ლეშლი სპენსერ კარლ
ლეშლი სპენსერ კარლ - Lashley Spenser Karl, Лешли Спенсер Карл, 1890-1959
ამერიკელი ფსიქოლოგი და ფიზიოლოგი, თანამედროვე ნეიროფიზიოლოგიის ერთერთი ფუძემდებელი. დისერტაცია დაიცვა ჰოპკინსის უნივერსიტეტში, სადაც თანამშრომლობდა ბიჰევიორიზმის შემქმნელ ჯ. უოთსონთან. ბიჰევიორისტული ორიენტაცია მას ბოლომდე გაჰყვა და, ამიტომაც ხშირად კლასიკური ბიჰევიორიზმის წარმომადგენლად მოიხსენიება. ლეშლი მუშაობდა მინესოტას, ჩიკაგოს და ჰარვარდის უნივერსიტეტებში. 1942 წელს ფლორიდის პრიმატების შემსწავლელი ცნობილი ცენტრის დირექტორის თანამდებობაზე მან შეცვალა რ. იერქსი.
ლეშლი წარმატებით იკვლევდა დასწავლის ნეოროფიზიოლოგიურ კანონზომიერებებს, რაც ზუსტად არ შეესაბამებოდა ჯ. უოთსონის პოზიციას, რომელიც უარს ამბობდა ტვინში მიმდინარე პროცესების შესწავლაზე მათი დაუკვირვებადობის გამო. წიგნში „ტვინის მექანიზმები” (1929) ლეშლიმ თავისი მრავალწლიანი ექსპერიმენტული კვლევის შედეგები განაზოგადა. ლეშლის ცდებში ცხოველებს ტვინის სხვადასხვა უბნებს აცლიდნენ და აკვირდებოდნენ, თუ როგორ იმოქმედებდა ეს ჩვევის შემუშავების პროცესზე (დასწავლისუნარიანობაზე) და დასწავლილის შენარჩუნებაზე (მეხსიერებაზე). აღმოჩნდა, რომ ყველა შემთხვევაში ტვინის მასის დაკარგვა უარყოფით გავლენას ახდენს დასწავლისა და მეხსიერების პროცესებზე; ამასთან, გავლენა მით უფრო დიდია, რაც უფრო მეტი ნივთიერებაა ამოკვეთილი. ამ მონაცემებზე დაყრდნობით, ლეშლიმ ჩამოაყალიბა „საერთო აქტივობის პრინციპი”, ანუ „ტვინის მასის ზემოქმედების კანონი”, რომლის თანახმად, რაც უფრო მეტია თავის ტვინის ქერქის ნივთიერება, მით უკეთ მიმდინარეობს დასწავლა და დასწავლილის შენახვა და პირუკუც, დასწავლის უნარიანობისა და მეხსიერების დაქვეითება ტვინის დაკარგული მასის პროპორციულია. აქ გადამწყვეტი არაა ის, თუ ტვინის რომელი უბანია დაზიანებული. თუკი დაირღვა ტვინის ერთი უბანი, მის ფუნქციას სხვა უბანი იღებს {კომპენსაცია}. ტვინის უბნების ურთიერთჩანაცვლების თვისებას „ეკვიპოტენციალობა” (ტოლფასობა) ეწოდა და გამოითქვა აზრი, რომ ტვინი მუშაობს, როგორც მთლიანი ორგანო. ლეშლის კვლევების მიხედვით, ტვინი გაცილებით უფრო მნიშვნელოვანია დასწავლაში, ვიდრე ამას უოთსონი უშვებდა. გარდა ამისა, ლეშლი უფრო დიდ მნიშვნელობას ანიჭებდა ინსტინქტებსა და გენეტიკურ მემკვიდრეობას. ლეშლი ი. პავლოვის მოძღვრების წინააღმდეგ გამოდიოდა. პავლოვი ლოკალური სპეციალიზაციის (ლოკალიზაციონიზმის) პოზიციაზე იდგა; ლეშლი ტვინის დეცენტრალიზაციის თვალსაზრისს ავითარებდა, თუმცა, ბოლო წლებში მან უარყო რადიკალური ანტილოკალიაციონიზმი და უფრო შეწონასწორებულ პოზიციას მიემხრო, რომელიც ნეიროფსიქოლოგიის თანამედროვე შეხედულებებს შეესაბამება.
წყარო
ფსიქოლოგიის ქართული ლექსიკონი
სტატიის ავტორი - ირაკლი იმედაძე, დიმიტრი უზნაძის სახელობის საქართველოს ფსიქოლოგთა საზოგადოება.
ლექსიკონი შეიქმნა შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის გრანტით.
