულს ლოდ-გამოკვეთილს კლდეს შაეფარა ავის დრის მიზეზით“), რომელშიც მკითხველს აოცებს პოეტური გამოთქმის ძალა და უკიდურესად შთამბეჭდავ პოეტურ სახეთა სიუხვე. ამჯერადაც მათი ნაწილი ტრადიციულია, მეორე, არანაკლები ნაწილი კი – სრულებით ორიგინალური. ღვთისმშობლისადმი ამ მიმართვის კავშირი დავითის რეალურ თავგადასავალთან კონკრეტულია და ცხადი: მასში გამოხატული ძლიერი გრძნობის უშუალო მიზეზია პოეტის მადლიერება ღვთისმშობლისადმი, რომელმაც, როგორც მთამ, იგი თავის წიაღში შეინახა ავდრის დროს. ამ ლექსის ასეთ გაგებას – როგორც პოეტის მაშინდელი რეალური სულიერი მდგომარეობის გამომხატველისას – ისიც ადასტურებს, რომ მომდევნო ლექსში ლე („ოდეს ზეით ხსენებულის გამოქობილ კლდიდამ წამოსულს დავით გურამიშვილს უცხონი შეხვდენ და მათის შიშით მუხლი მოეჭრა“) პოეტი თავისი იმ მხნეობის რეალისტურ ფსიქოლოგიურ სურათს გვიხატავს

რომელმანც მთამან დამფარა მას მთაზედ იმ სეტყვებითა,
მეც იმ მთას მსხვერპლი შევსწირე, რაც გითხარ, იმ სიტყვებითა;
მერმე ავდექ და წამოველ ტირილითა და ტყებითა;
სულ გავანედლე გამხმარნი შამბნარ[ნ]ი ცრემლთა რწყებითა.

კოჭამდის სეტყვას ვაპობდი, ფეხები მაქვნდა შიშველი.
ყველაზედ გული მაგრობდა, არაზედ ვიყავ მშიშველი.
ვსთქვი თუ, რას მიზამს მაცდური, ან მგელი,
ან დათვი, შველი? შავეპოვები არავის, თუ, ღმერთო, შენ კი მიშველი.

დავითის თხრობაში მისი ნამდვილი თავგადასავლისა და იგავის (გადატანითი აზრით ნათქვამის) ამგვარი ურთიერთშერწყმა მისი ბიოგრაფიის პირველ მონაკვეთში (ანუ იმაში, რომელიც მისი მოსკოვს ჩასვლით მთავრდება) კიდევ ორჯერ იჩენს თავს. პირველია ლექსი ლვ („უცხოთ ნახვის შიშით მუხლთმოჭრის დროს დავითის ლოცვა და გალობა“). ავდარს გადარჩენით გამხნევებული დავითი სამ დღეს შამბშია ჩაწოლილი, ხუთი დღე შვიდი ტყემლით საზრდოობს, და თერთმეტი დღის  ხეტიალის შემდეგ – კიდევ ერთხელ, შეცდომით, – გულს სასიკვდილო შიში ეცემა: კალოს მლეწველი რუსები მდევრად ეჩვენებიან. ეს შიშის დაცემა პოეტს კვლავ  სრული ფსიქოლოგიური  რეალიზმით  აქვს გადმოცემული.

რა მნახეს, მათის შიშითა მეც ამეშალა ბალანი,
მუხლი მომეჭრა, წამერთო ტანში ღონე და ძალანი,
შორს ვეღარ წაველ, უკუვსწევ, მუნ ახლოს იყო ჩალანი.
გარდავიხადე იქიცა, რაც ღვთისა მედვა ყალანი.

ამ რეალურ ეპიზოდს გურამიშვილი ზედ ურთავს პირდაპირ, უიგავოდ გამოთქმულ ვედრებას ღვთისადმი, სადაც „მდევრის შიში“ არც კია ნახსენები, არამედ უფალს „სწორ გზაზე მიძღოლას“ სთხოვს (სტრ. 444), მაგრამ ამ მოკლე ლოცვის დროს ისევ იმ საცდურ ვითარებას უბრუნდება, როცა  შიშით  მუხლი  ჰქონდა მოჭრილი:

„მინდა და ვეღარ დავძრულვარ, ძალთაგან განასულითა“ (სტრ. 446)

მეორეა „გალობა“ (სტრ. 447-448), სადაც მდევართაგან ხსნის ვედრება და ცოდვებისაგან დაცვის – სწორ გზაზე დაყენების – ვედრებაა შეერთებული. დავითის ავტობიოგრაფიის ამ მონაკვეთის ბოლო ლექსი ლზ „შველა ღვთისაგან დავითისა. ტყვეობიდან გამოსვლა რუსეთში“ ისევ პოეტის ცხოვრების ორსავე ხაზს მიჰყვება პარალელურად – ფიზიკურსაც და სულიერსაც, ოღონდ იმ განსხვავებით, რომ აქ იგავად ნათქვამი აღარაფერია: ავტორი ჰუმორისტული კილოთი მოგვითხრობს, როგორ აყვედრა ღმერთს ძლივს ნაშოვნი ლუკმის დაკარგვა (სტრ. 451-452) და როგორ მოეგო მაშინათვე გონს, როგორც კი მიხვდა, რა ჩაიდინა (სტრ. 453).

მერმე რა მოველ გონებას, მასვე დავუწყე ვედრება,
შემინდვე ესევითარი უმეცრებითა ყვედრება;
რაც ავი მიყო, დაგითმო, აწ იმას რა შაედრება,
მაგრამე ასე მშიერსა არ ძალმიც გრძლად გზაზედ რება.

ამ სინანულით დაღონებულს, დავითს წინ ჰხვდება მსხმოიარე ბაღვენახი და, თერთმეტი დღის შიმშილობის შემდეგ პირველად „ყურძნით აღმორეხვილისათვის“, მისთვის ნათელი ხდება, რომ უფალმა იგი სასოებასა და სარწმუნოებაში გამოცადა (სტრ. 459).

თურმე წინასწარ ხედევდი შენ ჩემსა გზასა, კვალებსა;
შვების წყალობას უზემდი ჩემსა ხორცსა და ძვალებსა;
მე ვერ ვხედევდი, გცოდევდი, ლიბრი დამკროდა თვალებსა,
აწ ხორცმან გცოდა, ხორცს ჰკითხე, სულს ნურასა სთხოვ ვალებსა.

ეს თავმდაბლურ-ჰუმორისტული  კილო,  ანუ  წარმოდგენა  საკუთარი თავისა მკითხველის წინაშე უბრალო, უბირ კაცად და ირონიული დამოკიდებულება საკუთარი განსაცდელისადმი, პოეტის ავტობიოგრაფიის ამ პირველ მონაკვეთს თავიდან მოჰყვება: პოეტს არ უნდა მკითხველს დარჩეს შთაბეჭდილება, რომ ავტორი თავის პირად განსაცდელს რაიმე მნიშვნელობას ანიჭებს და, სულაც, სერიოზული განწყობილებით მბობის ღირსად რაცხს. იგულისხმება, ცხადია, რომ საკუთარი განსაცდელის გამო ზედმეტი წუწუნი იმის დავიწყებას ემგვანებოდა, რომ ყოველგვარ სხვა განსაცდელზე უმძიმესი განსაცდელი და ტანჯვა თავს იდო იესო ქრისტემ ადამიანთა ხსნისათვის, მით უფრო, რომ თავის ამ თავგადასავალში პოეტი თავისთვის სასახელოს – გმირობის ან თავდადების გამომჩენელს – ვერაფერს ხედავს. ერთადერთი, რითაც პოეტი (ასე იგულისხმება) კმაყოფილია საკუთარი თავისა ამ დროის მანძილზე, ისაა, რომ ღვთისა და საკუთარი თავის წინაშე მოვალეობა მოიხადა, როცა მცონარობას (სიზარმაცეს) არ აჰყვა და ტყვეობიდან გამოქცევა გაბედა. ლექსიკაც (სიტყვათა მარაგი) და ფრაზეოლოგიაც (ძირითადად ხატოვანი გამოთქმები) თავისი ავტოპორტრეტის დახატვისათვის, როგორც ამ ეპიზოდის მოქმედი პირისა, პოეტს შესაბამისად აქვს შერჩეული: „რად წახველო, დამპანღურეს“, „აღმოვირეხვე ყურძნითა“, „მრცხვენოდა მე ცოდვით პირ-შემურვილსა“ და მრავალი სხვა. ავტორის, როგორც მთხრობელის, განწყობილებისათვის უაღრესად ნიშანდობლივია ის, რომ თავისი ფიზიკური ბიოგრაფიის იმ ნაწილს, რომელიც მისი სოციალური ცხოვრებისათვის მნიშვნელოვანია, მაგრამ სულიერისათვის მნიშვნელოვანი არ არის, იგი ყურადღებას არ უთმობს. თავის გზას კაზაკთა სტანიციდან ვახტანგის მოსკოვურ კარზე მიღებულ თანამდებობამდე იგი სულ სამ სტროფში ათავსებს (474-476), ამასთან, არ ავიწყდება ირონიული წკიპურტის ჩაკვრა რუსეთის იმპერიული ბიუროკრატიისადმი, რომელმაც თავის უფლებად ჩათვალა მისი დაკითხვა იმაზეც კი, თუ რა უნდოდა ლამისყანაში, სადაც ლეკებმა დაატყვევეს. („კვლავ მიხმეს სამდივნოშია, მაყვირეს, მაყაყანესო, მკითხეს: ვინა ხარ, სად მიხვალ, რად იყავ ლამისყანესო“).

„დავითიანის“ მეორე ავტობიოგრაფიულ ეპიზოდში პოეტს საკუთარი თავი მიჩქმალული ჰყავს. იგი, როგორც ყველაფრით რიგითი პიროვნება, მონაწილეობს ყველაფერში, რაც ხდება, ხედავს ყველაფერს და კომენტარს უკეთებს, მაგრამ არ ეხება არც თავის შინაგან ცხოვრებას საერთოდ, არც რელიგიურს კერძოდ. ლექსი მბ, „დავით გურამიშვილისაგან საწუთროს სოფლის სამდურავი“ (სტრ. 548-566) „დავითიანის“ ამ ნაწილში ჩართულია, როგორც ლირიკული წიაღსვლა, ანუ თემიდან გადახვევა, და არა როგორც თხრობის ნაწილი. საკუთრივ ბიოგრაფიული თვალსაზრისით ამ წიაღსვლაში საყურადღებოა საკუთარი უშვილობის ხსენება დიდის მწუხარებით და „შვილად“ თავისი შემოქმედების ხსენება, რამაც, მისი აზრით, მის სიცოცხლეს აზრი მისცა (სტრ. 564-566).

IV. რელიგიური მოტივი

ეს მოტივი, როგორც ზემოთ უკვე ვთქვით, „დავითიანის“ ყველა  ნაწილს გასდევს თხრობაში ჩართული ცალკეული გამონათქვამებისა და წიაღსვლების სახით, ასევე ცალკე ლექსების სახით. რასაც  გურამიშვილი ხედავს თავის გარშემო და თავის საკუთარ ფიზიკურსა და სულიერ ცხოვრებაში, იგი ყველაფერს ღრმად მორწმუნე ქრისტიანის თვალით ხედავს. მის რელიგიური გრძნობით შთაგონებულ ლექსთა ერთი ნაწილი ფორმით არის ლოცვა, ანუ ღვთისადმი ვედრება, ნაწილი არის ღვთის, მარიამ ღვთისმშობლისა და დავით წინასწარმეტყველის, მეფისა და მეფსალმუნის, ქება, ნაწილიც ძველი და ახალი აღთქმის  ეპიზოდთა  ლე ქსად თხრობაა საკუთარი სიტყვებით. ეს უკანასკნელი ფორმა – თხრობა „დავითიანში“ ზოგჯერ მიზნად ისახავს სათანადო ამბის მიწოდებას მკითხველისათვის, რაც ავტორის დიდაქტიკური (პედაგოგიური) ამოცანის ნაწილია. ასეთია, მაგალითად, წარღვნის ამბის თხრობა პოემაში „მხიარული ზაფხული“. მაგრამ უმრავლეს შემთხვევაში ამ ამბავთა თხრობა ავტორისთვის არის საკუთარი გრძნობის გამოთქმა საღვთო წერილიდან ცნობილი ამა თუ იმ ამბის გამო, ანუ რელიგიური ლირიკა, რის გამოც ასეთ შემთხვევაში მესამე პირში მოთხრობილი ამბავი ხშირად იქვე გრძელდება მეორე პირში მიმართვით. მაგალითად, ამბის მთხრობელი ლექსი „უკვდავების წყაროს იგავი“, რომელშიც მოთხრობილია, წინამავალ ეპიზოდებთან ერთად, ჯვარცმისა და აღდგომის ამბავი, გრძელდება ლექსით („ჯვარცმის ამბავი“), რომელიც მძაფრი ემოციით (გრძნობით) გამოთქვამს იმასვე, მაგრამ ფორმით უკვე ქებაა და არა თხრობა, რის გამოც ლექსის ბოლოში ქრისტე უკვე მესამე პირში კი აღარ იხსენიება, არამედ მეორეში (სტრ. 102). მთლიანად მეორე პირში მიმართვა ქრისტესადმი არის ლექსი „მოთქმა თავ-ბოლო ერთი“ (სტრ. 116-129), რომლის ყოველი სტროფი იწყება ტაეპით „ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგიჩნიესო“ და მთავრდება ტაეპით „დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო“.

ქმნა სულგრძელობა მათზედა და დასთმო მან ჩვენთვი ესო.
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!

ქმენ სულგრძელობა მათზედა და დასთმე შენ ჩვენთვი ესო.
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!
დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო

ეს ფორმაც – პირდაპირი მიმართვისა – „დავითიანში“ არაერთხელ გამოყენებულია ღვთისმშობლისადმი მიმართვის და ღვთისადმი მიმართ ვის  სახით.  ეს  ლექსები  მსოფლიო  ლიტერატურაში  რელიგიური  ლირიკის უმწვერვალეს ნიმუშთა რიცხვს ეკუთვნიან გამოხატული გრძნობის სიღრმისა და ძალის მხრივაც და პოეტური გამოხატვის ძალის   მხრივაც, რაც გრძნობის ნიუანსთა სიუხვეში (ნაირგვარობაში) და პოეტურ სახეთა (პირველ ყოვლისა, მეტაფორათა) სიუხვესა და შთამბეჭდაობაში ვლინდება.

გურამიშვილის ლექსთა ამ ჯგუფის პოეტიკაში (ანუ მათში გამოყენებულ პოეტურ და მხატვრულ ხერხთა არსენალში) მათი ძალის გარდა თვალში საცემია მათი ორიგინალობა. მსოფლიოს ქრისტიანული რელიგიური ლიტერატურა (მათ შორის – ქართულიც) უაღრესად მდიდარია ღვთისა და წმინდანების (განსაკუთრებით კი – ღვთისმშობლის) ქების ტრადიციული (ანუ საყოველთაოდ მიღებული და აღიარებული) მეტაფორებით, შედარებებით, ეპითეტებით, სხარტი გამოთქმებით. ორიგინალური ანუ ახლებური პოეტური სახის მოგონება, ან იმის საქებრად, ვისაც მიჰმართავენ, ხედვის ახალი კუთხის პოვნა ძალიან ძნელია, ამიტომ ქრისტიანულ რელიგიურ ლირიკაში ეს იშვიათად ხდება. ეს ეხება ქართულ ჰიმნოგრაფიასაც, რომლის ერთერთი საუკეთესო დიდი კრებული, მიქაელ მოდრეკილის მიერ შედგენილი, X საუკუნიდან შემოგვრჩა. ისეთი ელვარე შთამბეჭდავი მეტაფორები, როგორიცაა, მაგალითად, „ცეცხლი უსხეულოი“ ან „ნათელი დაუღამებელი“ ღვთის ქებაში სხვადასხვა ავტორების საგალობლებში მრავლად გვხვდება ანუ ხშირად მეორდება. გურამიშვილი ამ სახეებს არ ხმარობს (სავარაუდოა, რომ მიქელ მოდრეკილის კრებულს არც იცნობს), თუმცა უხვად ხმარობს იმგვარ ტრადიციულად გავრცელებულ გამოთქმებს, რომლებიც დაკანონებული თეოლოგიური კონცეფციებიდან მომდინარეობს. ასეთია, მაგალითად, ღვთის მიმართ გამოყენებული გამოთქმა „ძველო დღეო“, რომლის წყაროა მიღებული გამოთქმა „ძუელი დღეთაი“, რაც იმას ნიშნავს, რომ ღმერთი დროზე უადრესია, რადგან დრო არის სამყაროს ერთერთი მახასიათებელი, სამყარო კი ღმერთმა შექმნა. ასევე, გურამიშვილი ღვთისმშობელს უწოდებს „ლოდის გამომტყორცნელ მთას“ და „მთას პოხილს“ (ანუ ზეთცხებულ, კურთხეულ მთას), როგორც ეს მიღებულია ქრისტიანულ ლიტერატურაში. მაგრამ გურამიშვილის რელიგიურ ლირიკაში, რომელიც მოფრქვეულია, გაჯერებულია პოეტური სახეებით, ამგვარ ტრადიციულთა რიცხვს ამ სახეთა ნახევარი თუ ეკუთვნის. პოეტი, რომელიც ხშირად უჩივის თავის გაუნათლებლობას,  მოკლებულია იმის საშუალებას, რომ თავისი რელიგიური განცდის გამოხატვა პოეტურ გამოთქმათა ამ უკვე არსებულ ზღვას მიანდოს. ამიტომ იგი იძულებულია თავისი განცდისთვის გამოხატვის ახალი, ლიტერატურაში ჯერ არგამოყენებული გზები იპოვოს და ახალი პოეტური სახეები თხზას, აგრეთვე გრძნობის ახალი დეტალები დაინახოს დედის (ღვთისმშობლის) ბუნებრივ მწუხარებაში ძის სიკვდილის გამო. გარდა ამისა, გურამიშვილის პოეტურ შეიარაღებაში, როცა ღვთისმშობელს აქებს, შედის არსებულ და პოეტისთვის ცნობილ ფილოსოფიურ და თეოლოგიურ დებულებათა და შესატყვის წარმოდგენათა ახლებური ელვარე კომბინაციების შექმნაც, რომლებიც მკითხველს გრძნობით ამაღლებენ და გულით განაცდევინებენ იმის, ვისაც აქებს, ადამიანური ბუნების სიღრმესაც და მის  ზეციურ სიდიადესაც.  მაგალითად  (მიმართვა ღვთისმშობლისადმი):

შენ გევედრები, ცისკარო საიდუმლოსა დღისაო, ნათელო,
შარავანდედო საცნაურისა მზისაო,
დედაო, მუცლად მღებე[ლ]ო გამომხსნელისა ტყვისაო,
ტყვეობისაგან დამიხსენ, მშობელო ღვთის სიტყვისაო!

„ცისკარი“ დილის ვარსკვლავსაც ნიშნავს და ნათებასაც. „საიდუმლო დღე“ ღმერთია. „შარავანდედი“ ნიშნავს „შარავანდიანს“, „თავს შემომდგარი შუქით მოსილს“. „საცნაური“ აქ ნიშნავს „გონებით საჭვრეტს, უხილავს“. ამგვარად, „საცნაური მზე“ არის ღმერთი, რომლის შარავანდიც ღვთისმშობელს ადგას. „მუცლად ღება“  ნიშნავს  „ფეხმძიმობას“, „გამომხსნელი ტყვე“ კი იესო ქრისტეა (იხ. კომენტარი 1). ყველა ეს ცნებები ცნობილია, მაგრამ პოეტმა ისინი ახალ ურთიერთმიმართებაში, ახალ კონტექსტში მოაქცია და ამით უდიდესი ემოციური  და  ესთეტიკური შედეგი მიიღო.

*  *  *

რელიგიური ლირიკა გურამიშვილის გარემოსთვის უცნობი ხილი არ იყო. „სოფლის მდურვისა“ და „ყოველივეს ამაოების“ თემის სახით იგი აღორძინების ხანის (XVII-XVIII სს) ქართულ პოეზიაშიც ფეხმოკიდებული იყო. სპარსულ პოეზიაში, რომელსაც გურამიშვილი არ იცნობდა ან ნაკლებად იცნობდა, მაგრამ მისი სათაყვანებელი მეფე ვახტანგ VI ზედმიწევნით იცნობდა, რელიგიური თემა, კერძოდ, მისტიკური თემა გაბატონებულთაგანი იყო საუკუნეთა მანძილზე. მაგრამ იმისთვის, რომ გურამიშვილის რელიგიური პოეზია სწორად გავიგოთ, გათვალისწინება გვმართებს იმისა, რომ გურამიშვილის რელიგიური ლირიკაც და ქრისტიანული ლირიკაც საერთოდ სულ სხვა სულისკვეთებისაა, ვიდრე სპარსული. ის ყველაზე დიდი სპარსი პოეტი, რომლის რელიგიური პოეზიაც, მისტიკური სულისკვეთებისა, დღეს ცოცხალია, როგორც ესთეტიკური ღირებულების მქონე, – ჯალალედდინ რუმი, – პოეტურ ექსტაზში მოჰყავს ღვთის სიდიადეს, მის ერთადერთობას, მის უხილავ მონაწილეობას ყოველივეში, რაც არის. ქრისტიანული რელიგიური ლირიკა კი, გურამიშვილის ლირიკის ჩათვლით, ღმერთში პირველ ყოვლისა მიესწრაფვის არა მის სიდიადესა და მის გაბატონებულობას სამყაროში, არამედ მის ყოველწუთიერ მონაწილეობას ადამიანის შინაგან (სულიერ) ცხოვრებაში, მის გულთამხილაობას და ადამანის შიდაწიაღში მისი ჩაწვდომის სიღრმეს. დიდი სპარსელი პოეტები გარდა ფირდოუსისა და ომარ ხაიამისა სუფიები, ანუ მუსლიმანური მისტიციზმის მიმდევარნი არიან და ესწრაფვიან ღმერთთან „ერთყოფას“, მასთან შერწყმას საკუთარი მეობის გულწრფელი დავიწყების გზით (ისე, როგორც პეპელა მიისწრაფვის სანთლის ალისკენ, რათა მასში დაიწვას), ქრისტიანი მორწმუნე კი ღვთისგან მოელის პირად დიალოგს და ამით – ამ მინიშნებათა გზით – თავისი სულის გამაგრებას ერთის მხრივ ღვთის სახიერების (სიკეთის) და მეორეს მხრივ სამყაროში სიკეთის ურყევი ბატონობის რწმენით.

(გურამიშვილის რელიგიური განცდისა და აზროვნების მიმართულების, აგრეთვე, მისი პოეტური და მხატვრული გამოსახვის მეთოდის გაგებას გაგვიადვილებს მისი რელიგიური ლირიკის ყოველი კონკრეტული ნიმუშის, აგრეთვე ორი ფილოსოფიური „გაბაასების“ ლიტერატურული გარჩევა (ქვემოთ).

ზემოთ უკვე ვთქვით, რომ „დავითიანის“ სტროფები 74-142 არის გადასვლა სწავლის თემიდან პოლიტიკის თემაზე. სწავლა, გურამიშვილის თვალსაზრისით, საჭიროა პირველ ყოვლისა იმისთვის, რომ საზოგადოება მორალურად მოამწიფოს, ქვეყნისა და საკუთარი თავის წინაშე პასუხისმგებლობით აღჭურვოს. ამ მიზნის მისაღწევად, ავტორისავე აზრით, აუცილებელია ადამიანი ქრისტიანული რელიგიის პრინციპებს დაეყრდნოს. ამიტომ ბუნებრივია, რომ ეს სტროფები ქრისტიანული მოძღვრების ძირითადი აზრის – ღვთის მიერ ქვეყნის შექმნის, ადამისა და ევას ცდუნების („პირველი ცოდვის“), მათი მოკვდავობით დასჯის, იესო ქრისტეს მიერ ჯვარზე ვნებით მათი ამ ცოდვის გამოსყიდვის და ამით კაცობრიობის ხსნის ანუ ადამიანისთვის საუკუნო ცხოვრების მინიჭების (იხ. კომენტარი 1) – განმარტებას ეხება. ისიც ვთქვით, რომ გურამიშვილი ქრისტეს ახსენებს  არა  მხოლოდ  სახელით,  არამედ მეტაფორითაც „უკვდავების წყარო“. ამიტომაა, რომ 75-ე სტროფში პოეტი მკითხველს მიჰმართავს სიტყვებით

მოდი, მსმენელო, ისმინე, დაჩუმდი, ვიტყვი, სუ, რასა:
უკვდავებისა წყაროთი მოგართმევ სავსე სურასა. 

სიტყვა „სუ“ ძველი ქართულით არის ბრძანებითი კილოს  ზმნა  და ნიშნავს „სვი!“, ანუ ამ სტრიქონთა აზრია: „მომისმინე, გეტყვი, რა უნდა სვა“ (იგულისხმება: უკვდავების წყალი უნდა სვა, ანუ ქრისტეს მოძღვრება ისწავლო). ამგვარად, „დავითიანის“ რელიგიურ ლექსთა ამ ჯგუფის ამოცანა – მათი ადგილი „დავითიანის“ კომპოზიციაში – ნათელია. მაგრამ პოეტის განზრახვა მხოლოდ ეს არ არის. იგი გამოთქვამს თავის პირად მძაფრ განცდასაც იმის მიმართ, რასაც მკითხველს მოუთხრობს. ამდენად არის ეს ლექსები ლირიკულიც. ეს ლირიკული ნაკადი, ანუ    ავტორის საკუთარი გრძნობის ნაკადი, თხრობაში შემოდის მაშინ, როცა პოეტი მიადგება ქრისტეს ვნებისა და მისი მხილველი ღვთისმშობლის ტანჯვის თემას (სტრ. 89 და შემდგომი). პოეტი თავისი წარმოსახვით უმატებს საღვთო წერილში მოთხრობილს ახალ დეტალებს, რომლებიც დედის განცდას ასახავს: იმას, რომ იგი შვილმკვდარ დედებს შესთხოვს მისი გლოვის გაზიარებას, რომ გული მისდის, რომ თავისი ტანჯვის გამოსახატავად ხმარობს ისეთ მხატვრულ გამოთქმებს, რომლებიც საღვთო წერილში არ არის, რომ ევედრება ძეს, შენს სიკვდილამდე სიკვდილი მაღირსეო. ქრისტეს ვნების აღწერაში მძაფრ ემოციურ კილოს ქმნის ერთსა და იმავე რითმაზე აწყობილ სტროფთა გრძელი თანმიმდევრობაც უცვლელი ტონალობისა (დაბალი შაირი) და უცვლელად განმეორებული პირველი და მეოთხე  ტაეპები ყველა  სტროფში.

„ვაი, რა კარგი საჩინო რა ავად მიგიჩნიესო“

და

„დიდება მოთმინებასა შენსა, უფალო იესო!“

ერთმანეთს მიბმულ ლექსთა ეს ჯგუფი მთავრდება 129-ე სტროფით. 130-დან ავტორი უბრუნდება კვლავ ქრისტიანული მოძღვრების ძირითად დებულებათა გადმოცემას და ამ გადმოცემის ფონზე განმარტავს ზემოთ იგავურად, ანუ მეტაფორის სახით, ნათქვამს, რომ ქრისტე არის „უკვდავების წყარო“. ამ ლექსში („უკვდავების წყაროს იგავთ ახსნა“) პოეტი ხან ამაღლებული, საზეიმო კილოთი ქებას ასხამს ღვთის ყოვლისმპყრობელობას, მის სიდიადესა და მის მიერ სამყაროს მართვას (სტრ. 138-140), აგრეთვე მის მიერ ჩვენთვის, კაცთათვის შექმნილ ქვეყანაში განსახიერებულ ჰარმონიასა და გონივრულობას (სტრ. 141), ხან მარტივ, ყოველდღიურობასთან მიახლოებულ წარმოდგენებს გვთავაზობს, მეტაფორებისა და შედარებების სახით, რათა ამაღლებული რელიგიური იდეები მკითხველამდე მიიტანოს (ასე გადმოგვცემს, მაგალითად, ღვთის შეუცნობადობის იდეას ტოროლას მაგალითით (სტრ. 137). მაგრამ ამ სიმარტივეს ავტორისთვის წინასწარგანზრახული, ცნობიერი მიზანიც აქვს: პოეტი ამით ხატავს თავისთავს, როგორც ე.წ. ლირიკულ გმირს, ანუ ლექსის უკან მდგომ კონკრეტულ პიროვნებას. იგი თავისთავს ხატავს, როგორც უბრალო, სწავლას მოკლებულ, მაგრამ ღვთისკენ გულით მოსწრაფე ადამიანს, რომლის გული და გონება ამ ყოველდღიური კონკრეტული საგნებისა და წარმოდგენების გარემოში ტრიალებს (მაგ. სტრ. 132):

ეს ის წყარო არს, ძოღანას რომ მოგითხარყე სუ რითა,
მოიღეთ წმინდა ჭურჭელნი, წაიღეთ, ვისაც გსურითა!
ვით საწამლავი გექმნებისთ ჭურჭლითა უწმინდურითა,
გაფრთხილდით, ძმანო, არ მოკვდეთ მყრალ-ზნოანისა ჭურითა!

არა მხოლოდ შინაარსითა და თემით, არამედ მიზნითაც განსხვავებულია „დავითიანის“ ბიოგრაფიულ ნაწილში ჩართული ლექსები, რომლებიც ზემოთ განვიხილეთ (თ. „ბიოგრაფიული მოტივი“). ამ ლექსებში მკითხველის სწავლება, მისთვის ქრისტიანული რელიგიის საფუძველთა ახსნა და შეგონება არ არის ან თითქმის არ არის. ამგვარად, ეს ლექსები რელიგიურად   ლირიკული    და   ფილოსოფიურ-მედიტაციურია.

აქ ავტორს აქვს ერთადერთი თემა – თავისი გრძნობის გამოთქმა, რომელიც მან მაშინ განიცადა, ტყვეობისას რომ განსაცდელში იყო ჩავარდნილი, ან ამ განსაცდელის გახსენებამ და თავის წარმოდგენაში გაცოცხლებამ შემდგომში, უკვე გარეგნულად მშვიდობიან ვითარებაში მყოფს, აღუძრა. ავტორის გრძნობა მიმართულია ღვთისადმი და ღვთისმშობლისადმი. ამდენად, ეს ლირიკული ლექსები რელიგიურ ლირიკას განეკუთვნებიან. ავტორის გრძნობა იმათ მიმართ, ვისაც მიმართავს, უკიდურესად მძაფრია და უკიდურესად ღრმაა. თავისი ამ თვისებებით და, ამდენად, პოეტური ძალით ეს ლექსები საქრისტიანოში ცნობილ უმაღლეს შედევრთა რიგს ეკუთვნიან. მათში გამოხატული რელიგიური გრძნობა ყოველთვის ან თითქმის ყოველთვის ჩრდილავს იმ პირად განსაცდელთან დაკავშირებულ გრძნობას, რომელმაც მოცემული ლექსის გამოთქმის საბაბი შექმნა. ამ ლექსთა ლირიკული გმირი იგივეა, რაც „დავითიანის“ პედაგოგიური ნაწილის მომყოლ ლექსებში: ესაა ისევ ის ნაკლებ განათლებული, ალალი კაცი, შრომასა და უშეღავათო ცხოვრებას ჩვეული, მარტივი და უეშმაკო, რომელსაც თავისი გრძნობების გამოსახატავად, პირველ ყოვლისა, მარტივი ყოფის დამახასიათებელი საგნები და წარმოდგენები უდგება თვალწინ. მაგალითად

ზურგთ მძიმე ტვირთი მკიდია ცოდვისა, არ სუბუქია;
გზა-შეცდომილი ვრონინებ, მაზრობს ქარი და ბუქია;
მასხია ცივი ნაბადი, არა მაქვს თბილი ქურქია.
სჯობს ვეტრფიალო მზეთა-მზეს, მომფინოს მზისა შუქია.

რელიგიური ლირიკის ეს შედევრები არ მისდევს ჰიმნოგრაფიაში (მათ რიცხვში – უმდიდრეს ძველ ქართულ ჰიმნოგრაფიაშიც) მიღებულ მეტნაკლებად სტანდარტულ ფორმასა და ამ ჰიმნოგრაფიისთვის დამახასიათებელ პოეტიკას (პირველ ყოვლისა – ტროპიკას: მეტაფორებს, შედარებებსა და ეპითეტებს). გურამიშვილი იყენებს ტრადიციულ ქრისტიანულ თემებსა და პოეტურ სახეებს, მაგრამ დიდი ნაწილი მისი სახეებისა მაინც ორიგინალურია, ძირითადად – რეალური, პრაქტიკული ყოველდღიურობიდან აღებული. მაგალითისთვის დავასახელოთ ლექსი (კა. „ოდეს დატყოებულმან ურჯულოს ქვეყანას საყვარლის სახე და სურათი ვეღარ ნახა, იმისი მოთქმა დავითისაგან“). (სტრ. 332-338). აქ სულ რამდენიმე მიღებული პოეტური სახე და მინიშნებაა: „უსასყიდლო მარგალიტი“ (სტრ. 334), „მწყემსო ჩვენო“ (სტრ. 336), „თიკანთ განმარიდე, მარჯვნივ კრავთან შემრაცხეო“ (იქვე), „ხმა საყვირთა“ (სტრ. 337), ლაზარე (იქვე), „შენზედ ბმულათ შეიმუსრვის ჩემი წაწყმედის მახეო“ (სტრ. 338). დანარჩენი ტროპიკა (პოეტური სახეები), რომლითაც უხვადაა მოფრქვეული ავტორის გრძნობების გადმოცემა, საკუთარია, ავტორისეულია. მაგალითად:

333
ვამე ჩემო საესავო, ტკბილო ცხოვრებისა წყარო,
გავეყარე შენს სახესა, ვა, თუ ვეღარ შავეყარო!
აწ შენვე გთხოვ, შენ შემყარო, ვინც გარდასთხენ ცა-სამყარო,
მასაც გვედრებ, ვინც გამყარა, მისი ჯავრიც ამამყარო!

334
საყვარელო, სახით თქმულო, უსასყიდლო მარგალიტო!
ვის გადარო, ჩემთვის მკვდარო, მზევ, მზეთა-მზის მაგალითო!
გევედრები შემიბრალო, თავს მომჭრიან მანგალითო,
ოდეს სული ამომგლიჯონ, შენკე მისწი მანგანითო!

335
მტანჯვენ, სთმეო: აწ ვით დაგთმო, ვით უმანკოვ ტრედო, გვრიტო?
შენ, შარბათი, ვით დაგღვარო და ძირმწარის წვენი ვხვრიტო;
ბნელსა  ვზივარ,  გეაჯები,  სასინათლო   ამიხვრიტო,
ამოვსძვრე და გამოვიქცე, მოვიდე და შენა გჭვრიტო.

337
სამკურნალოს ცვარ-ცხებულო, სნეულთ წყლურების შემხვეო!
სნეულება განმიკურნე, მო, სალბუნი მომაცხეო;
გამაგონე ხმა საყვირთა, ამოიღე ხმა მჭახეო,
ვით ლაზარეს დამარხულსა „აღდექ“ – თავსა დამძახეო!

ამ ციკლის სხვა ლექსებში შემოდის აზრისა და პოეტიკის (მეტაფორების, შედარებების, ეპითეტების) კიდევ ერთი, ახალი ნაკადი, რომელიც ფილოსოფიურსა და თეოლოგიურ თემებს მოიცავს, ისევ და ისევ განცდის, სახელდობრ, მძაფრი და ღრმა რელიგიური განცდის გამოსახატავად (და არა მკითხველის სწავლებისათვის) გამოყენებულს. ეს თემები, ცნებები, წარმოდგენები და კონცეფციები პოეტს გამოყენებული აქვს აზრობრივი და ემოციური (და არა მხოლოდ ინფორმაციული) დატვირთვით და ახალ კომბინაციებში ერთიმეორესთან. ისევე, როგორც ამავე ციკლის ზემოთ განხილულ ლექსებში, ეს საკუთარი  (ორიგინალური) პოეტური სახეები შერეულია სავსებით ტრადიციულ, საქრისტიანოში საყოველთაოდ მიღებულ სახეებში და პირველნი რაოდენობრივად სჭარბობენ მეორეებს. მაგალითისთვის მოვიყვანოთ ლექსები (კბ. ოდეს დავითს ტყვეობასა შინა სციოდა და მზე ღრუბლის გამო თვალით არა ჩნდა, იმაზე თქმული) და (ლდ. ვედრება ღვთისმშობლისა დავითისაგან, ოდეს იმ ზეით თქმულს ლოდ-გამოკვეთილს კლდეს შაეფარა ავის დრის მიზეზით) (სტროფები  და 419-434).

პირველ ლექსში საყოველთაოდ მიღებული ანუ ტრადიციული არის მხოლოდ ზოგადი აზრობრივი ჩარჩო: ღვთის ხსენება „წარუვალ ნათლად“ (სტრ, 339) და ძე ღმერთის აღდგომის ხსენება. დანარჩენი უაღრესად ემოციური სახეები გურამიშვილის საკუთარი შემოქმედების ნაყოფია. სახით „მზეთა მზე“ პოეტი მამა ღმერთს გულისხმობს. (სტრ. 339). მისი „ვახშის“ დება გამოხატავს პოეტის მადლიერებას მისდამი, როგორც ქვეყნის შემოქმედისადმი და თვით მისი, ავტორის გამჩენისადმი. „საცნაური“ ანუ ხილული მზისთვის თვალის ვერგამართვა, რაც ღვთის შეუმეცნებლობას გულისხმობს, ქრისტიანულ ლიტერატურაში ცნობილია, მაგრამ არა საყოველთაოდ. ეს მინიშნებაა დიონისე არეოპაგელის (იხ. კომენტარი) მოძღვრებისა. ღვთის „გზისა და კვალის ცნობა“ გურამიშვილის ჩვეული გამოთქმაა ღვთის შემეცნების აღსანიშნავად, რომელსაც თვითონ იგი სულითა და გულით ესწრაფის (სტრ. 339). შემდგომი სტროფის „მზეთა მზე“ მამა ღმერთია. „მზე“, რომლისთვისაც პოეტი  უნდა „გახელდეს“ („თავი ახელოს“) ქრისტეა, „თინათინი“ ანუ იმ მზის ანარეკლი – ხილული ფიზიკური მზე. ამ სტროფის (340) მთელი ტროპიკა (პოეტურ სახეთა სისტემა) თემით რელიგიურია, მაგრამ ისევ და ისევ ორიგინალურია,  საკუთარია.

343-ე სტროფიდან ახლდება ღვთის შეუცნობადობის – ადამიანური სუსტი აზრისათვის მისი მიუწვდომლობის – თემა.

მზევ, მზისა მამზევებელო, მე შენსას ვერას ვაზრობა,
მიუწთომელო ნათელო, სად პირად მთვარობ, სად მზობა,
შენის ვერ ხილვის სევდითა სულსა რასთვისა მაძრობა?
მზევ, მომეშველე, განმათბე, სიცივით ნუ  დამაძრობა.

ეს თემა სრულ გაშლას აღწევს მომდევნო, 344-ე სტროფში, სადაც სახელის უხსენებლად დამოწმებულია დიონისეს მოძღვრება ღვთაებრივი ბნელის შესახებ, რაშიც იგულისხმება ღვთის შეუცნობლობა გონებისათვის. შემდგომი სახეები ამ სტროფისა სავსებით ორიგინალურია. სტროფები 345-347 უკვე მიმართულია ძე ღმერთისადმი, ქრისტესადმი, („მზე“, „მზეთამზისა მთიები“ მას გულისხმობს). 347-ე სტროფში კი გამოხატულია ღვთისკენ მისტიკური მისწრაფების ის უმძაფრესი ხარისხი, რომელზეც აგებულია ლექსი „ზუბოვკა“ (იხ. ქვემოთ) და რომელიც იმაში მდგომარეობს, რომ ღმერთის სიახლოვე და მისგან ნუგეში მორწმუნეს, „ყინვით დამძრალს“, გულზედ „სათბუნებლად“ ქალის „ხელის დასმად“ წარმოუდგება. აი, ეს სტროფი

ვაიმე! მე ვინ მაღირსებს მის მზის ყუდროში დასმასა,
მის ნათლით შვებას, სიხარულს, ართუ ჭამასა და სმასა,
მე, ყინვით დამძრალს, გულზედა სათბუნლად ხელის დასმასა
რომელიც ქალი მაღირსებს, ძმას ვანაცვალებ, დას მასა!

მომდევნო სტროფი ისევ ღვთის შეუმეცნებლობის თემას უბრუნდება, 349-ე სტროფიდან კი იწყება იგავის ანუ ალეგორიის „ახსნა“: რომ მამა ღმერთი მზეთა მზეა, ქრისტე – მზე სიმართლისა, ხოლო მისი თინათინი, ანუ ანარეკლი – ჩვენი ხილული მზე. 352-ე სტროფი კი მკითხველს, ამ გამოთქმათა ალეგორიული და პირდაპირი აზრის უკვე მცოდნეს, აოგნებს უკიდურეს ჰიპერბოლებზე (გაზვიადებებზე) აგებული სტროფით, რომელიც გამოხატავს ავტორის უსაზღვრო სიყვარულისა და ერთგულების  გრძნობას ქრისტესადმი.

რაგინდ მე ასრე გავგიჟდე, თავი ვახალო ტინზედა,
მხეცნი, ფრინველნი ვასერო ჩემსა ხორცსა და ტვინზედა!
იგ მარგალიტი თაღლითზე, ოქრო გავცვალო სინზედა,
ვგონებ არც მაშინ გავცვალო იგი მზე თინათინზედა.

მეორე ლექსი (სტრ. 419-434) ღვთისმშობლის ქება და ვედრებაა. ერთ რითმაზე აწყობილი ეს ლექსი გასაოცარია სახეთა (ძირითადად, მეტაფორათა და ეპითეტთა) ნაკადის სიუხვით, მათი მოულოდნელობით, მრავალგვარობით, სიცხოველით, ფსიქოლოგიური სიზუსტით (მაგ.  სტრ. 425) და ამაღლებულობით. მნიშვნელოვანი ნაწილი ამ სახეებისა ქრისტიანული ლიტერატურისთვის ტრადიციულია („მთავ ღვთისავ“, „ქრისტიანეთა ზღუდევ“, „შეუწველო მაყვალო“, „მთაო პოხილო“ და სხვა). სახე „ცათაგან დაუტევნელთა წიაღთა დამატეველო“ პირდაპირი ანარეკლია ქართულ ჰიმნოგრაფიაში საშობაო და სააღდგომო საგალობლებში უაღრესად გავრცელებული მოტივისა, რომ „ცათა დაუტევნელი ღმერთი დაეტია ბაგასა“, კიდევ უფრო დიდი ნაწილი საღვთო წერილის, მთლიანად ქრისტიანული ტრადიციის და ფილოსოფიური ცნებების სხვადასხვა კომბინაციითაა შექმნილი. ამგვართა ერთერთი მაგალითია ზემოთ განხილული სტრ. 432.

შენ გევედრები, ცისკარო საიდუმლოსა დღისაო,
ნათელო შარავანდედო საცნაურისა მზისაო,
დედაო მუცლადმღებე[ლ]ო გამომხსნელისა ტყვისაო,
ტყვეობისაგან დამიხსენ, მშობელო ღვთის სიტყვისაო!

„საიდუმლო  დღე“   ღმერთია.   ღვთისმშობელი   რომ   მის „ცისკრად“ ანუ ნათებად არის სახელდებული, ეს პოეტის საკუთარი შემოქმედებაა. „საცნაური“, როგორც ვთქვით, აქ ნიშნავს „ინტელიგიბილურს“ ანუ არა ხილვადს, არამედ გონებით საწვდომს. „საცნაური მზე“ ქრისტეა. „შარავანდი“ ნათებაა, სხივიანობაა. „შარავანდედი“ ნიშნავს „შარავანდიანს“, თავს ნათებამომდგარს. „გამომხსნელი ტყვე“ იესო ქრისტეა.

 კიდევ ერთი მაგალითია:

ზეცით ღვთის სიტყვის საყვირო, ქვეყნად კაცთ მოსათხრობელო,
არსის საყდრისა სასანთლევ, ლამპარ-გრძლად-გაუქრობელო;
მის მთიებისა დედობით ბნელ ქვეყნის მანათობელო,
შენ განმინათლე გონება, იესოს ქრისტეს მშობელო!

ნაწილი აქ გამოყენებული პოეტური სახეებისა ტრადიციულია (კერძოდ, აზრით ტრადიციულია პირველი ტაეპი), ნაწილი კი უშუალოდ მომდინარეობს ავტორის მიერ თავისი ცხოვრების მანძილზე მის გონებასა და წარმოსახვაში ჩავლილი იდეებიდან და წარმოდგენებიდან. ღვთისმშობლის სათნოებისა და მადლის განსახიერებას იგი და მისთვის ცნობილი ტრადიცია რეალური სამყაროს განსაკუთრებით შთამბეჭდავ საგნებში, აზრთა სამყაროს ყველაზე შთამბეჭდავ წარმოდგენებში ხედავს. მაგალითად:

ნაყოფიერო ვენახო, ვით ვაზო მორჩ-უჭკნობელო,
უკვდავებისა მტევანთა მოკვდავთა მოსართვლობელო,
მაჩრდილებელო ნერგო და კეთილთა შრტოთა მყნობელო!
მიგრილე ცოდვით საწვავსა, იესოს ქრისტეს მშობელო!

ამ მრავალგვაროვან სახეთა შერწყმა ერთ მთლიან ნაკადად და მათი სიუხვე ქმნის ლექსის ერთიან ემოციურ მუხტს, რომელიც თავისი ტონალობით (კილოთი) ამაღლებულია, ანუ მკითხველის წარმოსახვას ადამიანისთვის მისაწვდომი ყველაზე არაყოველდღიური, არაწვრილმანი, აღმაფრთოვანებელი გრძნობებისკენ იტაცებს.

ლექსში „კგ. მზეთა-მზის ვედრება დავითისაგან, მზის თხოვნა დასათბობლად ტირილითა თუ სიმღერის ხმითა (ამის ხმას ეწოდების რუსულად მასონ“ პოეტი მზეთა-მზეს, ანუ მამა ღმერთს მიჰმართავს ერთ სტროფში (355), ხოლო მზეს ანუ ქრისტეს – ყველა დანარჩენში. ქრისტეს იგი მიჰმართავს „დასათბობლად“ ანუ ტანჯვის დასაამებლად, ნუგეშის მოსაცემად. ტანჯვის წყაროდ ავტორს ის აქვს, რომ ღვთისგან  დაშორებულია, მისგან დაფარულია მამა ღმერთის პირიც (სტრ. 355) და ქრისტესიც. პოეტს ენატრება, რომ ქრისტეს სახე მასთან ახლოს იყოს, ანუ მის სიახლოვეს უფრო მეტად გრძნობდეს, ვიდრე თავისი სისუსტის გამო ახლა გრძნობს.

მზევ, მახარე შენსა მოსვლით,
ახლით მმოსე შესამოსლით;
არ მათბობს მე ძველი ქურქი,
განმათბე, მომფინე შუქი! (სტრ. 358)

მზევ, მომხედე პირის ბრწყინვით,
ნუ დამაზრობ ცივის ყინვით.

ამავე დროს, პოეტი ევედრება ქრისტეს „ყინვიდან ღადარში არ ჩააგდოს“, ანუ ისე უცბად არ ეჩვენოს მის მოუმზადებელ თვალსა და გონებას, რომ ამ უკანასკნელმა მის ხილვას ვერ გაუძლოს. ეს არეოპაგიტული (იხ. ზემოთ) მოტივი, ანუ ღვთის შეუცნობადობის მოტივი, ამ  ლექსს სულ გასდევს.

მზევ, საცნობლად შენსა მჭვრეტსა
თავბრუს ასხამ, შეაქ რეტსა (სტრ. 360)

ღვთის შეცნობის, მისი სრულად განცდის აღსანიშნავად გურამიშვილი ამ ლექსში – ისევე, როგორც ბევრ სხვაში, – იყენებს ხატოვან გამოთქმას – ღვთის „გზისა და კვალის ცნობას“. ამ სანეტარო მდგომარეობის მისაღწევად მორწმუნეს არ ეყოფა ენამუსიკობა და ღვთის ქება.

რაზომც ენამუსიკობდეს,
ბრძნად გაქებდეს და გამკობდეს,
გარდიხდის  ვერ  ახად ვალსა,
ვერ სცნობს შენს გზასა და კვალსა!

ამ მიზანს უფრო ის მიაღწევს, ვისი რწმენა და გრძნობაც უფრო ძლიერია.

ვის უყვარხარ, მიაჩნიხარ,
თუმც არ იცის, სადაც ზიხარ,
შენთვის სწვავს ხორცსა და ძვალსა,
ის სცნობს შენს გზასა და კვალსა!

აქ ავტორი უფრო მეტად, ვიდრე სადმე სხვაგან, განმარტავს და ხაზს უსვამს  თავისი აზრისა და გრძნობის ამ  მისტიკური მოტივის –   ღვთის უშუალო შემეცნებისაკენ თავისი მისწრაფებისა და ამ თავისი წადილის ვერშესრულებისაგან გამოწვეული ტანჯვის –  შინაარსს.

ზე ანათობ ცა-სამყაროს,
ქვე ხმელეთსა, ზღვასა, წყაროს;
გიღრუბლავს ჩემ თვალთა ბნელად,
შემქნიხარ  ჭკვით საძებნელად!

ამ სიტყვებს – საყვედურს, რომ ღმერთი მას „ჭკვით საძებნელად“ გაჰხდომია, – პოეტი ლექსში კიდევ რამდენჯერმე იმეორებს (სტრ. 365367), ბოლო სტროფში კი (368) ამავე სიტყვების გამოყენებით ევედრება ღმერთს, რომ თავის მავედრებელს სწორი გზა და     კვალი ასწავლოს.

მიხილე მე ბრმასა თვალი,
მაცნობე სვლად გზა და კვალი.

ეს უკანასკნელი ვედრება კომპოზიციურად ჩართულია პოეტის ბიოგრაფიის თხრობაში: გზისა და კვალის სწავლებას ღვთისაგან იგი მაშინ ითხოვს, როცა რეალურადაც ტყვეობიდან გაქცევის ამოცანა უდგას წინ.

იგივე ვედრება, ოღონდ სხვა სიტყვებით, გამოთქმულია მომდევნო ლექსში „კდ. მზეთამზის შესხმა და ჭეშმარიტის გზის თხოვნა დავითისაგან“ (სტრ. 369).

ვით მე გთხოვე, ჭეშმარიტი შენ გზა მაუწყეო 

„დავითიანის“ წიგნი ბ მთლიანად რელიგიური შინაარსის ლექსებისაგან შედგება. მათი ერთი ნაწილი შესხმათა ანუ ქებათა ჟანრს განეკუთვნება. ქება მდგომარეობს იმის, ვისაც აქებს, საქმეთა და ღირსებათა ჩამოთვლაში, ისე, როგორც ეს მიღებულია ქრისტიანულ  სარწმუნოე ბაში საერთოდ, მაგრამ საკუთარი პოეტური ენით ანუ საკუთარ პოეტურ სახეთა დამატებით. მაგალითად, ლექსში „დავითის შესხმა პირველი“ მე-6 სტროფი

მან დამაყენა, წამოაყენა
მან მზეთა-მზემან შარავანდედი,
ბნელში მგდებარე გამოვედ გარე,
ვითა დავღამდი, ისევ გავსთენდი!
ძე მოგვებოძა, გვესვეტ-გვებოძა,
მე დაქცეული მისგან ავშენდი,
დავითს, დავითო, მიხამდა ვითო,
ეგრეთ ნუგეშსმცა და მად ვაქებდი.

ქრისტიანული მოძღვრების ზუსტად შესატყვისია, მაგრამ გურამიშვილის საკუთარია ის დებულება (ტაეპი ა-ბ), რომ მან (იგულისხმება: მამა ღმერთმა) ავტორი, როგორც ერთერთი ადამიანი, ფეხზე დააყენა იმით, რომ მხსნელად მოუვლინა (წამოუყენა) შარავანდით მოსილი (შარავანდედი) თავისი ძე. საუცხოო მეტაფორა, რომელიც აღწერს მომხდარის შედეგს პირადად   გურამიშვილისათვის  –

ბნელში მგდებარე გამოველ გარე
როგორც დავღამდი (ანუ პირველი ცოდვის შედეგად მოკვდავი გავხდი) ისევ გავთენდი (ანუ უკვდავების გზა გამეხსნა) – გურამიშვილისეულია და არა ტრადიციული, ისევე როგორც შემდგომი მეტაფორა

ძე მოგვებოძა, გვესვეტ-გვებოძა,
მე დაქცეული მისგან ავშენდი.

მაგრამ ავტორის პირად განცდებთან ან მის ბიოგრაფიასთან რაიმე სხვა კავშირი გარდა იმისა, რაც ყველა ქრისტიანისასთან აქვს, ამ ლე ქსში ნახსენები არ არის.

ასევეა აგებული „ნდ. მეორე დავითის შესხმაც“ და „ნვ. მესამე დავითის შესხმაც“ („სიმღერის ხმა“). ორივე ეს ლექსი არის მდიდარი, ხატოვანი და ძველი ქართული ლექსიკითა და გრამატიკული ფორმებით უხვად გაჯერებული ქება ღვთისა და მისდამი საკუთარი გრძნობის გულმხურვალე გამოთქმა, რომელშიც ავტორი მონაწილეობს მხოლოდ როგორც მლოცველი და მაქებარი, და რაც, იგულისხმება, ყველა მორწმუნის გრძნობას შეეესატყვისება და არა მხოლოდ თვით პოეტისას. პირველს ამ ორთაგან ასეთი შინაარსი, ანუ აზრის ასეთი განვითარება აქვს: ჯერ შექებულია მამა ღმერთი, რომელსაც პოეტი ესავს, ანუ იმედით შეჰყურებს (სტრ. 1-2). შემდეგ ნათქვამია, რომ მეფსალმუნე დავითი, რომელიც აგრეთვე მას ესვიდა (იმედით შეჰყურებდა), შესთხოვდა მას სულის ძალას მის სავედრებლად და ღმერთმა მისი ვედრება შეისმინა: მოსცა შთამომავლად იესო, რომელმაც ადამიანები გვიხსნა (იხ. კომენტარი 1). ბოლო ორი სტროფი (7-8) ეთმობა პოეტის გულმხურვალე აღსარებას, რომ მზადაა მას შეუსვენებლად უგალობოს. მეორე ლექსში (დავითის მესამე ქებაში) აზრის განვითარება იწყება ღვთის ქებით, რომელმაც „ვაჟ-ქალობა“ და ტრფიალი შექმნა, მერე კი (სტრ. 2) პოეტი ევედრება ღმერთს, რომ იგი თავის „საყვარელსა“ ანუ ქრისტეს „შეჰყაროს“, ანუ მისი წრფელი და ღრმა სიყვარულის ძალა მოსცეს, რადგან პოეტის უდიდესი სურვილია, დავითივით ღვთის ქება შეძლოს. ამას მოჰყვება მეფსალმუნე დავითის და მისი ძის (შთამომავლის) იესოს ქება. ორსავე ლექსში პოეტი მჭიდროდ მიჰყვება საღვთო წერილში მოთხრობილ დეტალებს, მაგრამ თავისუფლად ავსებს ამ მონათხრობს საკუთარი დეტალებითაც,  რასაც  თავისი  წარმოსახვა  და  ბიბლიურ  სიუჟეტთა საკუთარ წარმოსახვაში გატარება უკარნახებს. ამ ორი ლექსის პოეტიკაც და მხატვრული დეტალებიც გვიმჟღავნებს ავტორის მისწრაფებას ფსიქოლოგიური რეალიზმისკენ და ყოფითი სიმარტივისკენ, ანუ ყოველდღიურობისა და რიგით ადამიანთა ცხოვრების დამახასიათებელ მოვლენათა გამოყენებისაკენ თავისი აზრისა და განცდის გამოსახატავად. უკიდურესად თავისუფალი დამოკიდებულება დეტალებისა და ტროპების (შედარებების, მეტაფორების და სხვა პოეტური სახეების) გამოყენებისადმი თავს იჩენს, მაგალითად, ასეთ გამოთქმაში:

მე იგი (მამა ღმერთი) მწამს მამად, არ ქაჩალი მამად (მოჰამედი)

 ამ მეორე ლექსის ბუნებრივი გაგრძელება – „არია, რომელ არს გოდება“ – არის ავტორის გლოვა ქრისტეს ჯვარცმის გამო, სადაც პოეტის წარმოსახვას სავსებით თავისუფალი გზა აქვს მიცემული თვით ჯვარცმის წარმოდგენისთვისაც და, განსაკუთრებით, იესო ქრისტეს სიკვდილის მისი დედის მიერ დატირების წარმოდგენისთვისაც. ეს წარმოდგენა ფსიქოლოგიურად რეალისტურია და უაღრესად შთამბეჭდავი. ერთადერთი ლექსი ამავე ციკლისა, რომელიც აგებულია სრულებით განსხვავებულ შინაარსობრივ სქემაზე – იმაზე, რომელიც პოეტს გამოყენებული აქვს თავის ბიოგრაფიასთან დაკავშირებულ ვედრებათა ციკლში (იხ. ზემოთ) – არის მე. ოდეს დავით გურამისშვილი კისტრინის ომში ცხენითურთ ლიაში დაეფლა, იმის მონასიბად ღვთის-მშობლის შესხმა, სადაც ავტორის პირადი თავგადასავალი – ცხენის ლიაში ჩაფლობა კისტრინის ბრძოლის დროს – არის საბაბი მისი ვედრებისა ღვთისმშობლისადმი, რომ „ცოდვათა ლიაში უკუვარდნილს“  უშველოს.

ლექსებს მჱ. თავისის ცოდვის მოგონება და სასინანულო სიტყვები დავით გურამისშვილისა და „ობოლნი“ ის აქვთ საერთო, რომ, ერთის მხრივ, თემად აქვთ ავტორის გრძნობა, რის გამოც ლირიკის ჟანრს განეკუთვნებიან, მეორეს მხრივ, მათში გამოხატული გრძნობა ადამიანთათვის საერთო, ანუ ყველა ადამიანისათვის დამახასიათებელი გრძნობაა, ადამიანისათვის გარდუვალი საერთო ბედიდან გამომდინარე, და არა ავტორის, როგორც ინდივიდისა, ან მისი ბედის რომელიმე კონკრეტული მახასიათებლებით (თვისებებით) გამოწვეული: ცოდვილნი (იგულისხმება) ყველანი ვართ და გარდუვალი სიკვდილი ყველას დაახლოებით  ერთნაირად გვაშინებს. ლექსში „ობოლნი“ ეს განცდა უფრო მძაფრია, რადგან, ერთის მხრივ, აქ პოეტი წარმტაცად გვიხატავს იმ მშვენიერ საწუთროს, რომელსაც   სიკვდილით ვკარგავთ,

ვაი, თუ მოვჰკვდე ცოდვილი კაცი ავის ზნით მე ზრდილი,
წამერთოს დღენი მზიანი, ღამენი ცა-მოწმენდილი;
მდგომარეს ზღვისა ჭვრეტანი, ცა ვარსკვლავ-მთვარით ჭედილი.
უკეთესს ვნახავ ვეღარას ხორც-მკვდარი, სულ-წარწყმენდილი.

მეორეს მხრივ კი პოეტი რეალისტურად, ადამიანის ფსიქოლოგიის ცოდნით ხატავს იმ კაცის სიმწარეს, რომელიც თავისი არაგულწრფელად დატირების პერსპექტივას ხედავს:

ვამე, თუ ჩემი სიკვდილით გული არავის სტკიოდეს,
გულ-უმხურვალოდ ტიროდეს, განგებ ხმამაღლა კიოდეს,
უბრალოდ იწირპლებოდეს, ცრემლი  არ  ხარბად  ზდიოდეს,
რა მნახოს თვალებ-წუხილი, ჩემზედ ავს რასმე ჩიოდეს.

ლექსი „ნჱ. სიმღერა რომელ არს ამისის ხმის სიმღერა რუსულად: ნეთუ ზლოსთი ნადომნოიეუ, უმენშით მნე პეჩალ მოიუ“ არის, ერთის მხრივ, დავითის ლოცვა ღვთისადმი. იგი, ბუნებრივია, მოიცავს ღვთის ქებასაც და მისგან სათხოვარის ხსენებასაც. ის, რითაც პოეტი აქებს ღმერთს და მისდამი მადლიერებას გამოთქვამს, ყველა ღრმად მორწმუნე ქრისტიანისთვის საერთო განცდაა: მადლიერება, რომ ადამიანებად შეგვქმნა, და საკუთარი ცოდვილობის შეგნება, აგრეთვე ის, რასაც გურამიშვილი ევედრება ღმერთს, ძირითადად საერთოა, ასევეა ვედრება, რომ შეეწიოს მლოცველს, პრაქტიკულად, – იგი ცოდვისაგან დაიცვას. მიუხედავად ამისა, ამ ლექსის განწყობილება და კილო უაღრესად სუბიექტურია, ანუ მკითხველი გრძნობს, რომ ავტორი ღმერთს თავისი პირადი, საკუთარ გულისტკივილთან და იმედთან დაკავშირებული გრძნობით მიჰმართავს და არა მხოლოდ როგორც ერთერთი მრავალ ერთნაირად მორწმუნე ადამიანებს შორის. ამ შთაბეჭდილებას მკითხველს უქმნის არა მხოლოდ ხსენება ავტორის პირადი გასაჭირის ფაქტებისა (რომ სამკვიდროდაკარგულია და რომ „გულფიცხელია“, რის გამოც „ვერრას ითმენს“), არამედ ისიც, რომ პოეტის მიერ გამოყენებული გამოთქმები რეალისტურად და, მაშასადამე, დამაჯერებლად გამოთქმულ გრძნობას გამოხატავენ. ლექსში გაკვრით შეხებულია მისტიკური თემაც: პოეტის სურვილი და ვედრება, რომ „გაუყრელად ჭვრეტდეს“ თავის საყვარელ იესოს

გზას მატარე კარგს სატარელს, ნუ ამხდი მე შენს საფარველს;
შემამყარე მე საყვარელს, ჩემის გულის გასახარელს.
ზე სიტყვაო ღვთისაო, ქვე ძევ დავითისაო,
ტკბილო იესო ქრისტე, გაუყრელად მაჭვრიტე ჩემს საყვარელს.

6. „ზუბოვკა“ და მისი მომდევნო ლექსი „ამისი ხმა, რომელ არს რუსულადა: ჩუვსთუიუ სკორბი ლუტი ვსიაკაო მინუტი“ გამოხატავენ ავტორის მიერ იესო ქრისტესთან მიახლოების იდუმალ განცდას, რომელიც განსახიერებულია ლამაზი ქალის შეხვედრის შეთხზულ ან  ნამდვილსა  და იგავურად (ალეგორიულად) გარდასახულ სურათში. ეს სურათი შთამბეჭდავია ერთის მხრივ თავისი გაბედული დაუფარავი იგავურობით, მეორეს მხრივ კი ძალიან ძლიერი მეტაფორებით, რომელთაც ჰიპერბოლური (შეგნებულად გამაზვიადებელი) შინაარსი აქვთ. ლექსი იწყება სტროფით

ზუბოვკიდამ მომავალმან ვნახე ერთი ქალი,
მეტად ტურფა, შვენიერი, მაზე დამრჩა თვალი.
შავ თვალ-წარბას, პირად თეთრსა ასხდა შავი ხალი,
მისმან ეშხმან და-ცა-მლეწა, შემიმუსრა ძვალი.

მეტაფორა „მისმან ეშხმან და-ცა-მლეწა“ აღებულია „ვეფხისტყაოსნიდან“, მეტაფორა „შემიმუსრა ძვალი“  –  საღმრთო  წერილიდან.  იქ ეს გამოთქმა გვხვდება ძველ აღთქმაშიც, სადაც მისი აზრი ისაა, რომ ცხოველის შეწირვის ერთერთი წესის აღსრულებისას უნდა „არა შეიმუსროს (არ გატყდეს) ძუალი მისი“, და ახალშიც: ჯვარცმის აღწერისას მოხსენიებულია ძველი აღთქმის ეს წესი და ამით ხაზგასმულია ის აზრი, რომ ქრისტე არის საკუთარი ნებით ადამიანთა ხსნის მიზნით შეწირული მსხვერპლი. გურამიშვილს ეს გამოთქმა ახალი აზრით აქვს გამოყენებული: იგი აღნიშნავს რეტდამსხმელ, ყოველდღიურობის კალაპოტიდან ამომგდებ შთაბეჭდილებას.

შემდეგი სტროფი

ვკითხე: მზეო, სიდამ მოხვალ, ხარ სად წამავალი?
გეაჯები, მაცოდინე შენი გზა და კვალი;
შენთვის გული ქვათ გარდმექცა, გახდა, ვით კლდე სალი,
მასხი წყალი, დამიშრიტე, მე შენი მწვავს ალი

ერთის შეხედვით, ეტევა ყოველდღიური რეალიზმის ჩარჩოში: შეხვედრილი მზეთუნახავისგან მოხიბლულმა პოეტმა მასთან გამოლაპარაკება გაბედა. მაგრამ მეორე სტრიქონის სიტყვები „მაცოდინე შენი გზა და კვალი“ მიგვანიშნებს, რომ ნათქვამს რაღაცა სხვა, გადაკრული აზრიც აქვს: თავისი ვედრების ადრესატისადმი (ღვთისადმი) მიმართვაშიც და მასზე მესამე პირში საუბარშიც ხომ გურამიშვილი ძალიან ხშირად მისი „გზისა და კვალის“ ცოდნის სურვილს გამოთქვამს! ამით უკვე მინიშნებულია, რომ მონათხრობს იგავური ანუ ალეგორიული აზრიც აქვს,  მით  უფრო, რომ  ქრისტიანმა  ქართველმა  მკითხველმა  იცის  მიღებული  გამოთქმა „გამოუკულეველ არიან გზანი უფლისანი“, რომლის გადასხვაფერებაა პოეტის მიერ გამოყენებული ფორმულირება. მესამე სტრიქონი ეჭვს აღარ გვიტოვებს, რომ საუბარი მშვენიერი ქალისაგან მიღებულ წამიერ შთაბეჭდილებას არ ეხება: „შენთვის გული ქვად გარდამექცა“ იმას ნიშნავს, რომ პოეტი თავის ძველთაძველ, შეჩვეულ გულისტკივილს გამოხატავს. შემდეგ ორ სტროფში

ხმა გამომცა, გაგულისდა, სიტყვა მითხრა ავი:
„ავო კაცო, ვით გაბედე, შენ მე მთხოვე თავი?
ბულბულთ ნაცვლად ვარდ-კოკობმან რად დაგისვა ყვავი?“
მით ავსტირდი, ცრემლი ვღვარე ზღვათა შესართავი.

ასე მითხრა: „ჩამომეხსენ, გამეცალე, მარი,
არ მინდიხარ, არ მიყვარხარ, სხვა მყავს კარგი მყვარი, –
შენგან თვალად უკეთესი, ვაჟი-კაცი ქმარი“.
რა ეს მესმა, ჯავრით ცხვირსა წამედინა ძმარი.

მოთხრობილია ლამაზი ქალის მიერ დავითის დაწუნების ამბავი. ამის ერთი მიზეზია ის, რომ ქალმა დავითი ჩათვალა უღირსად ზოგადად („ბულბულთ ნაცვლად ვარდ-კოკობმან რად დაგისვა ყვავი?“) მეორე – დავითის ხანდაზმულობა. („ვაჟი-კაცი“ აქ ახალგაზრდას ნიშნავს).

ეს დრამატული ეპიზოდი გურამიშვილს, ჩვეულებისამებრ, მოთხრობილი აქვს ნატურალისტურად, ყოველდღიურობის ფერთა გამოყენებით, ამაღლებული ტონალობის გარეშე („ეს რა მესმა, ჯავრით ცხვირსა წამედინა ძმარი“). შემდეგ სტროფში ქალის ამ წყრომის სურათი გამძაფრებულია და მისი ნატურალიზმიც უფრო თამამი ჰიპერბოლის სახეს იღებს.

მითხრა: „შენგნით ნუმცა მსმია სიტყვა მაგის მეტი“.
აიღო და დამიშინა თავში დიდი კეტი.
დავრეცრეცდი, გარდავიქეც, დამეხვია რეტი;
შავ-ვე-ვბრალდი, თავს დამადგა, ვით, ბნელს, ნათლის სვეტი.

ბოლო სტრიქონში, ერთის მხრივ, უცნობი მზეთუნახავის რისხვას ლმობიერება ენაცვლება. მეორეს მხრივ, „ნათლის სვეტის“ მეტაფორა უკვე დაუფარავად მიგვანიშნებს, რომ ამ ეპიზოდის თხრობაში წამყვანი ყოფილა არა მისი პირდაპირი აზრი, არამედ იგავური. შემდგომ ორ სტროფში

რა მოვბრუნდი, დაიხარა, ხელს მომკიდა ხელი;
ამაყენა, ასე მითხრა: „რად შექნილხარ ხელი?“
მე მივუთხარ: შენთვის გავხდი ასე ჭკვაზე თხელი,
შენ რომ მწუნობ, მით მედების გულსა ცეცხლი ცხელი!

მერმე ტკბილად დამიყოვა, კიდეც გამიცინა;
ასე მითხრა: „აქ ნუ ვსხედვართ, გვნახოს არავინა.
ახლა ავდგეთ, ჩვენ წავიდეთ თავთავისთვის შინა;
კულავ სადმე ამოივლი, მე დაგხვდები წინა“.

უცნობს უკვე მოწყალე თანაგრძნობისა და სიკეთის განსხეულებად ვხედავთ.

ამ ბოლო სტრიქონით – „კულავ სადმე ამოივლი, მე დაგხვდები წინა“ – ლექსის სიუჟეტური ნაწილი მთავრდება: პოეტის სულის მომცველი განცდა იესო ქრისტეს  სიახლოვისა,  რომელიც მას  ზუბოვკის  გზაზე ჰხვდა, დამთავრდა. ამიერიდან მისი გულისა და სულის მომცველი გრძნობაა იმ განცდას მონატრებულობა, – იმის, რაც ერთხელ უკვე განიცადა, კვლავ განცდის წყურვილი. ამას მოსდევს სტროფი

დამპირდა, თქვა: „კიდევ მოვალ“. აწ მე იმას ველი:
მისთვის ვსტირი, ცრემლითა მაქვს უბე, კალთა სველი.
სიკვდილის დროს მე მის მეტი არავინ მყავს მშველი.
მან გამიღოს სამყოფისა კარი შესასვლელი.

ამ ლექსის ბოლო სტრიქონი „მან გამიღოს სამყოფისა კარი შესასვლელი“ იმის პირდაპირი და ღია დადასტურებაა მკითხველისთვის, რომ ლექსის იგავური ანუ მთავარი მოტივი ყოფილა წარმტაცი განცდა ქრისტესთან უშუალოდ მიახლოებისა და ამ განცდის დაკარგვა („სამყოფი“ ამ ლექსში სამოთხეს აღნიშნავს).

მომდევნო ლექსი („სიმღერა“) სიუჟეტით დაახლოებით „ზუბოვკის“ ანალოგიურია: მოთხრობილია „საყვარლის“ ანუ ღმერთის წყრომის ამბავი („გამიწყრა და მცემა ჯოხით, გამომაგდო ქოხით“), შემდეგ – მის მიერ ავტორის შეგონება, რომ სწორ გზას ადგეს. მაგრამ ავტორი მის რჩევასა და მოთხოვნას ვერ მისდევს, მისი ღირსი ვერ ხდება.

ლექსი „რეული, ახალი შემოღებული ქართულად“ ცოცხლად და ხატოვნად, ავტორის საკუთარი სიტყვებითა და უნაკლო დაბალი შაირით გადმოგვცემს ქრისტიანობაში მიღებულ სულისკვეთებას და შეხედულებას ადამიანში სულისა და ხორცის ურთიერთმიმართებაზე.

წიგნის „ბ“ ლექსების დიდი ნაწილი არის, ასევე, ქრისტიანობაში საყოველთაოდ მიღებული შეხედულებებისა და ზნეობრივი შეგონებების გადმოცემა ორიგინალური პოეტური ფორმით, ოღონდ იმაზე მითითებით, თუ რომელი ცნობილი სიმღერის მოტივზე უნდა იმღერებოდეს ეს ტექსტები. ამ სიმღერებში ზოგი ქართულია, ზოგიც – რუსულ-უკრაინული. ამით ავტორი (როგორც ჩანს, პედაგოგიური მიზნით) მკითხველს შემაგონებელსა და ზნეობრივად აღმზრდელ ტექსტს უქმნის მისთვის ცნობილ მოტივზე. ასეთია „ხარებობის დღის შესხმა“, „აღდგომის დღეს ყრმათაგან სამღერელი“, „სიმღერა ქართლ-კახეთის ჯვარობის სანაცვლოდ სათქმელი“, „ეო, მეო, ქალო ქალთა მზეოს“ სანაცვლოდ სათქმელი“, „სიმღერა ფერხისული „აგერ მიღმარ ახოსა“ სანაცვლოდ სათქმელი“, „რუსულის სიმღერის ხმათ „ჩთო ზა პრიჩინა, ვსეღდა კრუჩინა“, „არია, რომელ არს გოდება (რუსულად: „ახ, კაკ სკუშნო“), „რეული ეს რუსულად: „პოლნო, პოლნო, ნე პრელშჩაისა“, „დინარი, პატარა ქალო თინაოს“-ს სანაცვლოდ“ „სიმღერა ულეტელა ზაზულენკო“, „სიმღერა სკოლიკო ცველა“. ამ სასიმღეროდ განკუთვნილ ლექსებში პოეტი თავისუფალია გამოხატვის საშუალებათა (მაგალითად, დეტალთა, პოეტურ სახეთა) შერჩევაში, მაგრამ მკაცრად მისდევს სარწმუნოებაში მიღებულ დებულებებს, ანუ საკუთარ თავს შემოქმედების უფლებას აძლევს თავის ლექსთა მხატვრული სახის შექმნაში, მაგრამ არა აზრის  გადმოცემაში.

7. წიგნში „გ“, რომელიც სამი ნაწარმოებისაგან შედგება, პირიქით, პოეტის გული მიმართულია თავისი თხზულების არა პედაგოგიური მხარისაკენ, არამედ აზრობრივისაკენ. იგი პირუთვნელ ჭეშმარიტებას ადამიანის ხვედრისა და სიკვდილ-სიცოცხლეში მისი ადგილის შესახებ ეძებს თავისთვის, და არა თავისზე ნაკლებ გამოცდილთათვის გადასაცემად. ამიტომ ჟანრობრივად ეს სამი თხზულება მედიტაციურია (განაზრებითია). პირველ მათგანს სათაურით „გოდება დავითისა. საწუთროს სოფლის გამო ტირილი“ მეორე პირისადმი – „სოფლისადმი“ – მიმართვის სახე აქვს, დანარჩენ ორს – XVII-XVIII საუკუნეებში ქართული პოეზიისთვის ჩვეული გაბაასების ანუ ორი მოკამათის დიალოგის ფორმა. ამ შემთხვევაში ერთი ასეთი გაბაასების მხარენი არიან სიკვდილი და კაცი   (ოა. „სიკვდილისა და კაცის შელაპარაკება და ცილობა“ ), მეორისა კი  –  კაცი და სოფელი (ობ. კაცისა და საწუთროსაგან ცილობა და პჭობა, ერთმანეთის ძვირის ხსენება).

ამ წიგნის პირველ თხზულებაში („გოდება“) თვალში საცემია ის, რომ 23 სტროფის მანძილზე საწუთროს დაუნდობლობით დამწუხრებული პოეტი არც ერთხელ არ ახსენებს სულის საუკუნო ცხოვრებას, როგორც წუთისოფლის მიერ მიყენებული ჭრილობებისაგან ადამიანის განკურნების გზას, მისი აქ განცდილი ტანჯვის იქ (საუკუნოში) ნუგეშინისცემის ადგილს. პირიქით, ამ ლექსის 22-ე სტროფში საწუთროს ასე მიჰმართავს:

ესე გაქვს კარგი შენ ჩემთვის ბარგი:
საბრალოს სულსა, ხორცით გასულსა,
მიმიცემ ხელთა ჰაერის მცველთა,
შემაბმენ ყელთა ცოდვის საბელთა!

ანუ: პოეტს, სასოწარკვეთით მოცულს, ამ ლექსში საქმე ისე აქვს წარმოდგენილი, რომ დაუნდობელი წუთისოფელი საკუთარი ძალით ჩვენი სულის ბედსაც კი განსაზღვრავს ნაწილობრივ მაინც, სახელდობრ, იგი ისეთ მდგომარეობაში გვაგდებს, რომ ჩვენი სუსტი ბუნებით ცოდვაში ვვარდებით და ეშმაკის კერძი ვხდებით (გამოთქმა „ჰაერის მცველნი“ გულისხმობს   ბოროტ  ძალებს,   რომელნიც,  მებაჟეებივით,   ჰაერში    დარაჯობენ აფრენილ სულს და, თუ მისი ცოდვა მის მადლს გადაწონის,  მას ამის გამო „საბლით კრავენ“, რათა აფრენა არ შეეძლოს). ამგვარად, წუთისოფლის მკაფიოდ უარყოფითი შეფასება, როგორც უაზროსი, ადამიანის წინაშე ვერაფრით ვერ გასამართლებელისა, რაც გამოთქმულია სტროფში  18

თუ ხარ ღვიძილი, რაღა არს ძილი?!
თუ ხარ სიმაძღრე, რა არს შიმშილი?!
თუ ხარ სიცოცხლე, რა არს სიკვდილი?!
იყავ ერთ-ერთი, იწამე ღმერთი!

გულისხმობს იმას, რომ, თუ საკმარისად ღრმად ჩავუკვირდებით, ადამიანის გარდუვალი ანუ ტიპიური ხვედრი მოიცავს იმგვარ ტანჯვას, რომლის ნუგეში არ არსებობს. ეს მოტივი გურამიშვილის აზროვნებისა და განცდისა არის, ერთის მხრივ, მისი ტრაგიკული მსოფლგანცდის ელემენტი, მეორე მხრივ კი მისი ზიარობისა XVIII საუკუნის კულტურულ ატმოსფეროში გამდგარ იმ ზოგად ამინდთან, რომელსაც ისტორია „თავისუფალმოაზრეობის“  სახელით იცნობს.

სიკვდილთან კაცის დიალოგი, რომელიც გურამიშვილის მიერ  69 წლის ასაკშია დაწერილი, მსოფლმხედველობრივად სრულად მიჰყვება ამ მოვლენის მიღებულ ქრისტიანულ გაგებას და შეფასების სქემას:

ვიგონოთ ოთხი საქმე ეს, არ უთქვამთ უმეცართაო:
სიკვდილ, სასჯელი, გენია, სასუფეველი ცათაო“ (სტრ.  1)

„სასჯელი“ აქ ღვთის სამსჯავროს ნიშნავს, გენია – ჯოჯოხეთის ცეცხლს. (ანუ: კაცს სახელმძღვანელოდ უნდა ჰქონდეს იმის ცოდნა, რომ მისი გარდუვალი ხვედრი არის სიკვდილი, შემდეგ – ღვთის სამსჯავრო და მის შედეგად – ან ჯოჯოხეთი, ან სამოთხე). მაგრამ ამ ნაწარმოების მთავარი თემაა ის განცდა, რომლითაც 69 წლის პოეტი მალი სიკვდილის წუთს ელის. ლექსის კილო (ტონალობა) ჰუმორიანია, ირონიულია დიალოგის ორივე მონაწილის მიმართ, რის გამოც დიალოგში ყოველდღიურობის მრავალი მდარე ყოფითი დეტალი და მრავალი უხეში გამოთქმა გვხვდება. სიკვდილთან დიალოგში შესული კაცი თავის მოუტყუებლად უსწორებს თვალს თავის ფიზიკურ ბედს (თავისი სხეულის ნატურალისტურად აღწერილ ხრწნას) გარდაცვალების შემდეგ. მის მიერ ამ გარდუვალი მოვლენის წარმოდგენაში იგრძნობა შიში, რომელსაც ამ თემაზე აზროვნებაში საყოველთაოდ მიღებული სქემა – რომ თუმცა ხორცი მოკვდავია, სული უკვდავია და ამიტომ სიკვდილის შიში არ გვმართებს – ვერ უქარვებს. ეს აზრი – რომ მთავარი ჩვენთვის არის ჩვენი სულის საიქიო ბედი – ზემოთ ციტირებული პირველი სტროფის შემდეგ ამ   დიალოგში აღარ გვხვდება გარდა სიკვდილის ერთი რეპლიკისა –  „სული  ვარ, ღვთისა ბრძანებით სამსახურისა მჭვრეტელი“, – რომელიც ავტორის ეკლესიურად არც თუ მისაღები საკუთარი ნააზრევია და არა საყოველთაოდ მიღებული დებულების გადმოცემა. დიალოგის დასასრული ისაა, რომ კაცის მწარე შენიშვნაზე გაღიზიანებული სიკვდილი კაცს ცელს შემოჰკრავს და კამათს წერტილს ამით უსვამს, მიუხედავად იმისა, რომ კაცმა თავისი უკანასკნელი პასუხით მას ღვთის მიერ მისთვის გამზადებული სასჯელი შეახსენა.

სიკვდილო, ჩემის შეჭმითა ვერ გასუქდები მწავადა,
შენ ღმერთი ცეცხლის ტბაშია ჩაგაგდებს დასაწვავადა,
ეს ჩემი სული ზეცადა უკვდავის ხორცით წავა და
წამოგიჯდება ზეიდამ წაკულვად, საპრაწავადა.

ამგვარად, საუკუნო ცხოვრება და საიქიო ნაცვალგება კაცის მოკვდავობისთვის საკმარის ნუგეშად არც ამ ლექსში ჩანს.

საწუთროსა და კაცის დიალოგს, რომელიც აგრეთვე შეფარული ჰუმორისა და მონაწილეებისადმი ირონიის მკაფიო ნაკადს შეიცავს, წამძღვარებული აქვს მოკლე შესავალი, სადაც პოეტი გვახსენებს, რომ წუთისოფლის მთავარი ნაკლოვანება, რაც მას ადამიანთან დამოკიდებულებაში სჭირს – ის, რომ მასში მოკვდავობა შეუვალი საყოველთაო კანონია, – მას ისევ ადამიანების – ადამისა და ევას – ცოდვის შედეგად სჭირს. კაცის პირველი დებულება, რომლითაც იგი დიალოგს იწყებს, ისაა, რომ საკვირველია, ესოდენ მუხთალ სოფელს ადამიანები როგორ ვერ ვთმობთ. საწუთროს მთავარი არგუმენტი კაცის საყვედურთა მოსაგერიებლად კი ის არის, რომ ადამიანები, თუმცა ღვთის მიერ დედამიწის მეფეებად არიან შექმნილნი, თავის ამ მეფურ მოვალეობას ცუდად ასრულებენ: არიან ხარბნი, ანგარებიანნი, გაუძღომელნი, ერთმანეთს მტრობენ და ჭკუას ვერ სწავლობენ. საწუთრო აცხადებს, კაცს მხოლოდ მაშინ ვვნებ, როცა საკმარს არ კმარობს, სხვა მხრივ „კეთილად ნაზავი“ ვარო, ანუ კამათში თავისი გონივრულობისა და სამართლიანობის არგუმენტი შემოაქვს. საწუთროს ბოლო არგუმენტია ის, რომ კაცთა ნაკლოვანების საილუსტრაციოდ იგი თავის მოკამათეს ჯერ ევასა და ადამის, შემდეგ კი კაენის ცოდვის ამბავს მოუთხრობს. ამით კამათი მთავრდება. საყურადღებო ის არის, რომ არგუმენტაცია განსახილველ საკითხზე – რამდენად კარგადაა მოწყობილი საწუთრო – არსებითად, საწუთროში მოქმედი კანონებისა და ადამიანთა ქცევის შეფასების ჩარჩოში ტრიალებს. კითხვა, თუ რაა სახიერი (კეთილი) შემოქმედის მიერ ამ საწუთროში ჩადებული ჩანაფიქრი, არ დგება. ამგვარად, ამ ორის – საწუთროს, ანუ რეალური ცხოვრების, და ადამიანის – ურთიერთობის საკითხი, არსებითად, მათი ბუნებისა და მათი რაობის საკითხად რჩება. ის, რომ ამ დიალოგშიც გაბატონებულია ყოფითი ნატურალიზმი, უხეში საგნების ხსენება, უხეში მოქმედებები და ირონია მონაწილეთა მიმართ, ხაზს უსვამს იმას, რომ 69 წლის პოეტს თავისი სევდიანი ფიქრის მოსათოკავად მისთვის დიდი ხნის ნაცნობი და მრავალჯერ ნაფიქრ-ნასინჯი ტრადიციული მსოფლხედვა არ ჰყოფნის. ამით წიგნი „გ“ (ანუ ამ სამი ლექსის მომცველი ნაწილი „დავითიანისა“) მისი დანარჩენი ნაწილებისაგან ცალკე დგას.

„დავითიანის“ ბოლო შვიდი ლექსი გურამიშვილის სიცოცხლის ბოლო წლებს და, შესაძლოა, თვეებსაც ეკუთვნის. მათი მთავარი თემაა სიკვდილი. ამ თემისადმი, ისევე როგორც ყველა სხვისადმი, რომელსაც პოეტი ეხება, მისი მიდგომა პირველ ყოვლისა რელიგიურია, თუმცა ეს არ ჩრდილავს ახლოს მომდგარი აღსასრულის განცდის პირად სიმწვავეს. პირველი ლექსი „ადამის საჩივარი“ შინაარსით ზოგადია: თუმც ადამი, ვისი სახელითაც ავტორი გვესაუბრება, უჩივის და ნანობს საკუთარ ბრალეულობას იმაში, რომ ადამიანები მოკვდავნი ვართ (იხ. კომენტარი 1), იგი ამ ლექსში მაინც ასახიერებს ადამიანს ზოგადად. მისი ხვედრი, როგორც მოკვდავისა, ყველა ადამიანის ხვედრია: სიკვდილი ზოგადადამიანური უბედურებაა. მაგრამ პოეტი ადამის ჩივილიდან თანდათანობით, შეუმჩნევლად გადადის საკუთარ ჩივილზე და ჩივილისგან მოკვდავობის გამო – საკუთარ ცოდვილობაზე, ანუ საუკუნო ცხოვრებისთვის უღირსობის გამო ჩივილზე. პოეტის ნუგეში ერთადერთია – ეს არის მაცხოვარი, რომელსაც ძალუძს კაცი ცოდვისგან დაიცვას და საუკუნო ცხოვრება მიანიჭოს.

მეორე ლექსი („მეორე დავითის შესხმა და დავითის ქების იგავი“) გურამიშვილის ლიტერატურული ანდერძია. მისი აზრია: მეფსალმუნე დავითმა რომ ბაღი გააშენა (თავისი „ფსალმუნი“ შექმნა), მეც იმ ხილით ვსაზრდოობ და მისივე ბაძვით ჩემი ეს წიგნი, „დავითიანი“ შევქმენი, თუმცა ჩემი თხზულება მისას ღირსებით ვერ შეედრება. ამით ჩემ „გულს მოვწყვიტე მუწუკი“, ანუ ჩემს სათქმელს გზა ვუპოვე მკითხველისკენ და ბედნიერება ვირგუნე, რომ „ფსალმუნის“ მადლი და სიკეთე „გულზე მივიბი“.

მესამე ლექსში „ანდერძი დავით გურამიშვილისა“ წარმმართველი გრძნობაა სიკვდილის მოლოდინი. თხოვნა მკითხველისადმი, რომ შენდობა უთხრას და მის სულს „მარგად გაატანოს“ მისი სახელით ქმნილი სამადლო საქმე, ზედმიწევნით მიჰყვება ყოველი მორწმუნე ქრისტიანის სულისკვეთებას. მეოთხე ლექსი არის იმქვეყნად წამსვლელის თხოვნა მღვდლების მიმართ, რომ ჭირისუფლებს ზედმეტი ხარჯი არ დააკისრონ ხოლმე და არ დაივიწყონ, რომ სულის საგზალია არა მარტო წესის აგება და ხარჯი, არამედ მიცვალებულის სახელით ქმნილი ყოველი მადლიც. მეხუთე ლექსია „საფლავის ქვაზე დასაწერი“, ხოლო მეექვსე – „სულის ამბავი“.  აქ ავტორი თავისუფალი წარმოსახვით ხატავს სულის  სავალალო ბედს, თუ, „ოთხთა ნივთთაგან“ ანუ ოთხი ელემენტისაგან (ჰაერი, მიწა, წყალი, ცეცხლი) შექმნილ სხეულში ღვთის მიერ ჩაბერილი, როგორ იტანჯება იგი იმ შემთხვევაში, როცა კაცი, ხორცისა და სულისაგან შემდგარი, მას არ უსმენს, არამედ თავისი ხორცის ნდომას ემორჩილება. ასეთ შემთხვევაში სული ისჯება ჯოჯოხეთის ტანჯვით იმისთვის, რომ ხორცი და მას აყოლილი კაცი ვერ მოთოკა ან კაცი მოძღვართან ვერ მიიყვანა, რათა სწორ გზაზე დაეყენებინა. ბოლო ლექსი „ამ წიგნის გამლექსავის სულის მოხსენება“  არის ვედრება  ღვთისადმი,  რომ მისი „საყვარელი“, მაცხოვარი გულით აყვაროს, ცოდვისგან დაიცვას, შეიწყალოს და ცხოვრების მანძილზე უკვე ჩადენილი ცოდვები შეუმსუბუქოს. გრძნობის სიწრფელით, ძალით და ქრისტიანული თავმდაბლობით ეს ლექსი გურამიშვილის ღრმა რელიგიური რწმენის ერთ-ერთი ყველაზე მკაფიო გამოხატულებაა.