– ბატონო ალექსანდრე, სულ არ დაგვიწყებიათ ქართული.

– ქართულს რა დამავიწყებს, გოგო, გულში თავს ქართულად ველაპარაკები.

– აქაურ ქართველებს არ ხვდებით ხოლმე?

– ეჰ, ლონდონელი ქართველებიდან, მე მგონი, მარტო მე და დავით მოდრეკილაძეღა შემოვრჩით და ისიც ავად ყოფილა, თურმე.

– საქართველო არ გაკლიათ და არ გენატრებათ?

– ჩემი ოთახი პატარა საქართველოა. ნამდვილ საქართველოსთანაც მაქვს ფიზიკური თუ სულიერი კავშირი. 1963 წლის შემდეგ ხშირად დავდივარ იქ, მიმოწერაც მქონდა და მაქვს, უპირველეს ყოვლისა, ჩემს დასთან.

…ბატონი ალექსანდრე იგონებს:

საცხოვრებელი ადგილის ცვალებადობამ და ხალხის სხვადასხვაობამ ძალიან იმოქმედა ჩემზე…

– საქართველო პოლიტიკური მიზეზით დატოვეთ?

– პარიზი … შორს დაგრჩათ?

– როდესაც შევიტყვე, რომ სამშობლოში ვეღარ დავბრუნდებოდი, პარიზში გავემგზავრე და სოციალური ეკონომიკის ინსტიტუტში ჩავეწერე, სორბონის    გვერდით...

1937 წელი იყო, ბელგიაში  წასვლა გადავწყვიტე: მაინტერესებდა იქაური კულტურა და ბელგიელების ცხოვრების წესი. დრომ სწრაფად გაირბინა და, 1940 წელს გერმანიამ ბელგიას რომ შემოუტია, მეც ავიღე ჩემი პატარა ჩემოდანი და დასავლეთისკენ დავადექი გზას. 15-16 მაისისთვის დანკერკში  მოვხვდი. საიდან სადაო და, მისი უდიდებულესობა ჟორჟ მეხუთის  საბრძოლო ხომალდზე აღმოვჩნდი. სამი დღე დავყავით საპორტო ქალაქში და მერე ლონდონში გაგვამწესეს. აქ ბელგიელებს თავიანთმა საელჩომ  მიხედა, ებრაელებს – ებრაელების გონიერმა ორგანიზაციებმა, მე და მაქსიმე ქიქოძე კი, როგორც "ლტოლვილები საჭოთა კავშირიდან",  გრინვიჩის მიდამოში, ერთი ინგლისელის ოჯახში მოგვათავსეს. უცნაური შეგრძნება იყო. ათი წელი გავიდა, რაც სამშობლო დავტოვე და ახლა, დაახლოების ნაცვლად, უფრო დავშორდი მას – თანაც ინგლისურად ერთი სიტყვაც არ ვიცოდი – არასოდეს მიფიქრია ინგლისში ცხოვრებაზე და არც ამ ენის შესწავლაზე მიზრუნია.

…სამი თვე უსაქმოდ ყოფნის შემდეგ, უბნის სამმართველოში თავაზიანად ამიხსნეს, რომ დრო იყო, რამე საქმისთვის მომეკიდა ხელი. რომ შეიტყვეს, წყლისა და გაზის აპარატურის სპეციალისტი ვიყავი, ერთ მშენებელს მიმაბარეს, რომელმაც თავისთან წამიყვანა სამუშაოდ სამხრეთ-აღმოსავლეთ ლონდონში.

– როგორ შეეწყვეთ აქაური ცხოვრების ყაიდას?

– გოგო, ინგლისელები ისეთები არ აღმოჩნდნენ, როგორებიც მეგონენ. 1940-დან 48-მდე, რაკი მოგზაურობის უფლება არ მქონდა, საფუძვლიანად გავეცანი ლონდონს, მივხვდი, როგორი დიდი ზღვარი იდო მუშათა კლასსა და დაწინაურებულ სოციალურ ფენებს  შორის. ბევრი ადამიანი გავიცანი... დრო გადიოდა, დილით რომ გავდიოდი სამუშაოდ, არ მეგონა, საღამოს შინ თუ დავბრუნდებოდი. გასაკვირი იყო, რომ საქართველოდან მაინც მომდიოდა წერილები – ჩემიანებმა იცოდნენ, რომ ცოცხალი ვარ.

…ომის დამთავრების შემდეგ ჩემს ინგლისელ კეთილისმყოფელს ჩამოვცილდი და გათბობის გაყვანილობის საკუთარი ფირმა ჩამოვაყალიბე. მაშინ გადავწყვიტე ჩემი გრძელი ქართული გვარის ცოტა შემოკლება და "ბესტი" დავირქვი. მოკლე დროში ეს სახლი შევიძინეთ, მერე ბავშვებიც გაგვიჩნდა – ერთმანეთის მიყოლებით – და კარგი ოჯახი შევქმენით.

– მართლაც ძალიან კეთილშობილი მეუღლე და შვილები გყავთ. თუ ლაპარაკობენ თქვენი შვილები ქართულად?

– სამწუხაროდ, არა. მოგეხსენებათ, დედა ინგლისელი ჰყავთ და იმხანად არც დრო და არც საშუალება მქონდა საიმისოდ, რომ მათთვის ქართული მესწავლებინა. ისე, საქართველო და ქართველები ძალიან აინტერესებთ.

– ბატონო ალექსანდრე, ძველი პოლიტიკური ემიგრანტებიდან  თუ იცნობდით ქართველებს?

– ქართველები ხშირად ვხვდებოდით ერთმანეთს. მოგვიანებით ქართული სათვისტომოც  ჩამოვაყალიბეთ, რომლის მეთაურად 1951-ში მე ამირჩიეს. ჩვენს მოვალეობას, უპირველესად, ის შეადგენდა, რომ ერთმანეთს დავხმარებოდით. ტრადიციულ ქართულ დღესასწაულებსაც აღვნიშნავდით; ერთად ვაბარებდით ინგლისურ მიწას ჩვენგან წასულ ქართველებს; კავშირი დავამყარეთ საფრანგეთში, გერმანიასა და ამერიკაში მცხოვრებ ქართველებთან.

– როგორც ვიცი, პირველად 1963 წელს ჩახვედით საქართველოში. როგორ მოახერხეთ ეს იმ პერიოდში? მოგეხსენებათ, ქართველი ემიგრანტი კი არა, "ჩიტი ვერ გადააფრინდებოდა" საბჭოთა კავშირის საზღვრებს...

– ამის გამო ბევრი აქაური ქართველი ეჭვის თვალითაც მიყურებდა. გამგზავრების წინ არც ერთმა არ მომხედა და ჩემი მცირეწლოვანი შვილები ჩვენს ერთ ინგლისელ მეგობარს დავუტოვეთ.