რაციონალიზმი

ზოგადად, აღნიშნავს ნებისმიერ მოძღვრებას, რომელიც გადაჭარბებულ მნიშვნელობას ანიჭებს ადამიანის გონებრივ უნარს, ან ესწრაფვის, გამორიცხოს ღმრთაებრივი გამოცხადება, ანდა მისი მნიშვნელობა მინიმუმამდე დაყვანას. თეოლოგიის ისტორიაში ტერმინი აღნიშნავს მიმდინარეობას, რომლის თანახმადაც, ღირებულება მხოლოდ რწმენის იმ ჭეშმარიტებებს აქვს, რომელთა წვდომა გონებითაა შესაძლებელი. ამგვარად თეოლოგია ფილოსოფიად იქცევა. პიუს IX-მ დაგმო ანტიდოგმატური რაციონალიზმი ენციკლიკებით Qui pluribus (1846) და Syllabus errorum (1864). დაგმობას მხარი დაუჭირა ვატიკანის I კრებამ დადგენილებაში Dei Filius (1870).