სერგი რომანოზის ძე გორგაძე

   1917 წელს სერგი გორგაძე აქტიურად მონაწილეობდა საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის საქმეში, როგორც ეკლესიის დროებითი მმართველობისა და შემდეგ სრულიად საქართველოს საეკლესიო კრების წევრი.

   სერგი გორგაძე იყო ქართული კულტურის დაუღალავი მუშაკი. მის კალამს ეკუთვნის წერილები და გამოკვლევები საქართველოს ისტორიასა და მწერლობაზე, საენათმეცნიერო საკითხებზე და ცალკეულ მწერლებზე. იგი ავტორია რამდენიმე სახელმძღვანელოსი, რომლებიც წლების მანძილზე ქართულ სკოლებში იხმარებოდა და ხელს უწყობდა მოზარდი თაობის გათვითცნობიერებას. სერგი გორგაძის სახით ჩვენ გვყავდა ნიჭიერი მკვლევარი, რომელიც ხასიათდებოდა ფაქტებისა და ისტორიული წყაროებისადმი უაღრესად კეთილსინდისიერი დამოკიდებულებით. აღსანიშნავია 1912 წელს გორგაძის მიერ გამოცემული ბესარიონ გაბაშვილის თხზულებათა სრული კრებული, რომელსაც დართული აქვს გამომცემლის მიერ დაწერილი ბესიკის ვრცელი ბიოგრაფია, ნემესიოს ემესელის "ბუნებისათვის კაცისა" გამოკვლევითა და ლექსიკონით. სერგი გორგაძეს ეკუთვნის გამოკვლევები: "ქართული მართლწერა", "ახალი სალიტერატურო ქართულის ისტორიიდან", "ახალი სალიტერატურო ქართული" და სხვ. მის მიერ დატოვებული ლიტერატურული მემკვიდრეობა საკმაოდ მდიდარი და შინაარსიანია, მაგრამ აღსანიშნავია მისი სახელმძღვანელო ქრესტომათიები, რომლებიც სხვადასხვა დროს გამოდიოდნენ და ქართულ სკოლას ემსახურებოდნენ. ასეთებია: "ჩვენ მწერლობას" და "ძველი მწერლობა", რომლებიც ქრესტომატიული სახელმძღვანელოები იყო და რომლებშიც მწერლები და მათი შემოქმედება  კლასების მიხედვით იყო დალაგებული. 1919 წელს სერგი გორგაძემ გამოსცა "ჩვენი ახალი მწერლობის" მეორე წიგნი, ხოლო 1920 წელს "ჩვენი ძველი მწერლობა და ხალხური პოეზია".

    სამწერლო და სამასწავლებლო ასპარეზზე გამოსვლის დღიდან, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, სერგი გორგაძე ძლიერ დაინტერესებული იყო სალიტერატურო ქართული ენის საკითხებით, რომელსაც მან რამდენიმე საფუძვლიანი შრომა უძღვნა. მის კალამს ეკუთვნის მრავალრიცხოვანი წერილები და შრომები, რომლებიც სხვადასხვა პერიოდში ქართულ ჟურნალ–გაზეთებში ქვეყნდებოდა და ასევე გამოდიოდა ცალკე წიგნების სახით. ამავე დროს ის მხურვალე მონაწილეობას იღებდა სამეცნიერო–პრაქტიკულ მუშაობაშიც.მან დიდი ღვაწლი დასდო 1907 წელს დაარსებულ საქართველოს საისტორიო-საეთნოგრაფიო საზოგადოებას, რომლის უცვლელი მდივანი გახლდათ 18 წლის განმავლობაში. იგი არის "ქართული საენათმეცნიერო საზოგადოების" ერთ–ერთი დამფუძნებელი.    

    სერგი გორგაძე გარდაიცვალა 1929 წლის 13 ივნისს და დაკრძალულია თბილისში, დიდუბის ქართველ მოღვაწეთა პანთეონში. 2006 წლიდან მისი პირადი არქივი დაცულია ხელნაწერთა ეროვნულ ცენტრში.