იოანე დამასკელი

წმ. იოანე დამასკელი – (ბერად აღკვეცამდე მანსურ იბნ სარჯუნი) – VII საუკ. II ნახევარი-754 წ.-მდე) ეკლესიის მამა და მასწავლებელი.

ცნობილია, როგორც ქრისტიანული სწავლების დიდი სისტემატიზატორი. მას ეკუთვნის ფუნდამენტური ნაშრომი „ცოდნის წყარო“, რომელიც შედგება სამი ნაწილისაგან - ფილოსოფიური („დიალექტიკა“), მამხილებელი („მწვალებლობათა შესახებ“), და დოგმატური („მართლმადიდებლური სარწმუნოების ზუსტი გადმოცემა“. გარდა ამისა იოანე დამასკელს ეკუთვნის მთელი რიგი ქადაგებებისა ღვთისმშობელზე. მის მიერაა დაწერილი პალესტინური ტიპის განსაკუთრებული კანონები, რომლებიც IX საუკუნიდან შემოვიდა აღმოსავლეთის ეკლესიაში. მას ეკუთვნის აღდგომის, შობისა და სხვა ქრისტიანულ დღესასწაულთა კანონები. ასევე ითვლება რვახმათას შემქმნელად.

ღირსი იოანე დამასკელი დაიბადა 680 წელს სირიის ქალაქ დამასკოში წარჩინებულ ოჯახში, ჰყავდა ძმა კოსმა, რომელიც მამამისმა იშვილა და მასთან ერთად ზრდიდა. იოანეს მამამ სერგი მანსურმა მონების ბაზარზე ერთი განსწავლული კალაბრიელი ბერი გამოისყიდა და შვილების აღზრდა დაავალა. ყმაწვილებმა უჩვეულო ნიჭი გამოავლინეს და საერო და სასულიერო მეცნიერებებს სწრაფად დაეუფლნენ. მამის სიკვდილის შემდეგ იოანე ქალაქის მმართველად დანიშნეს.

ამ დროს ბიზანტიაში თავი იჩინა ხატმებრძოლობამ, რომელსაც იმპერატორი ლევონ მესამე ემხრობოდა (717-741). ხატების თაყვანისცემის დასაცავად იოანემ დაწერა ტრაქტატი, რამაც იმპერატორი საშინლად განარისხა, მაგრამ რადგან იოანე ბიზანტიის ქვეშევრდომი არ იყო და ვერ დააპატიმრებდა, ასეთი რამ მოიფიქრა: შეთხზა ცრუ წერილი, თითქოსდა იოანე მას დამასკოს დაპყრობაში დახმარებას აღუთქვამდა და „პასუხთან“ ერთად ხალიფას გაუგზავნა. ხალიფამ იოანეს თანამდებობა დაატოვებინა და მოკვეთა მარჯვენა, რომელიც ქალაქის მოედანზე გამოკიდა. იმავე საღამოს იოანეს თავის მოკვეთილი ხელი დაუბრუნეს. ღამით მართალმა ღვთისმშობლის მიმართ მხურვალედ ილოცა და ღვთისმშობელმა ხელი გაუმრთელა. ასევე დაავალა, რომ ამ ხელით მრავალი ეღვაწა. ხალიფამ სასწაული რომ შეიტყო, იოანეს დაბრუნება მოინდომა ძველ თანამდებობაზე, მაგრამ მან იუარა და თავის ძმასთან კოსმასთან ერთად იერუსალიმს მიაშურა, სადაც საბა განწმენდილის მონასტერში მორჩილი გახდა. მისთვის იოლი არ აღმოჩნდა დამრიგებლის პოვნა. ეს საქმე მხოლოდ ერთმა გამოცდილმა ბერმა ითავა და პირველი, რაც გააკეთა, ის იყო, რომ იოანეს წერა აუკრძალა. იგი ფიქრობდა, რომ იოანეს წარმატებები ამ საქმეში შესაძლოა მისი ამპარტავნების მიზეზი გამხდარიყო. ერთხელ ბერი გარდაიცვალა და მისმა მწუხარე ძმამ იოანეს სანუგეშოდ გალობის დაწერა სთხოვა. დიდი ხვეწნის შემდეგ იოანე დაიყოლია და მან თავისი ცნობილი სამგლოვიარო ტროპები დაწერა. ამის გამო ბერმა იგი სენაკიდან გააძევა, მაგრამ ძმების დაჟინებული თხოვნით, დააბრუნა და საპირფარეშოს დასუფთავება დაავალა. ბერს ღამით ღვთისმშობელი გამოეცხადა, რომელმაც უბრძანა იოანესთვის წერის ნება დაერთო.

იოანეს შესახებ იერუსალიმის პატრიარქმა შეიტყო მღვდლად აკურთხა და თავის კათედრაზე მქადაგებლად დაადგინა, მაგრამ მალე იოანე ლავრაში დაბრუნდა, წერა განაგრძო და სიცოცხლის ბოლომდე არ დაუტოვებია ლავრა. მხოლოდ ერთხელ დატოვა, როცა 754 წელს კონსტანტინეპოლში კრებაზე ხატმებრძოლები ამხილა. იგი დააპატიმრეს. პატიმრობაში მრავალი ტანჯვა-წამება დაითმინა, მაგრამ ღვთის წყალობით ცოცხალი გადარჩა. გარდაიცვალა 780 წელს 104 წლისა.

წყარო

წმ. დიმიტრი როსტოველი, სენაკის მემატიანე (შენიშვნები); თარგ. ნინო გულიაშვილის.