ალექსანდრე აფხაზი

ალექსანდრე აფხაზი(აბხაზი) დაიბადა 1893 წელს, მანგლისში, თავად აფხაზების ოჯახში. იგი გენერალ კოტე (კონსტანტინე) აფხაზის ძმის, გიორგი აფხაზის მესამე ვაჟია. კოტე და გიორგი კი ილია ჭავჭავაძის დისწულები იყვნენ. ალექსანდრეს დედა – ალექსანდრა მურომცევა, რუსულ–გერმანული არისტოკრატიის წარმომადგენელი იყო, დედის მხრიდან ფონ ბენკენდორფების შთამომავალი.

ალექსანდრე 1910 წლამდე მანგლისის მამულში იზრდებოდა. 1910–1913 წლებში თბილისის მე–5 ჰუმანიტარულ გიმნაზიაში სწავლობდა, 1913–1917 წლებში კი იურისპრუდენციას ეუფლებოდა მოსკოვის უნივერსიტეტში, რომელიც პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა. 1917 წელს სწავლობდა პეტერბურგში კონსტანტინეს არტილერიის სკოლაში. 1918 წელს დამოუკიდებელი საქართველოს არმიის არტილერიის ლეიტენანტობა მიენიჭა. ამავე წლიდან ჩადგა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დიპლომატიურ სამსახურში. 1918–1920 წლებში აზერბეიჯანში საქართველოს საელჩოს დაზვერვის განყოფილებას ხელმძღვანელობდა. 1920 წლის მაისში წითელი არმიის აზერბაიჯანში შეჭრის შემდეგ რამდენიმე თვე ბოლშევიკების ტყვეობაში გაატარა. გათავისუფლებულ იქნა რუსეთსა და საქართველოს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულების დადების შედეგად. 1920 წლის აგვისტოში არტილერიის კაპიტნის წოდება მიენიჭა და საქართველოს საგარეო საქმეთა მინისტრის ადიუტანტად დაინიშნა. ევროპაში საქართველოს სამხედრო ატაშეს მოადგილე იყო პარიზში, 1921 წლის მარტამდე. მარტიდან ოქტომბრამდე რომში ცხოვრობდა, ოქტომბრიდან ბერლინში. 1922 წელს ვისბადენში ცოლად შეირთო ნინო ჭავჭავაძე, რომელიც იმავე წლის ოქტომბერში გარდაიცვალა.

ალექსანდრე აფხაზი 1925–1926 წლებში ხელმძღვანელობდა კინომრეწველობის სხვადასხვა კავშირთან არსებულ სტატისტიკურ ბიუროებს. მის მიერ „გერმანელ კინოთეატრების მფლობელთა საიმპერიო კავშირთან“ და „გერმანიის კინოგამქირავებელთა ცენტრალურ კავშირთან“ დაარსებული ორივე სტატისტიკური ბიურო 1926–1927 წლებში  უსახსრობის გამო დაიხურა. 1926 წელს იგი მონაწილეობას იღებდა, როგორც გერმანიის დელეგაციის წევრი, კინოს პირველ საერთაშორისო კონგრესზე პარიზში. კონგრესზე მან წარადგინა მემორანდუმი „საერთაშორისო სტატისტიკური ბიურო, როგორც ძირეული პირობა წარმატებული თანაშრომლობისათვის“, რომელიც ერთხმად იქნა მოწონებული თითქმის 20 სახელმწიფოს წარმომადგენელთა მიერ.

მას შემდეგ, რაც ვერ შედგა ალექსანდრე აფხაზის თანამშრომლობა სხვადასხვა ორგანიზაციებთან, მან დამოუკიდებლად განაგრძო კინოსტატისტიკაზე მუშაობა. მისი  სტატიები გამოქვეყნებულია  20–ზე მეტ ჟურნალ–გაზეთში, გერმანიასა და მის ფარგლებს გარეთ. 1924 წლიდან წერდა ფსევდონიმით „იაზონი“. 1938 წელს მწერლობის საიმპერიო პალატისათვის დაწერილი ბიოგრაფიიდან ირკვევა, რომ მას ფსევდონიმი იაზონი ბიძამისის, თბილისის გუბერნიის თავადაზნაურობის ბოლო მარშლის, გენერალ კოტე აფხაზის ბოლშევიკების მიერ დახვრეტის შემდეგ აუღია, რათა სამშობლოში დარჩენილი ნათესავებისთვის კიდევ უფრო არ გაერთულებინა ცხოვრება.

ალექსანდრე აფხაზმა (იაზონმა) პირველმა მიაპყრო ყურადღება, რა კავშირი იყო მოსახლეობის რაოდენობასა და კინოთეატრების რაოდენობას, კინოთეატრებში ადგილეობის რაოდენობასა და მათში ადგილების კატეგორიებს შორის, კინომაყურებელთა რაოდენობის, ბაჟის, გადასახადებისა და ფასების განვითარებას, კინოპროდუქციასა და გაქირავებაში მომუშავე პერსონალის პროფესიულ და რიცხობრივ განვითარებას, კინოში დასაქმებულ ხელოვანთა და მუშაკთა კატეგორიებს და ა.შ. მან 1895 წლიდან მოყოლებული კინობაზრის შესწავლა დაიწყო, განსაზღვრა კინოინდუსტრიის ადგილი და როლი საერთო ეკონომიკაში, შეადარა სხვადასხვა ქვეყნის მონაცემები. მისმა კვლევებმა მეცნიერული საფუძველი დაუდო  კინოს, როგორც მეურნეობის დარგის შესწავლას.

1925 წელს გერმანიაში გამოიცა ალექსანდრე იაზონის წიგნი „ფილმი ციფრებსა და რიცხვებში“ (Der FIlm in Ziffern und Zahlen), რომელსაც იმთავითვე სპეციალისტებისა და პრესის  დიდი ყურადღება ხვდა წილად. ამ ნაშრომს კინოს მკვლევარნი დღესაც  გვერდს ვერ უვლიან. პოპულარობით სარგებლობს მისი სხვა წიგნებიც: „კინომრეწველობის ცნობარი“ (Handbuch der Filmwirtschaft) 3 ტომი (ბერლინი, 1929, 1931, 1932), „კინოს ცნობარი“ (Handbuch des Films), რომელიც მე–4 ტომად ითვლება (ბერლინი, 1935) და „კინოწარმოება გერმანიაში 1935–1939“ (Das Filmschaffen in Deutschland 1935-1939) (ხელნაწერის სახით, 2 ტომი, ბერლინი, 1940).  
1926 წელს ალექსანდრე აფხაზმა ცოლად მოიყვანა მართა კუნი. შთამომავლობა არ დარჩენია.

ალექსანდრე აფხაზი აქტიურად იღებდა მონაწილეობას ქართული ემიგრაციისა და განსაკუთრებით გერმანიის ქართული სათვისტომოს ცხოვრებაში, რომელიც სახელწოდებით „ქართველ მოქალაქეთა საზოგადოება გერმანიაში“ (Gesellschaft Georgischer Buerger in Deutschland e.V) 1922 წლის 22 ოქტომბერს გატარდა ბერლინ–შარლოტენბურგში რეგისტრაციაში. 1935–1936 წლებში საზოგადოებას ალექსანდრე აფხაზი თავმჯდომარეობდა. 

ბატონ ალექსანდრეს არც შემდგომ წლებში შეუწყვეტია კინოსტატისტიკაზე მუშაობა. 1937 წლიდან კონიუნქტურის კვლევის ინსტიტუტის მეცნიერ–თანამშრომელი იყო. სხვადასხვა  წყაროებიდან ირკვევა, რომ ალექსანდრე იაზონი ამ ინსტიტუტის, რომელსაც შემდეგში ეკონომიკის კვლევის ინსტიტუტი ეწოდა, კინოს რეფერატის (განყოფილების) დამაარსებელი და ხელმძღვანელი ყოფილა.

II მსოფლიო ომის შემდგომ ალექსანდრე აფხაზი საზოგადოებრივ ცხოვრებას და კინოს ჩამოსცილდა. Allgemeine Statistisches Archiv–ში (Bd.42, 1958) გამოქვეყნებული ალექსანდრე იაზონის ნეკროლოგის ავტორი დოქტორი გუსტავ ლუკე მწუხარებით აღნიშნავს, რომ 1945 წლის შემდეგ იაზონი თავისი მნიშვნელობის   შესაბამისად კინომრეწველობამ არ დააფასა და საქმეში არ ჩართო. შესაძლებელია ამის მიზეზი იყო მისი სიახლოვე ნაცისტურ წრეებთან და რამდენიმე სტატია, რომლებიც აშკარად ანტისემიტურ ხასიათს ატარებდა. მაგ.: „კინო ებრაული ძალაუფლებლების ქვეშ“ (Der Film unter juedischer Herrschaft, Sonderdruck aus: Sueddeutsche Monatshefte, Heft 4, Januar 1936).

სამწუხაროდ, ალექსანდრე აფხაზის ღვაწლი კინოში დავიწყებულია, მიუხედავად იმისა, რომ როგორც ნეკროლოგშია აღნიშნული, „თუ აგერ უკვე სამი ათეული წლის განმავლობაში კინოს და მისი სამყაროს  შესახებ სტატისტიკური მიმოხილვა არსებობს, ამას ძირითადად იაზონის დაუღალავ შრომას უნდა ვუმადლოდეთ.“

ალექსანდრე აფხაზი გარდაიცვალა გერმანიაში, ქალაქ ვისბადენში 1957 წელს.

წყარო:

1. https://ka.wikipedia.org/wiki/ალექსანდრე_აფხაზი

2. ბაქრაძე, ლაშა. ალექსანდრე აბხაზი (მანგლისი,1893-ვისბადენი, 1957) - კინომრეწველობის პირველი სტატისტიკოსი / ლაშა ბაქრაძე // ქართული ემიგრაცია / ილიას სახელმწიფო უნივერსიტეტის პოლიტოლოგიის ინსტიტუტი; გიორგი მაჩაბლის ფონდი. - თბილისი, 2010. - კრ. I. - გვ.22-27.