ლიტრა

პირველთა ჟამთა ლიტრანი უმცირეს იყვნეს, ვიდრე აწინდელი. ვითარცა არს ჩვეულება რომთა, ეგრეთ იყო პირველად ყოველგან, რამეთუ ესრეთ არს პირველთა ლიტრათა წონანი: 4 ქრთილის მარცვალი ერთი კ ე რ ა ტ ი ა, რომელ არს რ ქ ი ს გ უ რ კ ა; 6 კერატი ერთი გ რ ა მ ა ა; 4 გრამა ერთი დ რ ა ჰ კ ა ნ ი ა; 24 გრამა ერთი უ ნ კ ი ა ა; 6 დრაჰკანი ერთი უ ნ კ ი ა ა; 36 დრაჰკანი ნ ა ხ ე ვ ა რ ლ ი ტ რ ა იქნება; 72 დრაჰკანი ერთი ლ ი ტ რ ა ა; ათორმეტი უნკია ერთი ლიტრაა; უნკია არს ორი ს ა ტ ი რ ი; 3 დრაჰკანი ერთი სატირია; ერთი დიდრაქმა ერთი ს ი კ ი ლ ა ა; სატირი და სიკილა სწორეა. 25 ლიტრა ერთი ტ ა ლ ა ნ ტ ი ა, რომელ არს ქ ა ნ ქ ა რ ი. ზოგან ასოცდახუთი ლიტრა ეწერა; ტყუილია. ცხრა ათასი დრაჰკანი ერთი ტ ა ლ ა ნ ტ ი იქნება. ამას მრაცხელნი მ ო დ ა დ უწოდენ. ზ უ ზ ა დიდრაქმა არს; ათი დრამი ერთი უ ნ კ ი ა ა; 20 დანგი ერთი ს ა ტ ი რ ი ა; 20 დანგი ერთი დ ი დ რ ა ქ მ ა ა; ერთი დრაქმა ათსამეტი დ ა ნ გ ი და დანგის მესამედია; მ წ ვ ლ ი ლ ი დანგზე ნაკლებია; ვ ი ო ლ ნ ი დრამის მეექვსედია; ჩ ა გ ი რ დ ა გ ი დრამის მეხუთედია; 4 დანგი ერთი დრამია; ს ი მ ი ს ი დრაკნის ნახევარია; ტ რ ი მ ი ს ი დრაჰკნის მესამედია, ერთი დანგი 13 პ ა შ ტ ა ა; ერთი ს ა ს წ ო რ ი ვეცხლი ერთი ს ა ტ ი რ ი ა; ერთი კ ე ნ ტ ი ნ ა რ ი ასი ლიტრაა; ერთი მ ნ ა ორი ლიტრა და ნახევარია; თხუთმეტი ლიტრა ერთი მ ე ტ რ ო ა; მ ე დ ი მ ნ ო ს ი ს ი კ ი ლ ო ნ ი არს; სიკილონი ს ი კ ი ლ ა ა; ჭედილი ვეცხლი ერთი ს ა ს წ ო რ ი ა; 200 სიკილონი ხუთი მნა იქნებაო, იოსიპოსში² ეწერა. ახალი ლიტრა აღმოსავალთა აწ რომ არს, იპყარ რიცხვით; 4 ქ რ თ ი ლ ი ს მარცვალი ერთი ყ ი რ ა თ ი არს, რომელ არს კ ე რ ა ტ ი; 3 კერატი ერთი დ ა ნ გ ი ა; 6 დანგი ერთი დ რ ა მ ი ა; დრამნახევარი ერთი მ ი ტ ყ ა ლ ი ა; 33 მიტყალი და ნახევარი ერთი თ უ ხ ტ ი ა, რომელ არს ს ტ ი ლ ი; ხოლო ქალაქით–ქალაქად ლიტრის წონა სადამე 20 თუხტია, სადამე მეტი, სხვაგან ნაკლები. 48 თუხტის წონას თ ი ლ ა ნ ს უჴმობენ. სპარსნი ლიტრის ნაოთხალს ჩ ა რ ი ე ქ ს უწოდენ, რომელ არს სომხურად ნ უ კ ი, ხოლო ქართულად გ ვ ე რ დ ი, გინა ნ ა ო თ ხ ა ლ ი; ხოლო გვერდისა ნაოთხალსა ქ ს ა ნ ი ეწოდება. სადა დიდი ლიტრაა და სადა მცირე ნაოთხალი და ქსანი, ეგრე განიკვეთება, თემ–თემობით არს B. პირველთა ჟამთა ლიტრანი უმცირეს არიან ვიდრე აწინდელი, რამეთუ პირველ(ნ)ი ლიტრა ესრეთ გამოწონე: ოთხი ქ რ თ ი ლ ი ს მარცვალი ერთი კ ე რ ა ტ ი ა (კერატი არს Cb) რომელ არს რ ქ ი ს გ უ რ კ ა; ექვსი კერატი ერთი გ რ ა მ ი ა; ოთხი გრამა ერთი დ რ ა ჰ კ ა ნ ი ა; ოცდაოთხი გრამა ერთი უ ნ კ ი ა ა; 6 დრაჰკანი ერთი უ ნ კ ი ა ა; ოცდათექვსმეტი დრაჰკანი ნ ა ხ ე ვ ა რ ლ ი ტ რ ა იქნება; სამოცდათორმეტი დრაჰკანი ერთი ლ ი ტ რ ა ა; თორმეტი უნკია ერთი ლიტრაა; უ ნ კ ი ა არს ორი ს ა ტ ი რ ი; სამი დრაჰკანი ერთი სატირია; ერთი დიდრაქმა ერთი ს ი კ ი ლ ა ა; სატირი და სიკილა ერთია (სწორეა CbqD); ას ოცდახუთი ლიტრა ერთი ტალანტია, რომელ არს ქანქარი; ცხრა ათასი დრაჰკანი ერთი ტალანტი იქნება, ამას მრაცხელნი მ ო დ ა დ უწოდენ, ბერძენთა ენითა ლ ე პ ტ ო ნ ა დ უწოდენ, რომელ არს მ წ ვ ლ ი ლ ი, ესე იგი არს დ ა ნ გ ი, რომელსა მაცხოვარმა(ნ) ა ს ა რ ა დ უწოდა; ზ უ ზ ა ორი წილი სამი დ რ ა ქ მ ა ა და დ ი დ რ ა ქ მ ა ზუზაა; ათი დრამა ერთი უ ნ კ ი ა (ა); ოცი დანგი ერთი ს ა ტ ი რ ი ა; ოცი დანგი ერთი დ ი დ რ ა ქ მ ა ა; ერთი დრაქმა ცამეტი დანგი და მესამედია; მ წ ვ ლ ი ლ ი დანგზედ ნაკლებია; ს ი მ ი ს ი დრაჰკნის ნახევარია და ტ რ ი მ ი ს ი დრა(ჰ)კნის მესამედი(ა); ერთი სასწორი ვეცხლი ერთი ს ა ტ ი რ ი ა, ერთი კ ე ნ ტ ი ნ ა რ ი ასი ლიტრაა; ერთი მ ნ ა ორ ლიტრა–ნახევარია; ოცდათხუთმეტი ლიტრა ერთი მ ე ტ რ ა ა. იოსიპოსში¹ ეწერა: სოლომონ ქმნა სასანთლენი ოქროსაგან შთასხმული, ბერილი, საწონის(თ)ა მქონებელი მნათა ასთა, რომელთა ევრაელნი ვიდრემე კ ი ნ ა ხ ა რ ე ს უწოდენ, ხოლო ელლენებრივისა გარდაცვალებული ენისა მოასწავებს ტ ა ლ ა ნ ტ ს ა. აქ(ა) მნა ტალანტად თქვა და იმავ იოსიპოსში ეწერა: მნა ორ(ი) ლიტრა–ნახევარიაო. სხვას წიგნში ტალანტი ასოცდახუთ ლიტრა (ასოცდახუთ ლიტრად) ეწერა. [+ სომხურს ლექსიკონში ასე ეწერა: ტალანტი საწონისა სახელი არს არა თუ სათვალავთა, რომელ არს ბევრი დ(ა)ე კ ა ნ ი, გინა ხუთას ოცდახუთი ლიტრა(ო). ლიტრითა სამ(ე)ოცდა (ა)თორმეტის მისხლით (მიტყალითაო Cb) დაეკანი (+ არს Cb) დრაჰკანია (დრაჰკანი Cb) C]. რომელი დავიჯერო? დამაღონა. მაგრამ ზ ო დ ი (+ და შ უ შ ა Cb) მძიმეს წონისაც იქ(მ)ნება და სუბუქისაცა. მ ე დ ი მ ნ ო ს (ნ) ი ს ი კ ი ლ ო ნ ი ვიდრემე არს, (+ და Cb) სიკილონი ს ი კ ი ლ ა(ა); ჭედილი ვეცხლი ერთი ს ა ს წ ო რ ი ა; ორასი სიკილონი ხუთი მ ნ ა იქ(მ)ნებაო, იოსიპოსში² ეწერა ხუთი ჩ ა ქ ი რ დ ა გ ი (ჩაგირდაგი Cb) ერთი დანგია; ოთხი დანგი ერთი დ რ ა მ ი ა. ახალი ჩვენთა ჟამთა (აწინდელი D) (ლიტრა ჩვენთა ჟამთანი Cb) რიცხვით იპყარ: ოთხი ქრთლის მარცვალი ერთი ყ ი რ ა თ ი არს (ყირათია CbD; + რომელ არს ქართულად კ ე რ ა ტ ი C); სამი ყირათი ერთი დ ა ნ გ ი ა; თორმეტი ქრთილის მარცვალი ერთი დ ა ნ გ ი ა; ექვსი დანგი ერთი დ რ ა მ ი ა; სამი დრამი ორი მ ი ტ ყ ა ლ ი ა; ოცდაცამეტი მიტყალი და ნახევარი ერთი თ უ ხ ტ ი ა, რომელ არს ს ტ ი ლ ი, ხოლო ქალაქით(ი)–ქალაქად ლიტრის(ა) წონა რომელთამე ოცი თუხტი აქვსთ, რომელთამე ნაკლები და რომელთამე (სხვათა CqD) მეტი. არამედ რომელთა ორმოცდარვა თუხტი აქვსთ ერთ ლიტრად, იგი არს თ ი ლ ა ნ ი; რვა თუხტი ერთი ო ყ ა ა; თუხტი და (+ თუხტის Cb) მეოთხედი ერთი ქ ს ა ნ ი ა; ერთი ნ უ კ ი რომელსამე ადგილსა ოთხი თუხტი აქვან (თუხტია Cb), რომელსამე ხუთი და სხვაგან ექვსი ადგილითი–ადგილად. ესრეთ სწონენ CD. ლიტრანი პირველთა ჟამთანი უმცირეს არიან ვიდრე აწინდელი, რამეთუ პირველი ლიტრა ესრეთ გამოწონე; ოთხი ქრთილის მარცვალი ერთი კ ე რ ა ტ ი ა. რომელ არს რ ქ ი ს გ უ რ კ ა; ექვსი კერატი ერთი გ რ ა მ ა ა; ოთხი გრამა ერთი დ რ ა ჰ კ ა ნ ი ა; ოცდაოთხი გრამა ერთი უ ნ კ ი ა ა; ექვსი დრაჰკანი ერთი უ ნ კ ი ა ა; ოცდათექვსმეტი დრაჰკანი ნ ა ხ ე ვ ა რ ლ ი ტ რ ა იქნება; სამოცდათორმეტი დრაჰკანი ერთი ლიტრაა; თორმეტი უნკია ერთი ლიტრაა; უსკია არს ორი ს ა ტ ი რ ი; სამი დრაჰკანი ერთი სატირია; ორი დ ი დ რ ა ქ მ ა ერთი ს ი კ ი ლ ა ა; სატირი და სიკილა სწორია; ასოცდახუთი ლიტრა ერთი ტ ა ლ ა ნ ტ ი ა, რომელ არს ქ ა ნ ქ ა რ ი; ცხრაათასი დრაჰკანი ერთი ტალანტი იქნება, ამას მრაცხელნი მ ო დ ა დ უწოდენ, ბერძენთა ენითა ლ ე პ ტ ო ნ ა დ უწოდენ, რომელ არს მ წ ვ ლ ი ლ ი, ესე იგი არს დ ა ნ გ ი, რომელსა მაცხოვარმა ა ს ა რ ა დ უწოდა. ზ უ ზ ა ორი წილი სამი დრაქმა არს და დიდრაქმა ზუზია; ათი დრამა ერთი უნკიაა: ოცი დანგი ერთი ს ა ტ ი რ ი ა; ოცი დანგი ერთი დიდრაქმაა; ერთი დრაქმა ცამეტი დანგი და მესამედია; მწვლილი დანგის ნაკლებია: სიმისი დრაკნის ნახევარია და ტ რ ი მ ი ს ი მესამედი. საღმთო წერილში შესაწირავად ანუ მისაცემად სასწორი ვეცხლი რომ სწერია, ერთი ს ა ს წ ო რ ი ერთი სატირია; ერთი კ ე ნ ტ ი ნ ა რ ი ასი ლიტრაა; ერთი მ ნ ა ორლიტრა–ნახევარია, ასრე ეწერა ყოველი. იოსიპოსში¹ ზედათ კერძო ეწერა, მნა ტალანტიაო და ქვემორე ეწერა, ორი ლიტრა და ნახევარიაო. რა ვქნა? შემაწუხა. ახალი ლიტრის რიცხვი: ოთხი ქ რ თ ი ლ ი ს მ ა რ ც ვ ა ლ ი ერთი ყ ი რ ა თ ი ა; სამი ყირათი ერთი დ ა ნ გ ი ა; თორმეტი ქრთილის მარცვალი ერთი დ ა ნ გ ი ა; ექვსი დანგი ერთი დ რ ა მ ი ა; სამი დრამი ორი მ ი ტ ყ ა ლ ი ა; ოცდაცამეტი მიტყალი და ნახევარი ერთი ს ტ ი ლ ი ა, რომელსა ქართულად თ უ ხ ტ ი ჰქვიან. ხოლო ქალაქით–ქალაქად ლიტრა რომელთამე ოცი თუხტი აქვსთ, რომელთამე მეტი და სხვათა ნაკლები განწესებისაებრ. ერთი ო ყ ა რვა თუხტია; ერთი ქ ს ა ნ ი ორ თუხტ–ნახევარია; ერთი ნ უ კ ი ოთხი თუხტია, ზოგან ხუთი თუხტია. ზეით ესრეთ ეწერა: სოლომონ ქმნა სასანთლე ოქროსაგან შთასხმული, ბერილი, საწონისა მქონებელი მნათა ასთა, რომელთა ევრაელნი ვიდრემე კ ი ნ ა ხ ა რ ე ს უწოდიან, ხოლო ელლინებრივისა გარდაცვალებული ენისა მოასწავებს ტალანტსა. სასწორი ოცი დანგია; ერთი უნკია რვა დრამია. ამ ლიტრით ოცდათხუთმეტი ლიტრა ერთი მ ე ტ რ ა არს და 40 მეტრა ერთი მ ო დ ი არს E².