მოიმანი ერნსტ
მოიმანი ერნსტ - Meumann Ernst; Мейман Эрнст, 1862-1915
გერმანელი ფსიქოლოგი და პედაგოგი, ექსპერიმენტული პედაგოგიკის, ბავშვისა და პედაგოგიკური ფსიქოლოგიის ერთერთი ფუძემდებელი. სწავლობდა რამდენიმე უნივერსიტეტში (ტიუბინჰემი, ბერლინი, ჰალე, ბონი). იყო ფილოსოფიისა და ფსიქოლოგიის პროფესორი ციურიჰის, კენიგსბერგის, მიუნსტერის, ლაიფციგის, ჰამბურგის უნივერსიტეტებში. დააფუძნა და რედაქტორობდა ჟურნალებს: „ზოგადი ფსიქოლოგიის არქივი” (1903) და „ექსპერიმენტული პედაგოგიკა” (1905). დააარსა ჰამბურგის ექსპერიმენტული პედაგოგიკის ინსტიტუტი (1911), რომელთანაც ექსპერიმენტული სკოლა მუშაობდა. მოიმანის კაპიტალური სამტომეული „ლექციები ექსპერიმენტულ პედაგოგიკაში” (1907) იმ დროისთვის ენციკლოპედიური კვლევა იყო. პირველ ორ ტომში განხილულია ბავშვის ფსიქოლოგიის, ხოლო მესამეში - პედაგოგიკისა და პედაგოგიკური ფსიქოლოგიის, კერძოდ, კითხვის, წერის, თვლისა და ხატვის სწავლების საკითხები.
მოიმანი მკვეთრად განასხვავებს ბავშვისა და ზრდასრულის ფსიქიკას, ოთხ ძირითად განსხვავებაზე ამახვილებს ყურდღებას.
- 1) ბავშვს არ გააჩნია ზრდასრულის ყველა ფსიქიკური თვისება.
- 2) თვისებათა განაწილება ბავშვთან და ზრდასრულთან განსხვავებულია, მათთან სხვადასხვა თვისებებია წამყვანი. მაგ., ზრდასრული უმეტესად სიტყვების მეშვეობით აზროვნებს, მცირეწლოვანი ბავშვი კი უფრო მეტად - თვალსაჩინო წარმოდგენებით ანუ ხატებით. ამასთან, ბავშვსაც შეუძლია იაზროვნოს სიტყვებით, ხოლო ზრდასრულს - წარმოდგენებით, მაგრამ მათი თანაფარდობაა სხვადასხვა.
- 3) ბავშვის სულიერი ცხოვრების ზოგიერთი გამოვლინება თვისებრივად განსხვავდება ზრდასრულისგან.
- 4) ბავშვის თვისებები ზრდასრულისგან ხარისხობრივადაც, სიძლიერითაც განსხვავდება.
მოიმანი ბავშვის ორგანიზმს მთლიანობაში განიხილავდა, ანუ მისი ფიზიკური და ფსიქიკური მხარეების ერთიანობაში. იგი ხაზს უსვამდა, რომ აუცილებელია, გვქონდეს ყოველი ინდივიდის განვითარების სრული ფსიქოფიზიკური სურათი და გაუმართლებლად მიაჩნდა აღმზრდელების ზედმეტი ყურადღება ბავშვის მხოლოდ გონებრივ მოქმედებაზე. ასეთ შემთხვევაში ჩვენ შეიძლება არასწორად მოვექცეთ ბავშვს და მისგან ისეთი რამ მოვითხოვოთ, რისი გაკეთებაც არ ძალუძს ფიზიკური სისუსტის გამო. ბავშვის ნებელობაზე დაყრდნობა ამ შემთხვევაში სრულიად ამაოა, ვინაიდან აქ საქმეს მხოლოდ ფიზიკურ განვითარებაზე ზრუნვა უშველის. ამასთან, ისიც გასათვალისწინებელია, რომ სულიერი და ფიზიკური განვითარება ყოველთვის პარალელურად არ მიმდინარეობს. ეს მოიმანმა თავისი კვლევით დაადასტურა. მან ისიც დაამტკიცა, რომ ახალგაზრდა და ზრდასრული ორგანიზმები არა მხოლოდ ფსიქიკური, არამედ ანატომიურ-ფიზიოლოგიური კუთხითაც თვისებრივად განსხვავდება ერთმანეთისაგან.
მოიმანმა აჩვენა, რომ ბავშვის ნორმალური ფიზიკური და ფსიქიკური განვითარება მუდმივი პროცესი არ არის - შეჩერებებსა და პაუზებს შეიცავს. განსაზღვრულ პერიოდებში ეს ყველა ბავშვს ემართება და, ამდენად, კანონზომიერია. საზოგადოდ კი, ყველაზე ადრე ვითარდება ის უნარები, რომლებიც ბავშვის გარემო პირობებთან შეგუებისთვის, თვითშენარჩუნებისთვის არის აუცილებელი. მაგ., ბავშვი გაცილებით ადრე იწყებს ორიენტირებას სივრცეში, ვიდრე დროში. საქმე ისაა, რომ პატარას ცხოვრებას დროში აღმზრდელები ანაწილებენ, ხოლო სივრცითი ორიენტაცია უმეტესად მისი საკუთარი საზრუნავია. ასევე, ცოდნა საგნების სივრცითი თვისებების (ფორმა, ზომა და ა.შ.) შესახებ უფრო ადრე შეიძინება, ვიდრე ცოდნა ფერების შესახებ, ვინაიდან პირველი სრულებით აუცილებელია საგნების ცნობისთვის, ფერები კი ხშირად მხოლოდ ესთეტიკური დანამატია (თუმცა აქ უფრო მთავარი ბავშვის აზროვნების თავისებურებაა: სივრცითი მიმართებები თვალსაჩინოა, დროითი მიმართებები კი - არა {ძირითადი მიმართებანი}; ფერი ნაკლებ თვალსაჩინოა, ვიდრე ფორმა და ზომა; ძველ ენებში, მაგ., სულ სამი ფერის გასიტყვებაა: თეთრი/ბაცი, შავი/მუქი და წითელი; ფერების განრჩვევა არამარტო ბავშვს, არამედ აგრეთვე ზრდასრულსაც კი გაცილებით უფრო უჭირს, ვიდრე ფორმებისა ან ზომებისა).
წყარო
ფსიქოლოგიის ქართული ლექსიკონი
სტატიის ავტორი - ირაკლი იმედაძე, დიმიტრი უზნაძის სახელობის საქართველოს ფსიქოლოგთა საზოგადოება.
ლექსიკონი შეიქმნა შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის გრანტით.
