სორი

(ქც 4: 766,4,6). ისხენიება შემდეგ წერილობით წყაროებში: ვახუშტი ბაგრატიონის „აღწერა სამეფოსა საქართველოსა“ (ქც 4: 766,4,6), ქართული ისტორიული საბუთები (მასალები საქ. ისტ. გეოგ. 1964: 195), იოჰან გიულდენშტედტის „მოგზაურობა საქართველოში“ (გიულდენშტედტი 1962: 109, 113, 291).

ვახუშტი ბაგრატიონი სორის შესახებ გადმოგვცემს: „მინდას ზეით მოერთვის რიონს ჩდილოეთიდამ სორის ხევი. ამაზედ არს მონასტერი უგუმბათო, დიდი, კეთილშენი, აწ ხუცის ამარად. ამ სორს ზეით მოერთვის რიონს სამხრიდამ ხევი ხეორი“ (ქც 4: 766,4-7).

მდებარეობს ონის მუნიც-ში, მდ. რიონის მარჯვენა შენაკადის სონატრულას შესართავთან, თანამედროვე სოფ. სორის ტერიტორიაზე.

სორი არქეოლოგიურად შეუსწავლელია.

სორიდან 5 კმ-ის დაშორებით, მდ. სონატრუალას მარცხენა ნაპირზე, დგას წმინდა გიორგის დარბაზული ტიპის IX-X სს-ის ეკლესია. ინტერიერში შემორჩენილია მოხატულობის ფრაგმენტები. ჩრდილოეთ კედელზე გამოსახულია რაჭის ერისთავი ქველი ჭარელიძე. იქვე XV ს-ის მხედრული წარწერაა: „წმიდაო გიორგი მრავალძალისაო, მეოხ და მფარველ ექმენ წინაშე ღმრთისა ჭარელისძესა ქველსა.“ XVIII ს-ში ეკლესია ნაწილობრივ ხელახლა მოიხატა. სამხრეთ კედელზე გამოსახულები არიან რაჭის ერისთავი შოშიტა III და მისი ოჯახის წევრები. საკურთხეველში შემორჩენილია წარწერა: „ქ. მაცხოვარო პირმღთისა, მე ერისთავი შოშიტა შემიწყალე“ (ბერაძე 1983: 113, 115). XX ს-ის დასაწყისში სორის ეკლესიაში ინახებოდა მრავალი ხატი და სხვა საეკლესიო ნივთები (ბოჭორიძე 1935: 314-322; თაყაიშვილი 1963: 24-38).