ბარბარიზმები

ამა თუ იმ ენის ბუნებისათვის შეუფერებელი ან უცხოური ენიდან საჭიროების გარეშე შემოსულ სიტყვა, გამოთქმა.

მაგალითად: „შპილკა” (სარჭი), „შკაფი” (კარადა), „ვინტოვკა” (შაშხანა), „პოლი” (იატაკი), „პროსტინა” (ზეწარი) და სხვა. ზემოთმოყვანილი ნიმუშების მსგავსი ბარბარიზმების ხმარება დაუშვებელია, თუ ისინი ავტორს შეგნებულად არ აქვს გარკვეული მიზნით გამოყენებული.

ფართო მნიშვნელობით ბარბარიზმად ითვლება უცხო ენიდან შემოსული ყოველი სიტყვა და გამოთქმა. ზოგი მათგანი მხოლოდ წარმოშობით არის ბარბარიზმი, სავსებით ეგუება ამა თუ იმ ენას და დასაშვებია ლიტერატურული ენისათვის.

ენის გამდიდრებისთვის აუცილებელ ბარბარიზმებს ხალხი ითვისებს და მას თავისებურ (ეროვნულ) ფორმას აძლევს.
ასეთი გათავისებურება ამდიდრებს და აძლიერებს ენას. უცხო ენიდან შემოსული და ეროვნულ ბუნებასთან შეხამებული აუცილებელი სიტყვებით გამდიდრდა ქართული ენა და შეინარჩუნა თავისი გრამატიკული წყობა და ძირითადი ლექსიკური ფონდი.

ბარბარიზმებს ზოგჯერ დაცინვის მიზნითაც იყენებენ. მაგალითად, არსენა ასე მიმართავს ყაზახებს, რომლებიც მისი დაჭერის მიზნით გამგზავრებულან:

„ზრასტი, ზნაკომ, გაგიმარჯოს,
კუდა იდიოშ, საითკენა”– (ხალხური). ი. ჭავჭავაძე ასე ახასიათებინებს პაპას მის ფუქსავატ წინაპრებს:

„...რა ვაკეთეთ? რას ვშვრებოდით?...
НА ПЛЕЧО-ბა გვასწავლეო.
მთავრობას ვეხვეწებოდით”

ბარბარიზმის უკიდურესი ფორმაა:

„უგლავოში საპოჟნიკი პოლსაპოშკებს აპაჩინკებს”.

ამ წინადადების ლექსიკურ შემადგენლობაში არ არის გამოყენებული არცერთი ქართული სიტყვის არც ძირი და არც ფუძე.
ქართულია მხოლოდ ფრაზის შემადგენელი სიტყვების სინტაქსური წყობა, ქართულია აგრეთვე თავსართები, ბოლოსართები, თანდებულის, ბრუნვისა და პირის ნიშნები:

უგლავო – შ – ი
საპოჟნიკ – ი
პოლსაპოშკ – ებ–ს
აპაჩინკ – ებ–ს.
ასეთი ბარბარიზმი უფრო ცარიზმის ბატონობის დროინდელ ქართულს ახასიათებდა და ჩვენს ეპოქაში უკვე გამქრალია, ან ჩქარი ტემპით ქრება.

ბარბარიზმებს მწერლები მიმართავენ აგრეთვე ტიპიზაციის მიზნით.

ბარბარიზმები ტიპიზაციის მიზნით გამოყენებული აქვს დ. შენგელაიას ქვემომოყვანილ ნაწყვეტში:

„მას შემდეგ, რაც მეფის რუსეთის ეგერებმა დარიალი გადმოლახეს, ძველ თბილისს ეშხი ნელ– ნელა გაუხუნდა. ყოველივე ძველთან ერთად ამქრის დიდებასაც პატივი თანდათან ეყრებოდა. დროებამ ნირი იცვალა და ქარმაც სხვაგვარმა იწყო ქროლა. ყაბახი მოიშალა, სალაღობოც დადუმდა. ქალაქი სულ რუსეთუმეებითა და თერგდალეულებით აივსო... „მოდნაც” სხვა გაჩნდა და ძველებურ ტანსაცმელს იშვიათად თუ ვინმე ჩაიცვამდა. სახლებსაც ახალ ყაიდაზე აშენებდნენ, ნივთიც „გრანიცისა” შემოდიოდა და ბევრი ხელობა სულ გადავარდა. ოქრომჭედლებს, თერძებს, მექოშეებსა და ძველ ჭონებს მუშტარი ეგრერიგად აღარ ეტანებოდა და მათი ხელობის მაზანდაც ეცემოდა.
ათას რვაას სამოცდახუთ წელს შემოღებულმა ახალმა გადასახადებმა მთლად ააფორიაქეს ისინი. სხვა გზა რომ აღარ იყო, არზა დასწერეს და ქალაქის მოურავს შერმაზანა ვართანოვს , დიდის ფეშქაშებით მიართვეს, მაგრამ არა გამოვიდა რა,– „რუსული ატკაზით” გაისტუმრეს უკან”.

ამ ნაწყვეტის თავისებურება ისაა, რომ მასში ავტორი ბარბარიზმებით თითქოს თვითონ ლაპარაკობს და მის მიერ „მოქცეული” ბარბარიზმები უშუალოდ ახასიათებენ არა თვით ავტორს, არამედ განსაზღვრული ეპოქისა და კლასების მეტყველებას.