ნიკოლაძე იაკობ

იაკობ ნიკოლაძე

ნიკოლაძე იაკობ ივანეს ძე - (16(29).V.1876, ქუთაისი - 10.III.1951, თბილისი) - მოქანდაკე.

ბიოგრაფია

სწავლობდა ქუთაისის ვაჟთა გიმნაზიაში. თუმცა, აკადემიური ჩამორჩენილობის გამო, სწავლა ვერ დაასრულა და ძის დასახმარებლად ბათუმში გადავიდა. 1889 წლიდან სწავლობდა ბათუმის ახლად დარსებულ ტექნიკურ-სახელოსნო სასწავლებელში. ხატვისადმი ინტერესი სწორედ ამ დროს გამოამჟღავნა. 1981 წელს დაასრულა სწავლა და გაემგზავრა მოსკოვში. მეცადინეობდა გრაფ სტროგანოვის ტექნიკურ სასწავლებელში, რათა ფერწერის, ქანდაკებისა და ხუროთმოძღვრების სასწავლებელში ჩაებარებია. 3-წლიანი მცდელობის მიუხედავად, გამოცდა ვერ ჩააბარა და გადავიდა ოდესის სამხატვრო სასწავლებელში. ჯერ დაეუფლა მხატვრობას, შემდეგ კი ქანდაკების კლასში შედის. ოდესაში სწავლა არ დაუსრულებია. ერთი წლის შემდეგ დაბრუნდა ქუთაისში და დაიწყო დამოუკიდებელი მუშაობა. ამ დროს შექმნა შოთა რუსთაველის პორტრეტი, რომელიც 1897 წელს თბილისში, „დიდების ტაძარში“, კავკასიელ მხატვართა მეხუთე გამოფენაზე გაიტანა. 1899 წლის სექტემბერში პარიზში გადადის. სწავლა დაიწყო კაზმული (სახვითი) ხელოვნების სკოლაში ჯერ ა. ფალგიერის სახელოსნოში, 1900 წლიდან კი ან. მერსიეს კლასში. მასალაში მუშაობას პრ. მანგელიესთან სწავლობდა. 1901 დაბრუნდა საქართველოში. 1904 წელს გაემგზავრა ფლორენციაში, 7 თვის განმავლობაში რენესანსის ხელოვნებას სწავლობდა. 1905 წელს ფლორენციიდან პარიზში წავიდა. 1906 წელს რუს მხატვართა საზოგადოების თავმჯდომარის, ვ. ვ. გოლუბიევის, ოჯახის დახმარებით მუშაობას იწყებს როდენთან. მასთან პირველი ნამუშევარია „იოანე ნათლისმცემელი“. 1908 წელს დაბრუნდა საქართველოში. მუშაობა დაიწყო ილია ჭავჭავაძის საფლავის ძეგლზე „მწუხარე საქართველო“. 1910 წელს მცირე ხნით პარიზში წავიდა. 1910 წლიდან ისევ თბილისში დაბრუნდა.

1910-1919 წლებში ხატვას ასწავლიდა თბილისის სხვადასხვა სასწავლებელში (მეორე კომერციულ სასწავლებელში, ქართულ გიმნაზიაში, წმ. ნინოს სახ. ქალთა გიმნაზიაში). 1918 წლის იანვარში გააფორმა ჟურნალ „პრომეთეს“ ყდა. მას ეკუთვნის საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სამფეროვანი დროშის ესკიზი. 1918 წლის 4 ოქტომბერს ეროვნულმა საბჭომ მიიღო კანონი „საქართველოს რესპუბლიკის დროშის პროექტის შედგენის ხარჯისა“, რომელშიც ვკითხულობთ: „მიეცეს სახელმწიფოს ხაზინიდგან მოქანდაკე იაკობ ნიკოლაძეს საქართველოს დროშის პროექტის შედგენისათვის გასამრჯელოდ სამი ათასი (3,000) მანეთი“.

1919 წლის მაისში მონაწილეობდა ქართველ მხატვართა სურათების გამოფენაში. მის შემოქმედებაზე ჟურ. „შვიდ მნათობში“ დ. კაკაბაძის წერილი დაიბეჭდა. დაუკვეთეს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის მთავრობის თავმჯდომარის, ნოე ჟორდანიას, ბიუსტი. 1920 წელს ჟურ. „ეშმაკის მათრახში“ მისი არაერთი კარიკატურაა, სადაც დახატულია ნოე ჟორდანიას ბიუსტის შექმნის პროცესში. ეს გვაძლევს ვარაუდის საშუალებას, რომ პორტრეტი 1920 წლამდე უნდა იყოს შექმნილი. აღსანიშნავია, რომ 1968 გადაღებულ ფილმში „არაჩვეულებრივი გამოფენა“ ერთ-ერთ რეკვიზიტად ნოე ჟორდანიას ბიუსტია გამოყენებული. როგორც ჩანს, საბჭოთა ცენზურას ეს დეტალი შემთხვევით გაეპარა. 2016 წელს მოქანდაკის სახელოსნოში თაბაშირის ბიუსტი აღმოჩნდა.

1921 წლის საქართველოს საბჭოთა ოკუპაციის დროს, რამდენიმე თვით კონსტანტინეპოლს შეაფარა თავი. მალევე დაბრუნდა, თანამშრომლობდა ბოლშევიკურ მთავრობასთან და ძირითადად ქმნიდა ლენინისა და სტალინის ბიუსტებს. თუმცა 1945 მაღალმხატვრული ღირებულების გრიგოლ ჩახრუხაძის პორტრეტიც შექმნა. 1922 წლიდან იყო სამხატვრო აკადემიის ერთ-ერთი დამაარსებელი და პრორექტორი. ხელმძღვანელობდა ქანდაკების ფაკულტეტს. დაჯილდოებულია საბჭოთა ორდენებითა და მედლებით. დაკრძალულია მთაწმინდის პანთეონში.

მისი ნამუშევრებია:

• ო. შმერლინგი (1903);
• ქარი (ქვა, 1905);
• მოცეკვავე (ბრინჯაო, 1906);
• ჩრდილოეთის ასული (მარმარილო, 1906);
• სალომე (მარმარილო, 1906);
• მიშელ დარიალ ნანობაშვილი (ბრინჯაო, 1906);
• რობერტ ოუჟენი (თაბაშირი, 1918);
• ბერიძე (თაბაშირი, 1918);
• შ. ამირანაშვილი (თაბაშირი, 1940);
• ივანე ჯავახიშვილი (ბრინჯაო, 1948) და სხვ.

სალომე ჭანტურიძე,
მაია ციციშვილი

ლიტერატურა

• მ. დუდუჩავა, იაკობ ნიკოლაძე, თბილისი, 1976;
• ი. ნიკოლაძე, ერთი წელი როდენთან, II გამოცემა, ლიტ. და ხელ., თბ., 1963;
• საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის სამართლებრივი აქტების კრებული (1918-1921), შემდგენელი ვ. გურგენიძე, სპეცრედაქტორი ვ. შარაშენიძე, თბილისი, 1990;
• ჟურ, „ეშმაკის მათრახი“, 1920, №38;
• ჟურ. „საბჭოთა ხელოვნება“, 1976, №10;
• ჟურ. „შვიდი მნათობი“, 1919, №2.

წყარო

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა (1918-1921) ენციკლოპედია-ლექსიკონი

იხილე აგრეთვე

იაკობ ნიკოლაძე