მუგუთი

(ქც 4: 368,16; 372,12; 511,6,7; 624,9). იხსენიება შემდეგ წერილობით წყაროებში: ვახუშტი ბაგრატიონის „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (ქც 4: 368,16; 372,12; 511,6,7; 624,9), XVII-XVIII სს-ის ისტორიული საბუთები (მასალანი საქ. სტატ. 1907: 160, 333, 335, 336; მასალები საქ. ისტ. გეოგ. 1964: 146; საქ. ისტ. ქრონიკები ... 1980: 61), სეხნია ჩხეიძის „საქართველოს ცხოვრება“ (ჩხეიძე 1913: 41), პაპუნა ორბელიანის „ამბავნი ქართლისანი“ (ორბელიანი 1981: 201), იოანე ბაგრატიონის „ქართლ-კახეთის აღწერა“ (ბაგრატიონი 1986: 42).

ვახუშტი ბაგრატიონი მუგუთის შესახებ გადმოგვცემს: „გორიდამ ლიახვის მდინარის სიგრძე არს მაღრან-დვალეთამდე და დის მაღრან-დვალეთიდამ, აღმოსავლეთიდამ დასავლეთად, მუგუთამდე; მუგუთიდამ დის სამხრით გორამდე“ (ქც 4: 368,14-16).

მდებარეობს ჯავის მუნიც-ში, ჯავიდან 6 კმ-ის დაშორებით, მდ. მოგუთის (დიდი ლიახვის მარჯვენა შენაკადი) მარჯვენა ნაპირას, თანამედროვე სოფ. მოგუთის ტერიტორიაზე.

1729-1731 წწ. გივი ამილახვარი მაჰმადყული-ხანსა (1722-1733) და ოსმალთა ჯართან ერთად თავს დაესხა მუგუთში მყოფ თეიმურაზ მაჩაბელს და რაჭაში გააძევა (ქც 4: 511,6,7; ჩხეიძე 1913: 41; საქ. ისტ. ქრონიკები ... 1980: 61; მაკალათია 1971: 22); XVII-XVIII სს-ში მუგუთი სამაჩაბლოში შემავალი სოფელია (გვასალია 1983: 113). XVIII ს-ში მუგუთში შემოსული ლეკები ქართველებმა გააძევეს (ორბელიანი 1981: 201). XVIII ს-ის მეორე ნახევარში ის ლიახვის ხეობაში შემავალი სოფელია (ბაგრატიონი 1986: 42).

მუგუთი არქეოლოგიურად შეუსწავლელია.

აქ მდგარა ციხე-კოშკი, რომელიც ამჟამად დანგრეულია (მაკალათია 1971: 20).

ამავე სახელწოდების („მოგუთი“) სოფლები მდებარეობს: ზნაურის მუნიც-ში და მდ. ქციის მარცხენა მხარეს, ბოლნისის მუნიც-ში (ლორთქიფანიძე 1935: 331; ხარაძე 1991: 76).