ხუდუჭი
ხუდუჭ-ი || გუდუჭ-ი / გეგუჭ-ი (ხუნძ. ХудучI || ГудучI / ГегучI) – ხუნძური (ხუნძახური, ანდალალური) პანდემონიუმის პერსონაჟი – ფეხმძიმე ქალის მუცლიდან ნაყოფის მპარავი დემონი. მისი გარეგნული სახისა და სამკვიდროს შესახებ ცნობა არ შემონახულა. ავსულის ძირითადი ფუნქცია მამრობითი სქესის სამ ან შვიდთვიანი ნაყოფის ღამით მოპარვა იყო; ქურდობის დროს ქალი რაიმე ტკივილს არ გრძნობდა. ხუდუჭი (გუდუჭი) ჩანასახს ართმევდა რჩეულ, რელიგიურ ქალებს, რომელთაგან ბარაქა გამოდიოდა. ნაყოფის მოპარვის შემდეგ, გუდუჭი კარის ზღურბლზე ან ქალის ლოგინზე ერთ, სამ ან რამდენიმე წვეთ სისხლს ტოვებდა. ამიტომ შეშინებული ფეხმძიმე ქალები ზღურბლზე ან ზღურბლს იქით ნაცარს ყრიდნენ, რათა ავსული სახლში ვერ შემოსულიყო. ზოგან თვლიდნენ, რომ გაქურდული ქალი მომავალში არ დაფეხმძიმდებოდა; სწამდათ, რომ ნაქურდალი ხუდუჭს „უნაგირას მთაზე" (КьилимегIер) ნადირთპატრონ ბუდალაალთან („ბუდუალი“) მიჰქონდა. შესაძლოა, სწორედ ამან გამოიწვია ყოისუელებსა, ჰიდათლელებსა და ხვარშელებში ხუდუჭისა და ბუდალაალის სახეთა კონტამინაცია და ამ უკანასკნელის მიჩნევა ნაყოფის მომპარავ დემონად.
საინტერესოა აღინიშნოს, რომ ხუდუჭის მიერ დედის მუცლიდან მოპარული ბავშვები ბუდულაღზაბები (БудулагIзаб) – ფაუნისა და ფლორის მფარველები – ხდებოდნენ.
ზოგიერთ ხუნძახურ სოფელში ყბედ, ცნობისმოყვარე და არამკითხე ადამიანებს ხუდუჭს უწოდებდნენ.
ლიტერატურა
- Агларов М. А. Языческое святилище на вершине горы Бахарган (К изучению общинных и региональных культов в Дагестане // Мифология народов Дагестана. Махачкала, 1984;
- Сефербеков Р. И. К характеристике некоторых мифологических персонажей аварцев-андалальцев // Вестник Дагестанского научного центра. 2004, №19;
- Халидова М. Р. Образ покровителя охоты, зверей в преданиях и легендах народов Дагестана // Дагестанская проза. Махачкала, 1982;
- მისივე, Устное народное творчество аварцев. Махачкала, 2004;
- Алигаджиева З., Сефербеков Р. Мифологические персонажи традиционных верований аварцев-каралальцев // კავკასია და მსოფლიო. თბ., 2013, № 16.
