არიანელობა

IV საუკუნის ქრისტოლოგიური და ტრინიტოლოგიური ერესი, რომლის სახელწოდებაც ალექსანდრიელი მღვდლის, არიოსის (†336) სახელიდან მომდინარეობს. არიოსი ამტკიცებდა, რომ სიტყვა არ იყო მამის თანაარსი, ის უარყოფდა ასევე სიტყვის ღმრთაებრივ ბუნებას და წმიდა სამების მეორე პირი დაჰყავდა უბრალო დემიურგამდე (სანახევრო ღმერთამდე), დროთა საწყისამდე შექმნილ სრულყოფილ, მაგრამ არა მარადიულ არსებამდე. საბოლოოდ, არიოსის მოძღვრება სამებისა და განკაცების საიდუმლოებებს ანადგურებდა. ნიკეის მსოფლიო კრებამ (325), იმპერატორ კონსტანტინეს მეურვეობით, უარყო არიოსის იდეები და საზეიმოდ გამოაცხადა, რომ იესო ქრისტე, ღმრთის ძე, არის „თანაარსი მამისა“ (homooúsios tôi patrí). ნიკეის სიმბოლომ, რომელიც საფუძვლად უდევს მრწამსს, აგრეთვე, გამოაცხადა რომ ღმრთის ძე არის „ღმერთი ღმრთისაგან, ნათელი ნათლისაგან, ღმერთი ჭეშმარიტი ღმრთისაგან ჭეშმარიტისა, შობილი და არა ქმნილი“. მაგრამ არიანელობას გავლენიგავლენიანი მფარველები ჰყავდა და მან ხელახლა მოიკიდა ფეხი იმპერატორ კოსტანციუს II-ისა და ნიკომედიის ეპისკოპოს ევსების დახმარებით. მართლმადიდებელი რწმენის ხელახალი გამარჯვება მხოლოდ ისეთ გამოჩენილ პიროვნებათა მგზნებარე და შთაგონებული საქმიანობის შედეგად გახდა შესაძლებელი, რომელთა შორის არიან მრავალჯერ გადასახლებული ათანასე ალექსანდრიელი, ილარიუს პუატიელი, გრიგოლ ნაზიანზელი, გრიგოლ ნოსელი და ბასილი დიდი