საშენი მასალა
საშენი მასალა – მასალა, გამოყენებული მშენებლობაში შენობა-ნაგებობების ასაგებად, რემონტისა და რეკონსტრუქციისათვის. პირველი საშენი მასალების (თიხა, ქვიშა და სხვ.) ფორმირება მოხდა კაიზონოური ერის (60-70 მლნ.წ. ჩვენს ერამდე) მეოთხეულ დროის ეპოქაში (1,8 მლნ.წ. ჩვენს ერამდე). უძველეს საშენ მასალებთან (მერქანი, ქვა, აგური) ერთად, სამრეწველო რევოლუციის (XVIII-XIX სს.) დასაწყისიდან მშენებლობაში დაიწყეს ახალი მასალების (ბეტონი, ფოლადი, მინა, პლასტმასი) გამოყენება, რომელსაც შემდეგ დაემატა წინასწარ დაძაბული რკინაბეტონი, ლითონპლასტიკები და კომპოზიტები.
საშენი მასალები და ნაკეთობები შეიძლება დაიყოს შემდეგ ჯგუფებად:
1. ბუნებრივი:
- არაორგანული (ქვის მასალები და ნაკეთობები);
- ორგანული (ხის მასალები, ჩალა, კაჭაჭი, ლელქაში, ჩენჩო, მატყლი, კოლაგენი).
2. ხელოვნური:
- გამოუწვავი (მყარი ნორმალურ პირობებში) და ავტოკლავური (გამყარება 175-200°C ტემპერატურასა და წყლის ორთქლის წვევისას 0,9-1,6 მპა);
- არაორგანული (კლინკერული და კლინკერის შემცველი, თაბაშირიანი, მაგნეზიური ცემენტები და სხვ.);
- ორგანული (ბიტუმის შემკვრელი, ემულსია, პასტა);
- პოლიმერული (თერმოპლასტიკური და თერმორეაქტიული პლასტმასები);
- კომპლექსური:
- – შერეული (მინერალების ნარევი);
- – დაკომპაუნდირებული (ორგანული მასალების ნარევები და შენადნობები);
- – კომბინირებული (მინერალებისა და პოლიმერების ერთობლიობა);
- გამომწვარი – ცხელი ნადნობის ნარჩენების გამყარება:
- – წიდის (ქიმიური შემადგენლობის მიხედვით);
- – კერამიკული (თიხისა და სხვა კომპონენტების მიხედვით);
- – მინის (შიხტის ტუტიანობის მიხედვით);
- – ქვის (სამთო ქანების სახეობის მიხედვით);
- – კომპლექსური (წიდაკერამიკა, მინაწიდა).
გამოყენების მიხედვით საშენი მასალები იყოფა ორ ძირითად კატეგორიად:
1. კონსტრუქციული – ქვა, მერქანი, ლითონი, აგური, ბეტონი, ცემენტი და სხვ., რომელსაც იყენებენ შენობის ძირითადი ელემენტების (კედელი, სახურავი, საძირკველი, სართულშუა გადახურვა, სვეტი, იატაკი და სხვ.) ასაგებად;
2. სპეციალური დანიშნულების – ჰიდროსაიზოლაციო, თბოსაიზოლაციო, აკუსტიკური, მოსაპირკეთებელი და სხვა.
საშენი მასალებისა და ნაკეთობების ძირითადი სახეებია:
- ბუნებრივი ქვის მასალები და ნაკეთობები;
- ორგანული და არაორგანული შემკვრელი მასალები (ცემენტი, ბეტონი, პოლიმერები და სხვ.);
- ხე-ტყის მასალები და ხის ნაკეთობები;
- ლითონის ნაკეთობები;
- კომპოზიტები და კომპოზიტური კონსტრუქციები.
საშენ მასალებსა და ნაკეთობებს უნდა ჰქონდეთ კარგი თვისებები და ხარისხი, მასალის თვისება ესაა მახასიათებელი, რომელიც ვლინდება ექსპლუატაციის, გამოყენებისა და დამუშავების პროცესში, ხოლო ხარისხი – მასალის თვისებების ერთობლიობაა, რომელიც განსაზღვრავს მის უნარს დააკმაყოფილოს განსაზღვრული მოთხოვნები დანიშნულების შესაბამისად.
მასალების თვისებების კლასიფიკაცია მოიცავს ოთხ ძირითად ჯგუფს:
- ფიზიკური
- მექანიკური
- ქიმიური
- ტექნოლოგიური
ფიზიკურში შედის: საშუალო, ნაყარი, ნამდვილი და ფარდობითი სიმკვრივე; ფორიანობა, ტენიანობა, ტენგაცემა და თბოგამტარობა;
მექანიკურს მიეკუთვნება – სიმტკიცის ზღვარი კუმშვაზე, გაჭიმვაზე, ღუნვაზე, ძვრაზე, დრეკადობა, პლასტიკურობა, სიხისტე და სიმაგრე;
ქიმიური მოიცავს – მასალის უნარს წინააღმდეგობა გაუწიოს ქიმიურად აგრესიული გარემოს ზემოქმედებას (რღვევა, ხსნადობა, კოროზიამედეგობა, მდგრადობა ლპობისადმი, გამკვრივება);
ტექნოლოგიურში იგულისხმება – ადვილჩაწყობადობა, თბომდგრადობა, ლღობა, გამაგრების სიჩქარე და გამოშრობა.
ჰიდროფიზიკურ თვისებებში შედის:
წყალშთანთქმა, წყალუჟონადობა, წყალგაუმტარებლობა, წყალმედეგობა, ჰიგროსკოპულობა, ტენის კაპილარული შეწოვა და ტენიანობითი დეფორმაციები.
თბოფიზიკურ თვისებებს მიეკუთვნება:
თბოგამტარობა, თბოტევადობა, ცეცხლგამძლეობა, ცეცხლმედეგობა და ხაზოვანი ტემპერატურული გაფართოება.
ბუნებრივი ქვის მასალებია:
მაგმური (გრანიტი, სიენიტი, დიორიტი, გაბრო, პორფირი, დიაბაზი, ბაზალტი, ვულკანური ფხვიერი ქანები), დანალექი (ხრეში, ღორღი, ქვიშა, თიხა, კირქვა, დოლომიტი, თაბაშირი, დიატომიტი, ცარცი) და მეტამორფული (თიხოვანი ფიქალი, მარმარილო, კვარციტი).
შემკვრელ მასალებს მიეკუთვნება:
ცემენტი, დუღაბი, ბიტუმი, პოლიმერი, ასფალტბეტონი, აგრეთვე სილიკატებზე, კირზე, წიდაკირზე, აირსილიკატებზე, თაბაშირზე, თაბაშირბეტონზე დამზადებული მჭიდა (შემკვრელი) მასალები.
სამშენებლო დუღაბებია:
სამონტაჟო, მოსაპირკეთებელი, საბათქაშე, მარტივი, რთული, მძიმე, მსუბუქი, ჰიდროსაიზოლაციო, წყობის, აკუსტიკური, პემზის, პერლიტის, კერამზიტის, წიდის და სხვა.
კერამიკულ ნაკეთობებში შედის:
აგური, კრამიტი, მცირე ზომის საგზაო და საფასადე ფილები, სადრენაჟე, საკანალიზაციო და წყლის მილები, საყვავილეები, საწრეტი არხების საფარი და სხვა.
სახურავის საბურულე მასალებია:
რუბეროიდი, ტოლი, პერგამინი, მეტალოკრამიტი, მინაბოჭკო, მინატილო, კერამოპლასტი, მინაპლასტიკი, პოლიკარბონატი, სოლყავარი და ა.შ.
ხის მასალებს მიეკუთვნება:
ფიცარი, ძელი, ძელაკი, ნაგვერდული, მორი, ნახევარმორი, ფანერა, მერქან-ბოჭკოვანი და მერქანბურბუშელოვანი ფილები, შპალი, საიდინგი, ულტრალამი და სხვა.
ლითონის მასალებიდან მშენებლობაში ძირითადად გამოიყენება ფოლადი და ალუმინის შენადნობები.
კომპოზიტებიდან სამშენებლო სექტორს თანდათან იკავებს მინაკომპოზიტური არმატურა, მინის, ბაზალტის, ნახშირბადის, არამიდის ბოჭკოების დაარმირებული ფილები, ფურცლები, ლენტები, რომლებიც წარმატებით გამოიყენება აღდგენა-რეკონსტრუქციას დაქვემდებარებულ სამშენებლო კონსტრუქციებში.
