„მასწავლებელი, თუ ბრძენია, არ მოგთხოვს შესვლას თავისი სიბრძნის სახლში, იგი გაგიძღვება შენის სიბრძნის კარიბჭისაკენ“ - ასე ამბობდა ჯერ კიდევ 1923 წელს ხალილ ჯიბრანი¹, რომელსაც დიდი წვლილი მიუძღვის გასული საუკუნის მსოფლიო პედაგოგიური აზრის განვითარებაში.

თუ ამ გამონათქვამს ინკლუზიური სკოლის პრინციპების ჭრილში განვიხილავთ, მასში საოცრად ლაკონური, მაგრამ მრავლისმომცველი სახით არის ფორმულირებული ინკლუზიური სწავლების მამოძრავებელი, ფუძემდებლური პრინციპი - დაეხმაროს ადამიანს ხშირად არათუ სხვისთვის, თავად მისთვისაც დაფარული შესაძლებლობების აღმოჩენაში და საკუთარი თავის პოვნაში, რაც, ერთის მხრივ, გამორიცხავს მექანიკურ დამახსოვრებას მასწავლებლის მიერ მიწოდებული მზამზარეული ცოდნისა შემოქმედებითი გააზრების გარეშე, და, მეორე მხრივ, მოსწავლის ინდივიდუალობისა და შინაგანი პოტენციის იგნორირებას, მისი მიღწევების შეფასებას ერთიანი სტანდარტებით, რომელიც უგრძნობია „ნორმის“ განმსაზღვრელი კრიტერიუმების ჩარჩოებიდან „ამოვარდნილი“ ადამიანების მიმართ.

სამწუხაროდ, დღესაც კი, როცა განათლება დიდი ხანია აღარ არის მხოლოდ ერთი ფენის პრივილეგია, უამრავი სხვადასხვა ნიშნით გამორჩეული ადამიანი რჩება განათლების სისტემის მიღმა, რადგან კვლავ აქტუალურია საკითხი, რამდენადა გვაქვს აღიარებული და გაცნობიერებული თითოეული ადამიანის „სიბრძნის სამყაროს“ არათუ განსხვავებულობა, თვით არსებობაც კი.

სწორედ ეს არის საფუძველი იმისა, რომ ჩვენი დროის დაჩქარებული რიტმების პირობებშიც კი ძალიან ნელა და ძნელად იხსნება „ნორმალური“ ადამიანების ჩაკეტილი წრე მათთვის, ვინც შეზღუდული შესაძლებლობების, არაორდინალურობის, სხვა კულტურისადმი კუთვნილების, განსხვავებული ცხოვრების წესის მიმდევრობის გამო მხოლოდ შორიდან შეჰყურებს ან სულაც არ ცდილობს ჩაებას ან თუნდაც გადაიხედოს, რა ხდება წრედ შეკრული ადამიანების ერთობაში, რადგან შეგუებულია მისთვის ნებით თუ უნებლიედ თავსმოხვეულ აზრს, რომ მისი ადგილი ამ წრეში არ არის. და თუ მაინც ვილაპარაკებთ რაღაც წრეზე, რომელშიც ისინი არიან მოქცეულნი, ეს არის ჯადოსნური წრე, რომელსაც შემგუებლობა კრავს მათ გარშემო: შემგუებლობა საზოგადოებისა, ხელისუფლებისა, ოჯახისა, რომლის თანახმად „ინვალიდის ადგილი სახლშია, ინვალიდი ვერასოდეს ისწავლის სხვების თანაბრად, რაც უნდა პირობები შეუქმნა მას.“

ასე რჩებიან ისინი თავიანთ მიკროსამყაროში, რომელიც ხშირად მხოლოდ ოჯახურ წრეს ან ინსტიტუციას წარმოადგენს, და, რაც მთავარია, რჩებიან განათლების, სოციუმთან ურთიერთობის გარეშე, რაც საბოლოოდ კლავს მათში ბუნებით ნათელს, შინაგან პოტენციას, რომელიც ინვალიდობის უმძიმესი ფორმების შემთხვევაშიც კი, ახლავს ადამიანს იმ „უბრალო ბრალიანი“ მიზეზით, რომ ის ადამიანია ანუ თავისთავად წარმოადგენს უდიდეს ღირებულებას ამ სამყაროში, რომელიც თავის მხრივ საშინლად ღარიბდება მის გარეშე.

ინკლუზია არის მცდელობა ამ მოჯადოებული წრის გარღვევისა, პირდაპირი გზა - მიანიჭოს ბავშვს საკუთარი ძალების რწმენა და მისცეს მოტივაცია, ერთის მხრივ, თავად მას - სხვა თანატოლებთან ერთად ისწავლოს სკოლაში, მეორე მხრივ, თავად სკოლას - გახდეს უკეთესი, ვიდრე დღეს არის, ანუ მოიცვას სამყარო მთელი თავისი მრავალფეროვნებით;

ნებისმიერი მასწავლებელი გეტყვით, რომ მისი „ჩვეულებრივი“ მოსწავლეებიც კი (თუმცა ცალკე საკითხია და პრინციპულად გასარკვევი, რის მიხედვით განისაზღვრება ეს „ჩვეულებრივობა“.) სხვადასხვაგვარად სწავლობენ და იყენებენ ცოდნას, მაგრამ ამის გამო არავის მოსდის აზრად მათი სეგრეგირება სწავლაში მიღწეული წარმატებების ან მასწავლებლის მხრიდან მისი სწავლებისათვის გასაღები ძალისხმევის ოდენობის მიხედვით და გარიყვა სკოლის, კლასის კოლექტივიდან, რადგან განათლების მიზანია მოსწავლის მიერ არა მხოლოდ გარკვეული აკადემიური ცოდნის მიღება, არამედ გარკვეული საზოგადოებრივი სტატუსის მიღწევა და თვითდამკვიდრება თავისი სოციალური მნიშვნელოვანების გააზრებისა და დამტკიცების საფუძველზე.

თუმცა ეს უბრალო ჭეშმარიტება რატომღაც არცთუ იშვიათად დგება კითხვის ნიშნის ქვეშ განსაკუთრებული სასწავლო საჭიროებების მქონე ბავშვების მიმართ, რაშიც გარკვეული წვლილი მიუძღვის ნეგატიურ წინასწარგანწყობასა და სტერეოტიპებს, რითაც საზრდოობს პედაგოგის შიში ვერ მისცეს მათ ის, რაც ძველი სკოლის კრიტერიუმებით ევალება და მოეთხოვება სახელმწიფოსაგან, ბავშვის მშობლებისაგან და თავისი შინაგანი ხმისაგან.

არავინ დაობს იმაზე, რომ განსაკუთრებული საჭიროებების ბავშვები საჭიროებენ არამხოლოდ კეთილგანწყობილ დამოკიდებულებას და პატივისცემას მათი განსხვავებულობისადმი, არამედ განსაკუთრებულ, პროფესიულ მხარდაჭერას თავიანთი უნარების განვითარებისა და, სახელდობრ, თავიანთი მიღწევების მოპოვებისათვის სკოლაში, ამისათვის კი აუცილებელია სწავლება სხვადასხვა მოდიფიკაციითა და ვარიანტებით, რაც ჯერაც ახალია და ბოლომდე შეუცნობელი მასწავლებელთა ფართო წრის მიერ არათუ ჩვენში, სადაც ახალი ეროვნული პედაგოგიკა ეს-ესაა იწყებს განვითარებას ამ მიმართულებით, არამედ ინკლუზიური განათლების გაცილებით დიდი გამოცდილების მქონე საზღვარგარეთის ქვეყნებშიც კი, რადგან ინკლუზიური განათლების თანამდევი პრობლემები, სახელმწიფოს, საზოგადოების, ოჯახების არაერთგვაროვანი მიდგომებისა და პედაგოგიური მეთოდოლოგიის ჩათვლით, რთულია და ერთმანეთს გადაჯაჭვული.

ასეთ პირობებში მეტად ფასეულია საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტროს ეროვნული სასწავლო გეგმებისა და შეფასების ცენტრის ძალისხმევა ხელი შეუწყოს ქართული პედაგოგიური აზრის განვითარებას მომავლის სკოლაზე, ინკლუზიურ სკოლაზე ორიენტირებით და მასწავლებელთა მზაობას ინკლუზიური სწავლებისათვის როგორც თეორიულ, ისე პრაქტიკულ პლანში, განსაკუთრებით აღვნიშნავდით, მის მიერ უკანასკნელ ხანებში გამოცემულ მეთოდოლოგიური ხასიათის წიგნებს „ვისწავლოთ ერთად“ და „ინკლუზიური განათლება - გზამკვლევი მასწავლებლებისათვის“, რომლებშიც განხილულია ინკლუზიური განათლების ძირითადი პრინციპები და სასწავლო სტრატეგიები და მოცემულია სატრენინგო მოდელები და პრაქტიკული რჩევები და რეკომენდაციები დაინტერესებული პედაგოგებისა და სპეციალისტებისათვის.

გვერდს ვერ ავუვლით, აგრეთვე, ინკლუზიური განათლების საკითხებზე მომუშავე საქართველოს არასამთავრობო ორგანიზაციების წვლილსაც ამ საქმეში და აქვე აღვნიშნავთ, რომ წინამდებარე ბროშურის გამოცემის იდეა მომწიფდა ასოციაცია დეას მიერ წლების მანძილზე განხორციელებული, შშმ პირთა ინტეგრაციისა და ინკლუზიური განათლების დამკვიდრების ხელშეწყობაზე მიმართული პროექტების ფარგლებში ორგანიზებულ ტრენინგებსა და სადისკუსიო შეხვედრებზე მასწავლებელთა მიერ გამოხატული საჭიროებებისა და არაერთი კვლევის მასალების ანალიზის საფუძველზე. იგი წარმოადგენს მორიგ გამოცემას ასოციაცია დეას გამოცემათა ციკლიდან „ინკლუზიური განათლება“ რომლის პირველ ორ წიგნს „გზა ინკლუზიისაკენ“ და „განათლება - განსხვავებული საჭიროებების მქონე პირთა განათლება“ საკმაოდ ფართო რეზონანსი მოჰყვა პედაგოგებისა და ინკლუზიური განათლების სპეციალისტთა წრეებში.

დაბოლოს, გვინდა განსაკუთრებული მადლიერების გრძნობით აღვნიშნოთ, რომ ბროშურა გამოდის ევროკავშირისა და გაეროს ბავშვთა ფონდის ფინანსური მხარდაჭერით მიმდინარე პროექტის „ჩვენ დავიბადეთ თანაწორნი და განსხვავებულნი“ ფარგლებში.

გამოვთქვამთ იმედს, რომ იგი დააინტერესებს მათ, ვინც იზიარებს თითოეული ადამიანის, თითოეული მოსწავლის ინდივიდუალობის მიმღებლობის იდეას და მიესწრაფვის სწავლების ორგანიზებას იმგვარად, რომ უპასუხოს თითოეული ბავშვის განსაკუთრებულ სჭიროებებს.

_______________

1. მირიამ დონათ შერტენის ნაშრომიდან „კულტურული ღონისძიებები, როგორც ინტერაქციის, ურთიერთობისა და ინკლუზიის განვითარების საშუალება“, კრებულიდან „განათლება - განსხვავებულ საჭიროებების მქონე პირთა განათლება», ასოციაცია „დეას“ გამოცემა, გამომცემლობა „საქართველოს მაცნე“, 2007 წ.

მადონა ხარებავა,
ასოციაცია დეას აღმასრულებელი დირექტორი

ინდივიდუალური განათლება დაკავშირებულია განათლების ფილოსოფიასთან. სასწავლო ამოცანები ყალიბდება იმის მიხედვით, თუ რა მიზნებს ისახავს ამა თუ იმ ქვეყნის განათლების სისტემა.

თანამედროვე განათლების ამოცანები სცილდება აკადემიურ სფეროს. ახლა სკოლის ძირეული ამოცანაა „ასწავლოს მოსწავლეს სწავლა“.

თუ გადავხედავთ კომუნისტური იდეოლოგიის ლოზუნგს - „სწავლა, სწავლა და სწავლა“, რომელიც მაშინდელი განათლების სისტემის ძირითადი დასაყრდენი იყო, თვალნათლივ დავინახავთ, რომ ამ მოდელის თანახმად სწავლის პროცესისათვის ძირითად პასუხისმგებელ პირს მოსწავლე წარმოადგენს. თუ ამ ლოზუნგში დღევანდელი გადასახედიდან შევიტანთ ცვლილებებს, ის ასე გაჟღერდება:

„სწავლის სწავლებით სწავლა“.

ძველ ლოზუნგში, რომელიც უკვე ისე ნაცნობად და მოხდენილად აღარ ჟღერს, შეტანილი ცვლილებების შედეგად გადმოცემულია თავად სწავლების პროცესის ფორმულა, რომელიც გულისხმობს სამ ძირითად კომპონენტს:

როდესაც სასწავლო გარემოს თავისებურებას ვუღრმავდებით, ვაცნობიერებთ, რომ სწავლა ძირითადად მაინც ინდივიდუალური პროცესია. მიუხედავად სკოლაში დანერგილი სწავლების ჯგუფური ფორმისა, ამ პოზიციიდან ძალზე ბუნებრივია ვისაუბროთ ერთი მოსწავლის საგანმანათლებლო გეგმაზე.

სასწავლო მოლოდინები დაკავშირებულია მასწავლებლის როლის გააზრებასთან, ამდენად დგება რამდენიმე საკითხი:

მოსწავლის საუკეთესო ინტერესების უზრუნველყოფის თვალთახედვიდან მასწავლებელი არის შემოქმედებითი ადამიანი, რომელიც პასუხისმგებელია მისცეს ბავშვს შესაძლებლობა იცხოვროს მისი ასაკის შესაფერისად და ამავდროულოდ მოამზადოს იმისათვის, რომ დამოუკიდებლად გაართვას თავი საზოგადების მოთხოვნებს.

მოსწავლეში საზოგადოებრივი მოთხოვნებისთვის თავის გართმევის უნარის აღზრდა მასწავლებლისგან მოითხოვს იყოს თანამედროვე, როგორც ცხოვრების წესის, ისე უნარებისა და ცოდნის თვალსაზრისით. მასწავლებელი ერთდროულად მიისწრაფვის ასწავლოს სხვას და ისწავლოს თვითონ, დაიხვეწოს და .გაუსწროს პროცესის მსვლელობას.

თანამედროვე სასწავლო მეთოდოლოგია უზრუნველოფს მოსწავლისათვის გამოყენებითი-ფუნქციური დანიშნულების უნარებისა და ცოდნის ჩამოყალიბებას მასწავლებლის მეშვეობით.

ამ ფუნქციური ჭრილის დანერგვისას, მოსწავლის კომპეტენციის ჩამოყალიბებისათვის უდიდესი მნიშვნელობა აქვს იმას, რომ სასწავლო პროცესი წარიმართებოდეს სამი ძირითადი მიმართულებით:

ყველა მოსწავლე განათლებას იღებს იმისთვის, რომ მიაღწიოს სასურველ მიზნებს მომავალ ცხოვრებაში.

ეს შეეხება სპეციალური საჭიროების მქონე მოსწავლეებსაც, თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ სპეციალური საჭიროების მქონე მოსწავლეების სწავლებისას შედარებით დიდი დრო იხარჯება ყოველდღიური პროგრამის დაგეგმვისა და შესრულების და განსაკუთრებით დეტალებზე ფოკუსირებისათვის.

სწავლების მოლოდინების გრძელვადიან ჭრილში განხილვა პროცესს მატებს თანმიმდევრულობას, სკოლაში შედგენილი სასწავლო პროგრამა მოსწავლეს ეხმარება აითვისოს შორეული მიზნისკენ მიმავალი ახალი ცოდნა და უნარები და მათი გამოყენებით გადადგას წარმატებული ნაბიჯები.

_______________

1. სასწავლო მოლოდინები - სასწავლო ამოცანები და მიზნები, რომელთაც ეროვნული გეგმის მიხედვით უნდა მიაღწიოს და შეასრულოს მოსწავლემ მითითებული საგნის სტანდარტებით განსაზღვრულ ვადაში.

ზოგადი განმარტება

ინდივიდუალური საგანმანათლებლო გეგმა (ისგ) - ემსახურება მოსწავლის განვითარებასა და ჩამოყალიბებას საზოგადოების სრულფასოვან და სრულუფლებიან წევრად.

ისგ-ის მიზანია დაიცვას მოსწავლისა და მისი ოჯახის ინტერესები მისთვის შესაბამისი განათლების მიწოდების უზრუნველყოფის გზით.

ეს არის დოკუმენტი, რომელიც ეხმარება მოსწავლეს განახორციელოს სასწავლო გარემოს მოლოდინები.

იგი ასახავს მოსწავლის პრიორიტეტულ აკადემიურ, ფუნქციონალურ და სოციალურ მიზნებს და აღწერს შერჩეული მიზნების მისაღწევად საჭირო სტრატეგიებს, მეთოდებსა და აქტივობებს.

მასში წარმოდგენილია რესურსების გადანაწილების სქემა: ადამიანური (ოჯახის წევრები, სპეციალისტები, დამხმარე პერსონალი და ა.შ.) და მატერიალური (ფულადი სახსრები, ტექნიკური საშუალებები, წიგნები და ა.შ.).

ინდივიდუალურ საგანმანათლებლო გეგმაში აისახება დასახული მიზნების მიღწევის ვადები.

განმარტება

ინდივიდუალური საგანმანათლებლო გეგმა (ისგ) - არის იმ სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლეებისთვის შედგენილი წერილობითი დოკუმენტი, რომლებიც ვერ ჯდებიან ეროვნული სასწავლო გეგმის მოლოდინებში.

მასში ასახულია სასწავლო მიზნები, რომლებსაც მოსწავლემ უნდა მიაღწიოს დროის განსაზღვრულ პერიოდში და მის მისაღწევად საჭირო სწავლების სტრატეგიები და რესურსები.

უფრო კონკრეტულად.
ისგ:

ზოგადი განმარტება

ისგ სჭირდება ყველა მოსწავლეს, რომლის სწავლება მოითხოვს დამატებით ადამიანურ და მატერიალურ რესურსებს სასწავლო პროგრამის ან/და პროგრამაში ცვლილებების შეტანისათვის იმ მიზნით, რომ მან შეძლოს თავის შესაძლებლობებიდან გამომდინარე მიიღოს შესაბამისი და სრულფასოვანი განათლება.

შეზღუდული შესაძლებლობის მქონე პირი - ადამიანი, რომელსაც დაავადების, ტრავმის, ინტელექტუალური თუ ფიზიკური შეზღუდვების შედეგად, ჯანმრთელობის მეტ-ნაკლებად მოშლის გამო, დარღვეული აქვს ორგანიზმის სასიცოცხლო ფუნქციები, რაც განაპირობებს პროფესიული შრომის უნარის სრულ ან ნაწილობრივ დაკარგვას ან/და ყოფა-ცხოვრების არსებით გაძნელებას, რასაც იგი მიჰყავს ქმედუნარიანობის დროებით ან მუდმივ შეზღუდვამდე და სოციალური დაცვის საჭიროებამდე.

სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროების მქონე მოსწავლე - მოსწავლე, რომელსაც სწავლის უნარის დარღვევისა თუ სწავლაში სიძნელეების გამო არა აქვს შესაძლებლობა ისწავლოს ისევე, როგორც მისი თანატოლების უმეტესობამ და სჭირდება დამატებითი სპეციალური საგანმანათლებლო მომსახურება.

ბავშვს სწავლის უნარის დარღვევა ან სწავლაში სიძნელე აქვს, თუ:

ა) თანატოლების უმეტესობასთან შედარებით აქვს მნიშვნელოვანი სიძნელე სწავლაში

ან

ბ) აქვს შეზღუდული შესაძლებლობები, რომლებიც ხელს უშლის ან ზღუდავს ბავშვების უმეტესობისთვის ხელმისაწვდომი საგანმანათებლო რესურსების გამოყენებას.

ინდივიდუალური საგანმანათლებლო გეგმა სჭირდება ყველა მოსწავლეს, რომელიც იდენტიფიცირებულია¹ სახელმწიფოს მიერ, როგორც შშმ პირი ან სსსმ პირი, შესაბამისად, სახელმწიფო გასცემს საპენსიო წიგნაკს, სადაც მითითებულია ბავშვის განსაკუთრებულებულობა (დიაგნოზი) და მინიჭებული აქვს სპეციალური ნომერი.

თუმცა შესაძლებელია, ბავშვს არ ქონდეს აღნიშნული დოკუმენტი, მაგრამ სკოლის სასწავლო გუნდმა აღმოაჩინოს და დააფიქსიროს მისი სპეციალური საგანმანათლებლო საჭიროება (მაგ. პროგრამის დაძლევის სირთულეები) და მიზანშეწონილად მიიჩნიოს მისთვის ისგ-ს შედგენა.

ინდივიდუალური საგანმანათლებლო გეგმა სჭირდება, აგრეთვე, მოსწავლეს, რომელიც უსწრებს მისი ასაკისა და კლასის შესაბამის სასწავლო პროგრამას (თუნდაც ერთ საგანში) და საჭიროებს ინდივიდუალურ მიდგომას.

______________

1. იდენტიფიცირებული - სიტყვა-სიტყვით ნიშნავს ამოცნობას. როგორც ტერმინი კი, მაგალითად, სოციალურ ან სამედიცინო სისტემაში გამოიყენება ახალი პირის შესვლის-დაფიქსირების აღსანიშნავად.

ისგ არის მრავალწახნაგოვანი პროცესი, რომლის ეფექტურობაც დამოკიდებულია მისი კომპონენტების ღრმა ურთიერთკავშირზე, რისთვისაც აუცილებელია ისეთი ასპექტების გათვალისწინება, როგორიცაა:

ინდივიდუალური საგანმანათლებლო გეგმის (ისგ-ს) პროცესის სქემა

ინფორმაციის წყაროები

განსაკუთრებული საჭიროებების მქონე ბავშვის შესახებ ინფორმაციის მნიშვნელოვან წყაროებს წარმოადგენს სახლი, სკოლა და თემი. ბავშვს, როგორც წესი, ასევე ექნება ურთიერთობა პროფესიონალებთან, რომლებსაც ფორმალურად და/ან არაფორმალურად ექნებათ შეფასებული მისი ძლიერი მხარეები ან ღირსებები და საჭიროებები. ქვემოთ წარმოდგენილ სქემაში ასახულია ინფორმაციის შესაძლო წყაროები ისგ-ს შედგენის პროცესში

ისგ-ს პროცესის კოორდინირებას უნდა ახდენდეს ერთი მასწავლებელი, რომელსაც შეუძლია სხვადასხვა ტიპის ინფორმაციის შეგროვება დაავალოს მულტიდისციპლინარული გუნდის სხვადასხვა წევრს.

განსხვავებული წყაროდან შეკრებილი ინფორმაცია აუცილებლად უნდა გავუზიაროთ მულტიდისციპლინარული გუნდის ყველა წევრს, რაც განაპირობებს გუნდში მოსწავლის საჭიროებებისა და სწავლების მეთოდების შესახებ ერთნაირი შეხედულებების ჩამოყალიბებას. მუშაობის გუნდური და თანამშრომლობითი ფორმა წარმატების საწინდარია და თავად მუშაობასაც სასიამოვნოს ხდის.

ძირითად წერილობით ინფორმაციას, რომელიც აუცილებელია ისგ-ს შექმნისთვის, წარმოადგენს:

ასევე მნიშვნელოვანია გვქონდეს ინფორმაცია შემდეგზე:

აღსანიშნავია, რომ წერილობით მიღებული ინფორმაციის პარალელურად მულტიდისციპლინარული გუნდის წევრმა ინფორმაცია შეიძლება მიიღოს მოსწავლეზე უშუალო დაკვირვების შედეგად, სხვა სპეციალისტებთან გასაუბრებით, ბავშვის ხელახალი შეფასებით.

მოსწავლის მშობლებთან, თავად მოსწავლესთან, სკოლის თანამშრომლებთან, არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლებთან შეხვედრა საჭირო ინფორმაციის მიღების საუკეთესო საშუალებაა. ამგვარი შეხვედრები მუდმივად უნდა გასდევდეს ისგ-ს შექმნისა და დანერგვის პროცესს.

ინტერვიუ მშობელთან

მშობელი ყველაზე უკეთ და ახლოს იცნობს ბავშვს, ამიტომ მნიშვნელოვანია განვიხილოთ იგი როგორც პარტნიორი და თანამშრომელი ინდივიდუალური საგანმანათლებლო გეგმის შექმნისა და განხორციელების პროცესში. ამასთანავე ის არის ყველაზე მეტად დაინტერესებული ბავშვის წინსვლით, განვითარებით და ემოციურადაც დაკავშირებული მასთან, შესაბამისად, შეუძლია ყველაზე ამომწურავი ინფორმაცია მოგვაწოდოს ბავშვის უნარებისა და საჭიროებების შესახებ. ამიტომ გონივრულია თუ შევეცდებით ვაგრძნობინოთ, რომ მათი თანამშრომლობა საჭირო და სასურველია ჩვენთვის.

ყველაზე მნიშვნელოვანი, რასაც უნდა მივაღწიოთ მშობელთან ინტერვიუს დროს, არის:

რა უნდა გავითვალისწინოთ ინტერვიუს წარმართვის დროს?
საუბარი მშობელთან

საუბარი მოსწავლესთან

მნიშვნელოვანია საკუთარ ისგ-სთან დაკავშირებით გავესაუბროთ თავად მოსწავლეს. ცხადია, საუბარი უნდა შედგეს მოსწავლის კომუნიკაციის უნარებიდან გამომდინარე. მოსწავლეებისგან ინფორმაციის მიღებისას აუცილებლად უნდა წავახალისოთ ისინი, გაგვიზიარონ აზრი იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ ხედავენ საკუთარ ძლიერ მხარეებს, ნიჭსა და ინტერესებს. ამგვარი ინფორმაცია გროვდება ინტერვიუირებით, ღია მსჯელობით და ინტერესების საკვლევი კითხვარებით.

საუბარი მასწავლებელთან და კოლეგებთან

მომავალი წარმატების მნიშვნელოვანი გარანტიაა გასაუბრება ყოფილ მასწავლებელთან მოსწავლის ძლიერი მხარეების, რესურსების, სასწავლო პროგრამებისა და სწავლების სტრატეგიების შესახებ.

ჩვეულებისამებრ, ასეთი არაფორმალური და უშუალო კომუნიკაცია სასკოლო ცხოვრების განუყოფელი ნაწილია, მაგრამ რიგ შემთხვეაში აუცილებელია ამ გზით მოპოვებული ინფორმაციისა და შთაბეჭდილების დაფიქსირებაც.

სხვა პროფესიონალებთან კონსულტაცია ხდება იმ შემთხვევაში, თუ ამის აუცილებლობა ჩნდება. რა თქმა უნდა, ეს პროფესიონალები გარკვეულ კავშირში უნდა იყვნენ მოსწავლის საგანმანათლებლო პროგრამასთან, მათ წრეში შედიან:

მოსწავლის შეფასება

მოსწავლის შეფასება მოიცავს არაერთ ფორმას და დაკავშირებულია სხვადასხვა კონტექსტებიდან ინფორმაციის შეგროვების მრავალმხრივი მეთოდების გამოყენებასთან. სწორედ მოსწავლის საჭიროებების შესაბამისად შერჩეული ეს მეთოდები იძლევა მისი სპეციფიკის გათვალისწინების საფუძველს.

შეფასება ძირითადად უნდა ემყარებოდეს შემდეგ პუნქტებს:

არსებობს უამრავი სტანდარტული ტესტი და შეფასების საშუალება მოსწავლის შესახებ საჭირო სტრუქტურირებული ინფორმაციის მოსაპოვებლად და სწავლების შედეგების დასაფიქსირებლად. თუმცა, ასეთი ტესტები საქართველოში ჯერ იშვიათობაა და მხოლოდ მათი მეშვეობით მოპოვებული ინფორმაციაც არ არის ამომწურავი. ტესტები ვერ ასახავს მოსწავლის ყველა კონკრეტულ უნარს და ცოდნას, ამიტომაც მნიშვნელოვანია ყურადღება გამახვილდეს მოსწავლის ფუნქციური შესაძლებლობების დადგენის პროცედურებზე.

შემფასებლებმა უნდა გამოიყენონ სხვადასხვა საშუალებები და მოსწავლისადმი მიდგომის მეთოდები, მათ შორის:

ინფორმაციის შეგროვება მოსწავლეზე დაკვირვებით

მოსწავლესთან უშუალო შეხებაში მყოფი ისგ-ს ჯგუფის წევრები, მასზე ინფორმაციას წერილობითი დოკუმენტების გარდა, დაკვირვებითაც იღებენ.

მოსწავლეზე დაკვირვებით მასწავლებელმა შეიძლება შეიტყოს:

მასწავლებლებს ასევე შეუძლიათ დააკვირდნენ, რამდენად ახდენს მოსწავლეზე გავლენას ისეთი გარემო ფაქტორები, როგორიცაა - განათება, ხმა, ტემპერატურა, ფერები, საკლასო ოთახის ფიზიკური მოწყობა, დღის მონაკვეთი, კლასის რუტინა⁴ და ცხრილი., რა რეაქცია აქვს მასწავლებელზე და დამხმარე პერსონალზე და როგორ იქცევა ის ავტორიტეტებთნ.

ინფორმაციის ზემოთ ჩამოთვლილი მეთოდებით შეგროვების შემდეგ აუცილებელია განვსაზღვროთ, საკმარისია თუ არა იგი იმისათვის, რომ გუნდმა განახორცილოს კონკრეტული საგანმანათლებლო პროგრამა. თუ ინფორმაცია საკმარისია, დამატებითი შეფასება ან ინფორმაციის მოგროვება საჭირო აღარაა.

ინფორმაცია ბავშვის შეფასების შესახებ აუცილებლად უნდა გავაცნოთ მშობელს და მკაფიოდ ავუხსნათ, თუ რაში გვჭირდება ესა თუ ის შეფასება და როგორ გამოვიყენებთ მიღებულ ინფორმაციას.

ინფორმაციის შეგროვების პროცესის საბოლოო ეტაპია მოპოვებული ინფორმაციის გაანალიზება, თავმოყრა და მოსწავლისთვის შესატყვისი სასწავლო პროგრამის ძირითადი ასპექტების გამოყოფა.

ისგ-ს საფუძვლის შექმნა ფორმალური პირობებით თანამშრომლობის უზრუნველყოფა - ისგ და მისი გუნდი

რა ხდება გუნდური მუშაობის დროს

______________

1. სტრუქტურული დაკვირვება - დაკვირვების ფორმაა, როდესაც წინასწარ, ნათლად და დეტალურად არის განსაზღვრული დაკვირვების ისეთი პირობები, როგორიცაა დრო, ადგილი, პირი, ურთიეთობის ფორმა, შესასრულებელი დავალება, გამოყენებული ფიზიკური დახმარება, განმამტკიცებლები და სხვა.

2. ჩეკლისტები - სიტყვასიტყვით თარგმანში არის აღნიშვნის ფურცელი. ეს არის ფორმა, რომელიც აერთიანებს დებულებების, ქცევების თუ ამოცანების ჩამონათვალს. ამ ფორმაში გამოყოფიალია სათანადო აღნიშვნის გრაფა, სადაც ხდება ჩანიშვნა იმაზე გამოვლენილია თუ წარმოდგენილი ესა თუ ის მახასიათებელი.

3. პირდაპირი ან ირიბი სიტყვიერი მინიშნებები - არის დახმარების ფორმა, როდესაც მოსწავლეს ვეუბნებით იმ სიტყვას, რომელიც ეხმარება დასახული ამაოცანის შესრულებასა თუ გადაწყვეტაში ან მივანიშნებთ სხვა სიტყვით და ასე ვუბიძგებთ ამ ამოცანის გადაწყვეტაში.

4. რუტინა - ასახავს იმ მოქმედებების ერთობლიობას, რომლებიც ხშირად მეორდება და აქვს გარკვეული თანმიმდევრობა.

გუნდის ყველა წევრს აკისრია თავისი მოვალეობა და განსაზღვრული როლი ისგ-ის წარმართვაში.

მონაწილე მხარეთა როლები განისაზღვრება ისგ-ს შექნის, დანერგვისა და მეთვალყურეობის ფუნქციებიდან გამომდინარე.

ისგ-ს პროცესი ყველა მოსწავლის შეთხვევაში უნიკალურია, რადგან მასში ჩართული ადამიანების როლი იცვლება ბავშვის საგანმანათლებლო საჭიროებიდან გამოდინარე.

მოსწავლის საჭიროებები და სასკოლო გარემოში არსებული ვითარება შესაძლოა განსხვავებული იყოს, მაგრამ ყველა მონაწილეს მოეთხოვება ჩაებას თანამშროლობით ურთიერთობაში.

სკოლის დირექტორის როლი და პასუხისმგებლობის სფერო

ხერხები, რომელიც დაგვეხმარება დირექტორის მონაწილეობის უზრუნველყოფაში

საგნის მასწავლებლის როლი და პასუხისმგებლობის სფერო

ხერხები, რომელიც დაგვეხმარება მასწავლებლის მონაწილეობის უზრუნველყოფაში

პირობების შექმნა ბავშვის მიერ მონაწილეობის უფლების განხორციელებისათვის

_____________

1. კონფიდენციალურობა - ადამიანის შესახებ როგორც ზეპირად მიღებული, ასევე დოკუმენტებში ასახული პირადი ინფორმაციის საიდულმოების დაცვა.

მოსწავლის როლი და პასუხისმგებლობის სფერო:

მოსწავლის მონაწილეობის სახე და სიღრმე, რასაკვირველია, განსხვავებული იქნება, მაგრამ ისგ-ს წევრებმა უნდა უზრუნველყონ, რომ იგი ერკვეოდეს ისგ-ს დანიშნულებაში, იცოდეს, როგორ ყალიბდება მასზე მორგებული სასწავლო მოლოდინები და გეგმა და ამასთანავე, როგორ იღებს ინდივიდუალურ სახეს შეფასების გადახედვისა და დახვეწის პროცედურები.

მოსწავლე უნდა აცნობიერებდეს, რომ სწორედ ასეთი გზით მოხდება მისი შედეგებისა და წარმატების დაფიქსირება სასკოლო ნიშნების ფურცელში (ატესტატში)¹ .

მოსწავლის მონაწილეობის უზრუნველყოფა მნიშვნელოვანი ეტაპია იმისათვის, რომ იგი გააქტიურდეს საკუთარი სწავლების პროცესში და შემდგომი თვითშეფასებისას ადექვატურად გაიაზროს და ასახოს თავისი მიღწევები

_______________

1. ნიშნების ფურცელი უნდა ასახავდეს, თუ როგორი პროგრამით ხდება სწავლება და რა დონეზეა მოსწავლე, თუმცა ფორმით არ უნდა განსხვავდებოდეს მის თანატოლების ნიშნების ფურცლისაგან.

ისგ-ს გუნდში ჩართული მშობელი

ხერხები, რომელიც დაგვეხმარება მოსწავლისა და მშობლების მონაწილეობის უზრუნველყოფაში

სკოლის დირექტორმა და პედაგოგებმა:

მომსახურების მიმღები - მშობელი უფლებამოსილია:

მომსახურების მიმღები - მშობელი ვალდებულია:

ინდივიდუალური ისგ იწყება ინფორმაციით, რომელიც ქმნის მოსწავლის პროფილს.

ისგ-ში აუცილებლად უნდა აღინიშნოს მიზეზები, რის საფუძველზეც დგება ეს პროგრამა. მაგალითად:

თუ მოსწავლე მიჩნეულია სპეციალური სასწავლო საჭიროების მქონედ, ისგ-ში წარმოდგენილი უნდა იყოს ამ სპეციალური საჭიროების დამადასტურებელი შეფასების დასკვნა. ასეთი შეფასების მოპოვება შესაძლებელია მულტიდისციპლინარული გუნდისაგან. სკოლის სამეთვალყურეო საბჭოს შეუძლია განსაზღვროს სპეციალური საჭიროების დადგენისა თუ გადამოწმების თარიღები. რაც შესაბამისად აისახება ისგ-ს დოკუმენტებში.

სპეციალური სასწავლო საჭიროებების ან სტატუსის დადგენის შემდეგ, ისგ-ში ჩნდება ჩანაწერი, რომელიც შეესაბამება წარმოდგენილი ჩამონათვლიდან ერთ-ერთს.

სპეციალური სასწავლო საჭიროებების ჩამონათვალში შედის შემდეგი კატეგორიები:

თუ მოსწავლე არ არის მიჩნეული სპეციალური საჭიროების მქონედ, მაშინ ისგ-ში წარმოდგენილი უნდა იყოს მისი იმ განსაკუთრებულობის აღწერა, რომელმაც განსაზღვრა მისთვის ისგ-ს შედგენის აუცილებლობა.

მოსწავლის თავისებურების გაფორმების შემდეგ სკოლა აცნობიერებს მოთხოვნებს, რომელიც მის წინაშე დგება მოსწავლის მხრიდან სასწავლო მოლოდინების შესრულების პირობების უზრუნველყოფისათვის.

ამის შემდეგ იწყება შიდა და დამხმარე რესურსების მობილიზაციის პროცესი. ეს პროცესი დამოკიდებულია, მოსწავლის სასაწავლო საჭიროებაზე, მაგრამ მაინც იშლება ოთხ ძირითად ჭრილში.

მოსწავლის სპეციალური საჭიროების გააზრებისა და სკოლის რესურსების გადახედვის შემდეგ, სკოლა იღებს გადაწყვეტილებას მოსწავლის უზრუნველყოფის თაობაზე სწავლების შესაბამისი ფორმით. სკოლა არჩევს მოსწავლისათვის ყველაზე შესაფერისს ქვემოთ ჩამოთვლილი კატეგორიებიდან და შერჩეულ „ადგილს“ უთითებს ისგ-ში.

არსებობს სკოლაში მოსწავლის „ადგილის“ განსაზღვრის შემდეგი 5 შესაძლებლობა:

ჩვეულებრივი კლასი
არაპირდაპირი დახმარების უზრუნველყოფით

მოსწავლე მონაწილეობს ჩვეულებრივი კლასის მუშაობაში მთელი დღის მანძილზე. ამის უზრუნველსაყოფად საგნის მასწავლებელი გადის დამატებით კონსულტაციას მულტიდისციპლინარულ საკონსულტაციო გუნდთან.

ჩვეულებრივი კლასი
სპეციალიზებული დახმარების გამოყენებით

მოსწავლე მონაწილეობს ჩვეულებრივი კლასის მუშაობაში მთელი ან თითქმის მთელი დღის მანძილზე. ამის უზრუნველსაყოფად მოსწავლე ინდივიდუალურად ან მცირე ჯგუფში იღებს განსაკუთრებულ ინსტრუქციებს სპეციალური მასწავლებლისაგან.

ჩვეულებრივი კლასი რესურს-ოთახის გამოყენებით.

მოსწავლე მონაწილეობს ჩვეულებრივი კლასის მუშაობაში, მაგრამ ინსტრუქტაჟს გადის სპეციალურ მასწავლებელთან. ასეთ შემთხვევაში კლასს გარეთ მუშაობა რესურს-ოთახში მოიცავს მოსწავლის სკოლაში სასწავლო დროის 50%25-ზე ნაკლებს.

სპეციალური კლასი ნაწილობრივი ინტეგრაციით

მოსწავლე მისი საჭიროების შესაბამისად ჩარიცხულია სპეციალურ კლასში (სადაც, მოსწავლეების განსაკუთრებულობიდან გამომდინარე, განსაზღვრულია მოსწავლე-მასწავლებლის თანაფარდობა), იღებს შესაბამის განათლებას სკოლაში სასწავლო დროის სულ მცირე 50%25-ის განმავლობაში და ესწრება ერთ მონაკვეთს მაინც ჩვეულებრივი კლასის საგაკვეთილო ცხრილიდან.

სპეციალური კლასი

მოსწავლე, მისი საჭიროების შესაბამისად, ჩარიცხულია სპეციალურ კლასში (სადაც, მოსწავლეების განსაკუთრებულობიდან გამომდინარე, განსაზღვრულია მოსწავლე-მასწავლებლის თანაფარდობა). სკოლაში სასწავლო დროის სულ მცირე 50%25-ის განმავლობაში. მოსწავლე შესაბამის განათლებას იღებს ამ კლასში მთელი დღის განმავლობაში.