მარცვლოვანთა ოჯახის კულტურული, ბა ლახოვანი, ერთწლიანი მცენარეა. შეიცავს ცილებს, ნახშირწყლებს და ა.შ. სამკურნალოდ იყენებენ უმთავრესად მის სახამებელს, რომელიც ხშირად შედის სხვადასხვა წამლების შემადგენლობაში. უმთავრესად გამოიყენება ხველების და კუჭ-ნაწლავის დაავადებების შემთხვევებში. საქართველოში ხორბლის მარცვლები იპოვნეს სოფ. ურბნისის მახლობლად, რომელიც ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 5 ათასი წლის წინათ ყოფილა დასახლებული. ხორბლის მარცვლები ნახეს აგრეთვე კოლხეთის ძველ სამარხებში. საქართველოსათვის ენდემურია: მახა, დოლის პური, დიკა, ზანდური, შავფხა, თავთუხი და სხვ. ამ უნიკალურ ჯიშებს რეზისტენტობა გააჩნიათ ინფექციური დაავადებების, კერძოდ, სოკოებისადმი. საუკუნეების მანძილზე საქართველოს სამხრეთ-აღმოსავლეთი ხორბლის ბეღელს წარმოადგენდა და ჩვენს წინაპრებს ხორბალი საექსპორტოდ გაჰქონდათ. ხორბალს ძველად იფქილს უწოდებდნენ.
Source: გოგიჩაძე გიორგი, ლექსიკონი ბიოლოგიური და სამედიცინო ტერმინები და ცნებები / გ. გოგიჩაძე, გ. კანდელაკი, თ. გოგიჩაძე. - თბ. : [მერიდიანი], 2011. - 442გვ. ; 20სმ.. - ყდაზე ავტ. მითით. არ არის. - რეზ. რუს. და ინგლ.. - ISBN: 978-9941-10-427-5[MFN: 146200]