ნიკოლოზ იაკობის ძე ავალიშვილი

    1862 წელს იგი სწავლის გასაგრძელებლად გაემგზავრა მოსკოვში, სადაც ჩააბარა უნივერსიტეტის საბუნებისმეტყველო ფაკულტეტზე. მოსკოვში მყოფი ნიკო რვა თვის განმავლობაში ცხოვრობდა ფრანგის ოჯახში, სადაც საფუძვლიანად შეისწავლა ფრანგული წერა-კითხვა. ის დიდ დროს უთმობდა ევროპული ლიტერატურის კითხვას და მათ ქართულ ენაზე თარგმნიდა.

       ნიკო ავალიშვილი რუსეთში ყოფნისას დაუმეგობრდა "თერგდალეულებს", განსაკუთრებით კი აკაკი წერეთელს. მან გადაწყვიტა, მოსკოვში დაეფუძნებინა სტამბა, რომელშიც ქართული წიგნები დაიბეჭდებოდა. იმავდროულად, სტამბაში დასაქმდებოდნენ ქართველი სტუდენტები, რომლებიც ამით საარსებო სახსარს მოიპოვებდნენ, მაგრამ ამ მამულიშვილურ წამოწყების განხორციელება ვერ მოხერხდა და 1866 წელს ნიკო იძულებული გახდა თბილისში დაბრუნებულიყო.

    1869-1872 წლებში ნიკო ავალიშვილი რედაქტორობდა ჟურნალ "მნათობს", თანამშრომლობდა ჟურნალში "დროება", მისი თხზულებები იბეჭდებოდა "ცისკარსა" და "ივერიაში". 

     1879 წლიდან ნიკო ავალიშვილი იყო "ქართველთა შორის წერა–კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების" ნამდვილი წევრი. პარალელურად მესვეურობდა განახლებულ ქართულ თეატრს, რომლის აღორძინებაშიც უდიდესი წვლილი შეიტანა. 1893 წელს ავალიშვილი აირჩიეს ქართული დრამატული საზოგადოების ერთ-ერთ დამფუძნებელ წევრად, რომელსაც ილია ჭავჭავაძე თავმჯდომარეობდა.  
     ნიკო ავალიშვილმა ქართულ ენაზე თარგმნა მსოფლიო ლიტერატურის შედევრები: სერვანტესის "დონ კიხოტი", პიერ ბომარშეს "ფიგაროს ქორწინება", ფრიდრიხ შილერის "ფიესკოს შეთქმულება გენუაში", "ვილჰელმ ტელი", "ყაჩაღები", "მგზავრი", ჰენრიკ სენკევიჩის "ვიდრე ჰხვალ" და სხვა. მანვე თარგმნა ალექსანდრე სუმბათაშვილ-იუჟინის დრამა "ღალატი".

   ნიკო ავალიშვილი მნიშვნელოვან დროს უთმობდა მშობლიური კუთხის - გარეკახეთის აღორძინებაზე ზრუნვას. დიდი წვლილი შეიტანა თბილისიდან სიღნაღისკენ მიმავალი გზის შეკეთებაში, ხოლო 1877 წელს საგარეჯოში გახსნა კოოპერატივი "ივრის დამზოგველი ამხანაგობა", რომლის კომიტეტსაც თავადვე თავმჯდომარეობდა. მან გამოიგონა ხორბლის სალეწი მანქანა - კევრი და ახალი ნიმუშის კალო, რასაც იმდროინდელ ქართულ პრესაში ფართო გამოხმაურება მოჰყვა. ზაქარია ჭიჭინაძის მოგონებიდან: "79 წლის მოხუცი სოფელში ცხოვრობს მიწის მუშად გადაქცეული, თუმცა სამწერლო ასპარეზსაც თავს არ ანებებს. 60 წელიწადი მწერლობა და 26 წელიწადი თეატრის სამსახური..... ნეტა როდისღა ცხოვრობდა თავისი სიამოვნებით.... არც როდის!!!".

    ნიკო ავალიშვილი გარდაიცვალა 1929 წლის 17 სექტემბერს 85 წლის ასაკში და დაკრძალულია ვერის სასაფლაოზე.

• ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება, საზოგადოების ნამდვილი წევრი (1879-1898)
• ქართული დრამატული საზოგადოება, საზოგადოების დამფუძნებელი წევრი

• "ქართველ მოღვაწეთა ლექსიკონი" : იოსებ იმედაშვილი // I ტომი. - თბილისი, ეროვნული ბიბლიოთეკის გამომცემლობა, 2018. - გვ. 85

• სახლი

  მისამართი:	თბილისი