დაულე

NPLG Wiki Dictionaries გვერდიდან
გადასვლა: ნავიგაცია, ძიება

დაულე / დაულეთ-ი (ბალყ.-ყარაჩ. Дауле/Даулет) – მიწის ნაყოფიერების მფარველი ღვთაება ბალყარულ-ყარაჩულ მითოლოგიაში. წარმოდგენილი ჰყავდათ თეთრწვერა მოხუცის სახით, დაულე ყველგან მყოფია, არის მარჯვნივაც და მარცხნივაც, მიწაზეც და ზეცაში. ჰყავს ცოლი – ჯერ-ანასი დაუჩე/დაუჩე-ქათინი, ძმა – დაღისთაღილი – მიწათმოქმედების მფარველი და ვაჟები – შაქმანი და საუმანი – საზღვრების, ჯანმრთელობისა და ნაყოფიერების მფარველები. ბალყარელებს და ყარაჩელებს ამ უკანასკნელთა სალოცავში მრგვალი ფორმის საწესო პურები მიჰქონდათ, რათა მიწა ნაყოფიერი ყოფილიყო, ხოლო მათ დედას მსხვერპლად თხას სწირავდნენ. მითის მიხედვით, დაუჩე მამია-ყალას ციხე-სიმაგრეში ცხოვრობს, შაქმანი ყარაჩის საზღვრებს იცავს. იგი ჩნდება ქვაზე, რომელსაც ირის-თაში (Ырыс-таш – „ქვა-ტაბუ“) ჰქვია.

დაულეს სახელობის ლოცვა, რომელშიც თითქმის მთელი ბალყარეთისა და ყარაჩის მოსახლეობა მონაწილეობდა, ადრე გაზაფხულზე, მარტის თვეში (Аузну-арт-айы) დიდ ყარაჩში, ყუბანის ზემოწელში ტარდებოდა. ლოცვის წინ პატარა მოედანზე აღმართავდნენ სამ ბოძს, რომლებზედაც ადამიანების სახეები იყო ამოკვეთილი. კულტმსახურის (табалтайчы) მიერ „ო, დაუალი, ო, დაღისთაღილის“ შეძახილზე, ყველანი მარცხენა მკერდზე მარჯვენა ხელისგულის დარტყმას იწყებდნენ და თან ძმების სადიდებელს მღეროდნენ. მითის მიხედვით, ძმებს მტრულ დამოკიდებულება ჰქონდათ და იმისათვის, რომ ერთმანეთთან ბრძოლა შეეწყვიტათ და ხალხისთვის სამიწათმოქმედო სამუშაოების ჩატარების შესაძლებლობა მიეცათ, აუცილებელი იყო მათი გულის მოგება.


ლიტერატურა

  • Джуртубаев М. Древние верования балкарцев и карачаевцев. Нальчик, 1991;
  • Каракетов М. Д. Из традиционной обрядово-культовой жизни карачаевцев. М., 1995;
  • Каракетов М. Д. Миф и функционирование религиозного культа в заговорно-заклинательном ритуале карачаевцев и балкарцев. М., 1999;
  • Каракетов Д. М. Традиционные верования // Карачаевцы. Балкарцы. М., 2014.


წყარო

კავკასიის ხალხთა მითები და რიტუალები

პირადი ხელსაწყოები
სახელთა სივრცე

ვარიანტები
მოქმედებები
ნავიგაცია
ხელსაწყოები