კელერი ვოლფგანგ
კელერი ვოლფგანგ - Kohler Wolfgang, Кёлер Вольфганг, 1887-1967
გერმანელ-ამერიკელი ფსიქოლოგი, გეშტალტფსიქოლოგიის ერთერთი ფუძემდებელი. დაიბადა რეველში (ტალინი). საუნივერსისტეტო განათლება მიიღო ტიუბინჰემში, ბონში და ბერლინში. იქ კ. შტუმფის ხელმძღვანელობით დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია სმენის ფსიქოლოგიის საკითხებზე. იმავდროულად დაეუფლა ფიზიკას 1913 წლიდან ხელმძღვანელობდა ტენერიფეზე (კანარის კუნძულები) განთავსებულ ანთროპოიდების (ადამიანის მსგავსი მაიმუნების) შემსწავლელ სადგურს. 1920-იანი წლების დასაწყისიდან აშშ-ი ემიგრაციამდე (1935) კელერი ბერლინის უნივერსიტეტის პროფერსორი და ფსიქოლოგიის ინსტიტუტის დირექტორი იყო. აშშ-ში მუშაობისას (ჯერ პრინსტონის უნივერსიტეტში, ხოლო შემდეგ დორტმუნტის კოლეჯში) ძირითადად შეისწავლიდა გეშტალტების აღმოცენების ელექტროფიზიოლოგიურ საფუძვლებს. მიენიჭა ამერიკის ფსიქოლოგთა ასოციაციის უმაღლესი ჯილდო „მეცნიერებაში გამორჩეული წვლილისთვის”, ხოლო 1956 წელს აირჩიეს ამ ასოციაციის პრეზიდენტად. წიგნში „გეშატლფსიქოლოგია” (1929) გადმოსცა ამ მიმდინარეობის ძირითადი თეორიული პრინციპები და ექსპერიმენტული მონაპოვარი.
ანთროპოიდების შესწავლისას კელერმა გაარკვია, რომ მათ შეუძლიათ ახალი ამოცანის გადაწყვეტა არა თანდათანობით, მრავალი ცდისა და შეცდომის გავლით, როგორც ამას ე. თორდაიკი ამტკიცებდა, არამედ უეცრად, სპეციფიკური გონებრივი აქტივობის გზით. მისი არსი ისაა, რომ პრობლემურ სიტუაციაში ცხოველი უცებ სწვდება საგნებს შორის ისეთ მიმართებებს, რომლებიც მანამდე გათვალსწინებული არ ჰქონდა და რასაც ინსაითი უწოდა. ეს ცნება მტკიცედ დამკვიდრდა მეცნიერებაში. კელერის ინტერპრეტაციით ინსაიტი პერცეპციულ-კოგნიციურ ველში ახალი გეშტალტის შექმნას ან ძველის გადასტრუქტურებას ნიშნავს. ეს კვლევა განზოგადებულია მის წიგნში ადამიანის მსგავსი მაიმუნების ინტელექტის შესახებ (1917), რომელმაც საერთაშორისო აღიარება მოუტანა.
კელერი საბუნებისმეტყველო ტიპის ფსიქოლოგიის ერთერთი ყველაზე გამორჩეული წარმომადგენელია. მის შრომებში გეშტალტის იდეა ფსიქოლოგიის საზღვრებს სცილდება და სამყაროს მოწყობის უნივერსალური პრინციპის სახეს იღებს. ეს ჩამოყალიბებულია ე.წ. იზომორფიზმის კონცეფციაში: ფსიქიკური ფენომენის ახსნა ნიშნავს მისი შესატყვისი (იზომორფული) პროცესის მონახვას ტვინში, რომელიც, თავის მხრივ, შეესაბამება ფიზიკურ პროცესს. ამავე დროს, ყველა ეს პროცესი მთლიანობითი ბუნებისაა. ეს კონცეფცია, როგორც ფსიქოფიზიკური პრობლემის გააზრების გეშტალტფსიქოლოგიური ვერსია, დალაგებულია კელერის წიგნში „ფიზიკური გეშტალტები მოსვენებულ და სტაციონალურ მდგომარეობაში (1920).
წყარო
ფსიქოლოგიის ქართული ლექსიკონი
სტატიის ავტორი - ირაკლი იმედაძე, დიმიტრი უზნაძის სახელობის საქართველოს ფსიქოლოგთა საზოგადოება.
ლექსიკონი შეიქმნა შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის გრანტით.
