ცაგელი ოიგენ

გერმანელი მწერალი, ჟურნალისტი, დრამატურგი, ლიტერატურის კრიტიკოსი ოიგენ ცაბელი დაიბადა 1851 23 დეკემბერს კენინსბერგში, პრუსია (ახლანდელი კალინინგრადი, რუსეთი).

ახალგაზრდობაში ცაბელი წერდა ლექსებს, მოგვიანებით კი, ბერლინში გადასვლის შემდეგ, მუშაობდა ჟურნალისტად და მწერლად. იგი იყო რომანის ავტორი ეკატერინე დიდის შესახებ, ესეების ლევ ტოლსტოისა და ივან ტურგენევის შესახებ და ანტონ რუბინშტეინის ბიოგრაფიის. ცაბელმა მჭიდრო პირადი კონტაქტები დაამყარა რუსეთის იმპერიასთან და ჩაატარა რამდენიმე ვრცელი მოგზაურობა ქვეყანაში, რაც მან ასევე აღწერა თავის ნაშრომებში.

ცაბელი, თავისი ნაწარმოების „ტრანსციმბირი“ წყალობით (1903) ცნობილია, როგორც მწერალი-მოგზაური. იგი ეწვია რუსეთს, კერძოდ, მოსკოვს, პეტერბურგს, ციმბირს, ასევე, აზიას, იმოგზაურა ამერიკასა და ავსტრალიაში. დაკავებული იყო ინგლისური და რუსული თარგმანებით. იგი, ასევე  ცნობილია, როგორც მუსიკისა და ლიტერატურის კრიტიკოსი. მან დაწერა ანტონ რუბინშტეინის ბიოგრაფია და ჰქონდა კონტაქტები პეტრე ჩაიკოვსკისთან. ის იყო ყოველდღიურ გაზეთ National Zeitung-ის ერთ-ერთი რედაქტორი 1883 წელს.

ოიგენ ცაბელი გარდაიცვალა 1924 წლის 26 თებერვალს ბერლინში.

ოიგენ ცაბელის შემოქმედებაში თავი იჩინა ქართულმა თემამ.

1907 წელს ოიგენ ცაბელმა გერმანიაში გამოსცა ნარკვევი „ყირიმი და კავკასია ლიტერატურაში“. მასში მიმოხილულია კავკასიის თემის დამუშავების ფაქტები გერმანულსა და რუსულ ლიტერატურაში, აგრეთვე შეგროვებულია თბილისში მცხოვრები გერმანელების - ფრიდრიხ ბოდენშტედტის გოლტფრიდ მერცბახერის, ფონ ჰააზეს და გუსტავ რადეს - შეხედულებები საქართველოსა და კავკასიაზე. ავტორი დაწვრილებით საუბრობს ფრიდრიხ ბოდენშტედტის და არტურ ლაისტის  შრომებზე. იგი მაღალ შეფასებას აძლევს არტურ ლაისტის მიერ შედგენილ „ქართველ პოეტებს“, აფასებს ლაისტის ამაგს. კრებულში მოცემულია ქართველი ხალხის სიმღერები, ელეგიები და გამონათქვამები. ცაბელი აქვე გამოთქვამს თავის მოსაზრებას გრიგოლ და ვახტანგ ორბელიანებზე, ალექსანდრე და ილია ჭავჭავაძეზე. გრიგოლ ორბელიანის სახით ცაბელი ხედავს საქართველოს გარდასული დიდების უტყვი მოწმეების მომღერალს, თამარის მეხოტბეს. ილია ჭავჭავაძე მისთვის არის მაღალნიჭიერი ლირიკოსი და პუბლიცისტი, გამოჩენილი საზოგადო მოღვაწე. ამასთან, ცაბელი განიხილავს ქართველი პოეტების ლექსების ლაისტისეულ თარგმანებს.

ოიგენ ცაბელის ქართულ თემაზე გავლენა იქონია ფრანც ნიკოლაუს ფინკის შრომამ თავისი ღირსება-ნაკლოვანებებით.

წყარო

1. რევიშვილი შოთა. გერმანულ-ქართული ეტიუდები, თბ., 1977

2. Eugen Zabel https://en.tchaikovsky-research.net/pages/Eugen_Zabel