კერესელიძე ივანე

ივანე კერესელიძე

კერესელიძე ივანე (1829–1892) — პოეტი, პროზაიკოსი, დრამატურგი, კრიტიკოსი, მთარგმნელი, ჟურნალისტი, ქართული ჟურნალისტიკის ერთ-ერთი ფუძემდებელი.

სწავლობდა თბილისის სასულიერო სასწავლებელში, შემდეგ — კეთილშობილთა გიმნაზიაში (1843-50). დაახლოებული იყო თავისი დროის მოწინავე ადამიანებთან (ნ. ბარათაშვილთან, გ. ორბელიანთან, დ. ყიფიანთან). გიმნაზიის დამთავრების შემდეგ მასწავლებლად მიიწვიეს დ. დადიანისა და ე. ჭავჭავაძის სასახლეში. აქ გატარებულმა წლებმა დიდი როლი შეასრულეს მისი საზოგადოებრივ–ლიტერატურული ინტერესების ჩამოყალიბებაში.

მოღვაწეობა

ი. კერესელიძე ეწეოდა მრავალმხრივ მოღვაწეობას: წერდა ლექსებს, მოთხრობებს, პიესებს, კრიტიკულ-პუბლიცისტურ წერილებს, გამოკვლევებს, თარგმნიდა მეცნიერულსა და მხატვრულ თხზულებებს (მისი ნაწერები ქვეყნდებოდა „ცისკარში“, „დროებაში“, „ივერიაში“, „მწყემსში“); ბეჭდავდა წიგნებს და სათავეში ედგა სხვადასხვა საზოგადოებრივ-საქველმოქმედო წამოწყებას. 1854 წლიდან მეთაურობდა ქართულ დრამატულ დასს. 1857 წ. აღადგინა და გამოსცა „ცისკარი“, რომელსაც 1875 წლამდე რედაქტორობდა; დააარსა და ხელმძღვანელობდა სამეურნეო–აგრონომიულ გაზეთებს: „გუთნის დედას“ (1861–72) და „ცისკარს“ (1887).

ი. კერესელიძემ ახალი თემები შემოიტანა ქართულ პოეზიაში და ხელი შეუწყო მოქალაქეობრივი მოტივების განმტკიცებას. მისი მამხილებელი ლექსები იმდროინდელი პოლიტიკური სისტემის წინააღმდეგ იყო მიმართული, ხოლო პოემა „მწყემსის სიყვარული“ (1855) მხატვრულად ასახავდა გლეხთა ცხოვრებას და კიცხავდა ბატონყმობის იდეურ-ზნეობრივ საფუძვლებს. მისი პოეზიის მთავარი მოტივია პატრიოტიზმი. მრავლად აქვს სატრფიალო ლირიკის ნიმუშები. ი. კერესელიძის ლექსები დიდი პოპულარობით სარგებლობდა, ზოგი მათგანი („ორთა თვალის სინათლევ“, „ქართული სიმღერა“) დღესაც იმღერება. პროზაული თხზულებებიდან საყურადღებოა „მგზავრის წერილები“ (1857-71), რომელშიც მხატვრულად არის აღწერილი საქართველოს სხვადასხვა კუთხის ყოფა, კულტურა, მეურნეობა, ისტორიული ნაშთები, ბუნება. აქტუალობითა და პოლიტიკური სიმახვილით გამოირჩევა მის მიერ „ცისკარში“ დაბეჭდილი „სალაყბო ფურცლები“. თანადროულობას ეხმაურებოდა კერესელიძის დრამატული ნაწარმოებები: „აქტიორი“, „მარჩიელობა“, „ტფილისში“, „სადგურის ზედამხედველი“, „დაღესტნის ტყვეები“, კომედიები: „სიქსტი მეხუთე“, „ნუ დაჰკარგავ ძველსა გზასა…“, „ცოლები და ქმრები“ (1860).

გამოცემები

ი. კერესელიძემ გამოსცა სახელმძღვანელოები: „საკითხავი წიგნი ახალმოსწავლეთა ყრმათათვის“ (1855), „ანბანი ახალმოსწავლეთა ყრმათა“ (1856). თარგმნილი აქვს მაკოლეის „ვირგინია“, შილერის „მოგზაური“, „პატიმარი“, ბორნის „რკინის გრაფი“, ბულვერ-ლიტონის „ევგენი არაბი“, ტურის „კატაკომბი“, დერჟავინის „ამაოება“, კრილოის „ვირი და ბულბული“, პუშკინის „შევალ ხალხიანს თუ რომ ტაძარში“, კოლცოვის „გლეხკაცო, ძმაო, რას გძინავს“. სოლოგუბის „ალავერდი“, „ღამე დუქანში“, სლეპცოვის „ბალნიცის სცენები“.

ი. კერესელიძე წერდა ხალხური, სასაუბრო ენით და ახალი სალიტერატურო ენის დამკვიდრების ერთ-ერთი პირველი ენთუზიასტი იყო.

თხზულებანი

• ნაოხარი სოფელი, 1855; ლექსები, 1958.

ლიტერატურა

• ზ. ჭიჭინაძე, ივ. კერესელიძე, ტფ., 1902;
• ა. კალანდაძე, ივანე კერესელიძე, ცხოვრება, მოღვაწეობა, შემოქმედება, 1959.

წყარო

• ქართული მწერლობა: ლექსიკონი-ცნობარი.