ჰელიოსი

მზის ღმერთი. ტიტანების, ჰიპერიონისა და თეას ვაჟი. სელენესა და ეოსის ძმა. რომაულ მითოლოგიაში მისი თანაგვარია სოლი, რომელსაც ხშირად აპოლონთან აიგივებდნენ.

ჰელიოსი უძველესი ღვთაებაა. მისი კულტი ოლიმპიური პანთეონის ჩამოყალიბებამდე არსებობდა. ბერძენთა რწმენით, იგი სამყაროს მაცოცხლებელ ძალას ფლობდა და თვალთა ნათელს ართმევდა ბოროტმოქმედებს. იმყოფებოდა რა ზეცის თაღზე, ჰელიოსი თვალ-ყურს ადევნებდა ღმერთებისა და ადამიანების საქმეებს. სწორედ ამიტომ შეარქვეს მას „ყოვლისმხილველი“.

ჰელიოსი ცხოვრობდა დიდებულ სასახლეში, წლის დროთა ქალღმერთებით გარემოცული. მითოსურ კუნძულზე, რომელსაც თრინაკია ეწოდებოდა, ბალახობდნენ მისი თეთრად მანათობელი ხარები (ოდისევსის თანამგზავრებმა რომ დაკლეს).

დღისით ცეცხლოვან ეტლზე ამხედრებული ჰელიოსი, თავს ევლებოდა დედამიწას, მიმწუხრისას კი ოკეანოსის წმინდა წყლებში ჩაეშვებოდა და ოქროს ნავით მიცურავდა თავისი ამოხდომის ადგილამდე.

მზე-ღმერთს მრავალი შვილი ჰყავდა. ოკეანოსის ასულმა, პერსეისმა, მას უშვა აიეტი-კოლხთა სამეფო სკიპტრის მპყრობელი, ჯადოქარი კირკე და პასიფაე, კრეტის ლეგენდარული მეფის, მინოსის მეუღლე. ნიმფა კლიმენესგან ჰელიოსს ჰყავდა ვაჟი-ფაეთონი და ოთხი ასული. ნიმფა როდამ კი მას შვიდი ძე გაუჩინა.

ჰელიოსს ხშირად აიგივებდნენ მამამისთან, ჰიპერიონთან და ამის გამო მის ვაჟიშვილებს ჰიპერიონიდებსაც უწოდებდნენ. ძვ.წ. V საუკუნიდან კი ჰელიოსისა და აპოლონის კულტების თანაგვარობაც შეინიშნება.

შემოქმედნი ჰელიოსს მზით გაბრწყინებულ ეტლზე აღზევებულს წარმოსახავდნენ.