ენლილი
ენლილი – (შუამდ.) „უფალი-ჰაერის სივრცე“, შუმერული წარმომავლობის უზენაესი სამების მეორე წევრი პანთეონში (ანუ ენლილი ენქი).
ენლილის კულტი დაკავშირებული იყო ქალაქ ნიურთან, სადაც იდგა მისი მთავარი ტაძარი ექური („სახლი-მთა“). შუმერული კოსმოგონიური ნაწყვეტის თანახმად ენლილმა გააშორიშორა ერთიმეორისაგან ცა და მიწა და თავისი „ოქროს ცულით“ გადაკვეთა მათი შემაკავშირებელი „ჭიპლარი“ და თავად ჩადგა რა მათ შორის, როგორც დურანქი („ჭიპლარი ცისა და მიწისა“). აქედან მოდის ნიპურის ტაძრის ეპითეტი დურანქი და თავად ენლილის გავრცელებული ზედწოდება „დიდი მთა“ (ქურ-გალ), რაც იმას ნიშნავს, რომ იგი მთასავით არის აღმართული ცასა და მიწას, ასახიერებს რა სამყაროს „დიდ სვეტს“ (დიმ-გალ). იგი ავსებს მათ შორის სივრცეს და ამიტომაც ეწოდება მას „ქვეყნის გამვრცობი უფალი“, რაც სრულ შესატყვისშია მისი სახელის შინაარსთან („უფალი-სივრცე“).
რაკი ენლილს შუასკნელი ანუ ადამიანთა საცხოვრებელი სივრცე უჭირავს, იგი ითვლება კაცობრიობის ღმერთად, თუმცა ადამიანებისათვის უფრო მეტი უბედურება მოაქვს, ვიდრე სიკეთე. მისი იდეა იყო კაცთა მოდგმის სრული მოსპობა წარღვნის საშუალებით, მაგრამ როდესაც ერთადერთი გადარჩენილი ადამიანი (ზიუსუდრა) იხილა, იძულებული შეიქმნა გაეუკვდავებინა იგი.
ენლილი ითვლებოდა შუმერელი ხალხის ეროვნული ერთიანობის ღმერთად, რომელიც არიგებდა ერთმანეთში შუმერის დამოუკიდებელ ქალაქ-სახელმწიფოთა მფარველ ღვთაებებს. ენლილს ყოველ მნიშვნელოვან ქალაქში ჰყავდა თავისი ნაცვალი, რომელსაც ეპყრა ქალაქის „ენლილობა“ და იწოდებოდა მის „ენლილად“.
ენლილის მდედრული ცალია ნინლილი, რომლის სახელი როგორაც ჩანს, ხელოვნურად არის შექმნილი მისი ანალოგიით. ენლილის შვილებია ადადი, ნერგალი, ნუსქუ, სინი, შამაში და სხვ. მისი პირმშო კი არის ნინგირსუ (ან ნინურთა).
