სამხედრო-საზღვაო ძალები
სამხედრო-საზღვაო ძალები – (მთელ რიგ სახელმწიფოებში სამხედრო-საზღვაო ფლოტი), შეიარაღებული ძალების სახეობა, რომელიც განკუთვნილია სტრატეგიული და ოპერატიული ამოცანების გადასაწყვეტად საოკეანო და საზღვაო საომარი მოქმედებების თეატრებზე.
თანამედროვე სამხედრო-საზღვაო ძალებს შეუძლიათ მიაყენონ ბირთვული დარტყმები მოწინააღმდეგის მნიშვნელოვან სახმელეთო ობიექტებს, გაანადგურონ მისი ფლოტის ძალები ზღვასა და ბაზებში, ჩაშალონ საოკეანო და საზღვაო გადაზიდვები, მოიპოვონ უპირატესობა საზღვაო (საოკეანო) რაიონებში, ხელი შეუწყონ საკუთარი სახმელეთო ჯარების საომარ მოქმედებებს კონტინენტურ თეატრებზე, დაიცვან საოკეანო (საზღვაო) გადაზიდვები, გადასხან საზღვაო დესანტები, მონაწილეობა მიიღონ მოწინააღმდეგის დესანტების მოგერიებაში და სხვა.
ძირითადი ბირთვული სახელმწიფოების სამხედრო-საზღვაო ძალები იყოფა სტრატეგიულ ბირთვულ და ზოგადი დანიშნულების ძალებად. აქვთ დიდი ბირთვულ-სარაკეტო პოტენციალი, ახასიათებთ სახომალდო და საავიაციო დაჯგუფებების მაღალი მობილურობა, მნიშვნელოვანი ავტონომიურობა, ოკეანის ნებისმიერ რაიონში მოქმედების უნარი, მუდმივი საბრძოლო მზადყოფნა, წყალქვეშა ძალებისა და საავიამზიდო დაჯგუფებების მაღალი საბრძოლო ეფექტურობა.
ფლოტის განვითარება დაიწყო უძველეს წარსულში. ძველ ეგვიპტეში, საბერძნეთში, რომსა და ჩინეთში თავდაპირველად შენდებოდა სავაჭრო გემები, ხოლო შემდეგ – სამხედრო ნიჩბიანი ხომალდები, რომლებიც იყენებდნენ ტარანს, აბორდაჟს, ხოლო მოგვიანებით – სატყორცნ მანქანებსაც.
X–XII საუკუნეებში მთელ რიგ ხმელთაშუა ზღვის ქვეყნებში, ასევე ჩრდილო ევროპაში უკვე ჰქონდათ იალქნიანი გემები, რომელთა ძირითადი იარაღი იყო არტილერია.
XVI–XVII საუკუნეებში ინგლისში, საფრანგეთში, ესპანეთსა და ჰოლანდიაში შეიქმნა მუდმივი სამხედრო ფლოტები.
XIX საუკუნის დამდეგს გაჩნდა პირველი ორთქლის ხომალდები. ორთქლის ფლოტზე გადასვლა დაემთხვა კუთხვილი არტილერიის დანერგვას. XIX საუკუნის 70-იან წლებში ნაღმების, შემდეგ კი ტორპედოების გაჩენამ განაპირობა ნაღმგადამღობებისა და ნაღმმზიდების შექმნა.
XX საუკუნის დამდეგს გაჩნდა სახაზო ხომალდები, მაგრამ I მსოფლიო ომში ისინი შეზღუდულად გამოიყენებოდა, უმთავრესად, ნაღმების გაზრდილი საფრთხის გამო. ფართო გამოყენება პოვეს მსუბუქმა კრეისერებმა და საესკადრო ნაღმმზიდებმა. ძალების დამოუკიდებელ გვარეობად ჩამოყალიბდა წყალქვეშა ნავები, გაჩნდა ავიამზიდები, სადარაჯო ხომალდები, ტორპედული კატარღები.
ზღვაზე საბრძოლო მოქმედებების დროს დაიწყეს საზღვაო ავიაციის გამოყენება. II მსოფლიო ომის დროს სახაზო ხომალდებმა ავიამზიდებს დაუთმეს ზღვაზე შეიარაღებული ბრძოლის მთავარი დამრტყმელი ძალის როლი. ამავე პერიოდში ინტენსიური განვითარება პოვა საზღვაო ავიაციამ (საგემბანო და სახმელეთო ბაზირების). ფლოტების შემადგენლობაში გაჩნდა საჰაერო თავდაცვის ხომალდები.
ომის შემდგომ პერიოდში ზოგი სახელმწიფოს სამხედრო-საზღვაო ძალების მშენებლობაში აქცენტი კეთდებოდა ჩვეულებრივი იარაღით და ბალისტიკური რაკეტებით აღჭურვილი ატომური წყალქვეშა ნავების, აგრეთვე ავიამზიდების შექმნაზე. წყალზედა ხომალდები აღიჭურვა ხომალდსაწინააღმდეგო, ნავსაწინააღმდეგო და საზენიტო რაკეტებით, ხოლო ატომური წყალქვეშა ნავები – სტრატეგიული რაკეტებით. გაჩნდა ნავსაწინააღმდეგო და სადესანტო ვერტმფრენმზიდები, წყალქვეშა ფრთიანი, საჰაერო ბალიშიანი ხომალდები, კატარღები და სხვა.
მთელი რიგი განვითარებული ქვეყნების სამხედრო-საზღვაო ძალების შემადგენლობაში არის: ბალისტიკური რაკეტებით აღჭურვილი წყალქვეშა ნავები, ავიამზიდები, სახაზო ხომალდები, მრავალმიზნობრივი წყალქვეშა ნავები, საესკორტო ხომალდები, ცეცხლით მხარდაჭერის სადესანტო ხომალდები და სხვა, აგრეთვე სამხედრო-საზღვაო ძალების ავიაცია და საზღვაო ქვეითი ჯარი. ზოგიერთი ქვეყნის სამხედრო-საზღვაო ძალების შემადგენლობაში შედის დიზელის წყალქვეშა ნავები, წყალზედა ხომალდები, ავიაცია, საზღვაო ქვეითი ჯარი და დამხმარე გემები.
