სახლთუხუცესი

ცენტრალური ხელისუფლების უმაღლესი მოხელე გვიანდელი შუა საუკუნეების საქართველოში.
ეს სამოხელეო თანამდებობა XV ს-დან მეფეთა სიგელების უწინარეს რეგულარულად გვხვდება კათოლიკოსთა სახელით გაცემულ საბუთებში, ამავე საუკუნის მიწურულიდან - იმერეთისა და კახეთის სამეფო საბუთებშიც. ქართლში სახლთუხუცესი XVI ს-ის დასაწყისიდან იხსენიება. ვახუშტის მიხედვით, სახლთუხუცესი არსებობდა ერთიან საქართველოშიც და იმასვე ნიშნავდა, რასაც აბრამადი. მაგრამ ერთიანობის დროინდელ დოკუმენტებსა და „ხელმწიფის კარის გარიგებაში“ ეს ტერმინი ნახსენები არ არის. ვ. გაბაშვილის დაკვირვებით, ტერმინის ადრე გავრცელებული ფორმა - „სახლისუხუცესი“ მართლაც უნდა მიანიშნებდეს მის სიძველეზე, მაგრამ ამ სახელოს მატარებელი პირები ადრინდელ მეფეთა და მთავართა კარზე „საკუთართა“, ანუ ე.წ. ხელშინაურ მოხელეთა კატეგორიას განეკუთვნებოდნენ და, ამდენად, გვიანდელ შუა საუკუნეებამდე მათი უფლებები კერძო სამართლბრივ ნორმებს არ სცილდებოდა. ამდენად, ქართულ სამეფოებში ცენტრალური მმართველობის მაღალ პოზიციებზე სახლთუხუცესის დაწინაურება გვიანდელი შუა საუკუნეების (XV-XVIII სს) მოვლენაა, რაც ერთიანი მონარქიის დაშლის, სამეფო ხელისუფლების დასუსტების, სამეფო მიწების ფონდის შემცირებისა და მეფის ხელისუფლების საჯარო უფლებების მკვეთრი შეკვეცის შედეგად უნდა მომხდარიყო. სახლთუხუცესს სამეფო კარზე ჩაბარებული ჰქონდა სამეფო სამდივნო (კანცელარია) მდივან-მწიგნობრებითურთ, სასახლის ადმინისტრაციული ხელმძღვანელობა, მეფის „ვაზირობა“ (მრჩევლობა), სამეფო მიწების სამეურნეო და საფინანსო ზედამხედველობა, ანუ, ის ფუნქციები, რომლებსაც ერთიანობის ხანის საქართველოში რამდენიმე სამოხელეო უწყება უძღვებოდა.