ტარდი გაბრიელ
ტარდი გაბრიელ - Gabriel Tarde, Тард Габриель, 1843-1904
ფრანგი ფსიქოლოგი, სოციოლოგი, კრიმინოლოგი. სოციოლოგიაში ფსიქოლოგიური მიმართულების ერთერთი ფუძემდებელი. მიიღო უმაღლესი იურიდიული განათლება პარიზში. იყო მოსამართლე, ერთხანს განაგებდა დეპარტამენტს იუსტიციის სამინისტროში, ბოლოს მთლიანად გადაერთო სამეცნიერო და პედაგოგიურ საქმიანობაზე კოლეჯ დე ფრანსის ფილოსოფიის პროფესორის რანგში.
განსხვავებით ე. დიურკჰაიმისაგან, რომელიც ამტკიცებდა, რომ საზოგადოება აყალიბებს ადამიანს, ტარდს მიაჩნდა, რომ საზოგადოება არის ადამიანების, მათი ინდივიდუალური ცნობიერების ურთიერთქმედების შედეგი. დიურკჰაიმი სოციოლოგიაში ფსიქოლოგიზმს ებრძოდა, ტარდი კი პირიქით, ფსიქოლოგიზმს ამკვიდრებდა. მას მიაჩნდა, რომ სოციოლოგიის საფუძველი უნდა გახდეს სოციალური ფსიქოლოგია და ზრუნავდა ამ უკანასკნელის დაფუძნებაზე. სოციალური ცხოვრების გასაღები ფსიქოლოგიურ მექანიზმებშია საძებარი. მათ შორის ძირეულია მიბაძვა და გამოგონება.
მიბაძვა არის ადამიანის ბუნებისთვის დამახასიათებელი სხვისი მოქმედების იმიტაციის თვისება (ა. ბანდურას თეორიაში ამას მოდელირება ეწოდება). მისი საშუალებით სუბიექტი სხვა ადამიანების დამოკიდებულებათა, რწმენისა და გრძნობათა შეთვისებას და ასიმილაციას ახდენს, რომლებიც შემდეგ თაობიდან თაობას გადაეცემა {ისტორიული მეხსიერება}. ამით ინარჩუნებს საზოგადოება თავის მთლიანობას და ერთიანობას. ტარდი ამტკიცებდა, რომ მიბაძვა-გამეორებას საზოგადოებაში ისეთივე მნიშვნელოვნება აქვს, როგორიც მემკვიდრეობას ბიოლოგიაში.
მეორე მექანიზმი, რომელიც განსაზღვრავს საზოგადოების განვითარებას, არის „გამოგონება” (აღმოჩენა). საზოგადოების პროგრესის წყარო არის მცირერიცხოვანი გამორჩეული ადამიანების ინიციატივა და შემოქმედება, რომელიც ეხება როგორც იდეებს, ისე მატერიალურ ფასეულობებს. მაგრამ ამ ნოვაციების გავრცელებას ისევ და ისევ გამეორების მექანიზმი უზრუნველყოფს. ტარდის მიხედვით, ძირითადი სოციალური ინსტიტუტებისა და სოციალური ნორმების დამკვიდრება მოხდა იმიტომ, რომ რაიმე ახლის გამოგონების უნარს მოკლებულმა ჩვეულებრივმა ადამიანებმა მიბაძეს შემოქმედ ნოვატორებს და მათ გამოგონებათა გამოყენება დაიწყეს.
წყარო
ფსიქოლოგიის ქართული ლექსიკონი
სტატიის ავტორი - ირაკლი იმედაძე, დიმიტრი უზნაძის სახელობის საქართველოს ფსიქოლოგთა საზოგადოება.
ლექსიკონი შეიქმნა შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდის გრანტით.
