დიუი ჯონ
დიუი ჯონ - Dewey John, Дьюи Джон, 1859-1952
ამერიკელი ფილოსოფოსი, ფსიქოლოგი და პედაგოგი. მიჩიგანის, ჩიკაგოს და კულუმბიის უნივერსიტეტების პროფესორი. ფსიქოლოგიაში პირველი ამერიკული სახელმძღვანელოს ავტორი (1886 წ.). იყო APA-ს პრეზიდენტი. 1894-1904 წლებში სათავეში ედგა ფსიქოლოგიის ფაკულტეტს ჩიკაგოს უნივერსიტეტში, სადაც ჩამოყალიბდა ფუნქციონალიზმის სკოლა. რეფლექსური რკალის ანალიზთან დაკავშირებით „ფსიქოლოგიურ რევიუში” გამოაქვეყნა სტატია (1896 წ.), რომელიც მიჩნეულია ამ მიმართულების საწყის პუნქტად.
დიუის თანახმად, ქცევა და მასში მონაწილე ცნობიერება უნდა განიხილებოდეს ცოცხალი ორგანიზმის გარემოსთან შეგუების თვალსაზრისით. ცნობიერი მოქმედების ფუნქცია ორგანიზმის ადაპტაციაში მდგომარეობს და ფუნქციონალურმა ფსიქოლოგიამ სწორედ ეს რეალური პროცესი უნდა შეისწავლოს. ამდენად, ფართოვდება ფსიქოლოგიის გამოყენების სფერო. მასში შედის არა მხოლოდ ცნობიერების შინაარსები, არამედ აგრეთვე ფუნქციებიც, ფსიქიკის ინდივიდუალური გამოვლინებები, პრაქტიკული მოქმედება, მისი დასწავლა-ჩამოყალიბება, მოტივირება და სხვა, მოკლედ - ყველაფერი, რის შესწავლაზეც უარს ამბობდა სტრუქტურული ფსიქოლოგია. ფუნქციონალიზმი ხდება მყარი საფუძველი ფსიქოლოგიის ისეთი დარგებისთვის, როგორიცაა ბავშვის ფსიქოლოგია, პედაგოგიკური ფსიქოლოგია, დიფერენციალური ფსიქოლოგია, კლინიკური ფსიქოლოგია, ინდუსტრიული ფსიქოლოგია, იურიდიული ფსიქოლოგია და სხვა.
XIX საუკუნის მიწურულს ამერიკას ემიგრანტების ახალი ტალღა მიაწყდა. საჭირო იყო მათი სოციალური ადაპტაცია, შრომითი უზრუნველყოფა, რაც შესაბამისი პროფესიული ცოდნა-ჩვევათა ჩამოყალიბებას ითვალისწინებდა. ეს განათლების ახალი ფორმების დანერგვას საჭიროებდა. დიუის ფუნქციონალიმზი, თავისი აქცენტით ადაპტაციაზე, კარგად მოერგო ამ ამოცანებს. იგივე ითქმის დიუის ფილოსოფიურ მრწამსზეც (დიუი პრაგმატიზიმის ფილოსოფიის ერთერთი ძირითადი წარმომადგენელია). იგი ქადაგებდა „ინსტრუმენტალიზმს”, პრაგმატიზმის ნაირსახეობას, რომლისთვისაც ცოდნა სინამდვილის კანონების ასახვა კი არა, ადამიანის მოქმედების ინსტრუმენტია. ის მოწოდებულია, გააადვილოს და გააუმჯობესოს ადამიანის ცხოვრება, მათ შორის საზოგადოებაში. ამისთვის კი საჭიროა საზოგადოებრივი კონტროლისა და მართვის ოპტიმალური წესების დანერგვა, რაშიც ფსიქოლოგიას დიდი წვლილის შეტანა შეუძლია.
APA-ს საპრეზიდენტო სიტყვაში (1899 წ.) დიუიმ ილაპარაკა იმაზე, რომ ფსიქოლოგიამ უნდა იზრუნოს მოსახლეობის ადაპტაციაზე საზოგადოებრივი ცხოვრების ყველა უბანზე. ყველაზე მეტად მას განათლების დარგი აინტერესებდა, სადაც მწვავედ იდგა „ახალი სკოლის” ორგანიზაციის საკითხი. სკოლის რეფორმა, მისი აზრით, აღზრდის ახალ მიზანს უნდა დაექვემდებაროს. ეს მიზანი ზედმიწევნით შეესაბამება პრაგმატიზმისა და ფუნქციონალიზმის იდეებს და ფორმულირებულია, როგორც „განსხვავებულ სიტუაციებთან შეგუება თავისუფალი მეწარმეობის პირობებში”. დიუის პედაგოგიური სისტემის დედაბოძი არის „კეთებით სწავლება”. ეს ნიშნავს სასკოლო სისტემის ისეთ აგებას, რომლეშიც ცოდნის წყარო არის ბავშვის პრაქტიკული თვითაქტივობა, პედაგოგიურ გარემოში მიმდინარე. სათანადო პირობებში მოსწავლეები ბუნებრივად ითვისებენ სოციალური ქცევის კონკრეტულ უნარჩვევებს და ზოგად გამოცდილებას. დიუის იდეების გამოცდის პოლიგონად იქცა მის მიერ ჩიკაგოს უნივერსიტეტთან შექმნილი „სკოლა-ლაბორატორია” (1896). მასში 4-13 წლის ასაკის ბავშვები სწავლობდნენ. პატარები ადრეული ასაკიდანვე ეჩვეოდნენ ყველაფრის დამოუკიდებლად კეთებას, უპირატესად, თამაშის ქცევის ფარგლებში. ხოლო უფროსი ასაკის მოსწავლეების „კეთებით სწავლება” შრომით საქმიანობას ემყარებოდა. აღმზრდელს უნდა წარემართა მოსწავლეთა სასწავლო-პრაქტიკული აქტივობა მათ თანდაყოლილ უნართა გათვალისწინებით.
ამერიკული მეცნიერების ისტორიკოსების მიერ ჯონ დიუი თავისი დროის ერთერთ ყველაზე გამოჩენილ მეცნიერადაა მიჩნეული.
წყარო
ფსიქოლოგიის ქართული ლექსიკონი
სტატიის ავტორი - ირაკლი იმედაძე, დიმიტრი უზნაძის სახელობის საქართველოს ფსიქოლოგთა საზოგადოება.
ლექსიკონი შეიქმნა შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის გრანტით.
