გომართელი ივანე

02:48, 8 სექტემბერი 2020-ის ვერსია

ივანე გომართელი

გომართელი ივანე გედევანის ძე (დ. - 2.X.1876, სოფ. გორისა, შორაპნის მაზრ. - გ. - 19.IV.1938) - სახელგანთქმული ექიმი, პუბლიცისტი, მწერალი, კრიტიკოსი, საზოგადო და პოლიტიკური მოღვაწე, სოციალ-დემოკრატი (ალიონელი).

ბიოგრაფია

მშობლები აზნაურები იყვნენ. ივანე გომართელი თავის ბიოგრაფიაში წერდა: „მამაჩემი გედევანი იმერეთის კვალობაზედ საშუალო შეძლების აზნაური იყო. ასე რომ, რევოლუციისა და ჩვენი მინისტრი ბ. ხომერიკის წყალობით ცოტაოდენი მამული კიდეც ჩამომერთმევა“. ივანე თავად ელისაბედ წერეთლის ოჯახში, თბილისში გაიზარდა, რადგან მამამისი ამ ოჯახში მუშაობდა.

ივანე მეოთხე კლასამდე თბილისის სათავადაზნაურო სასწავლებელში სწავლობდა, შემდეგ კი თბილისის მე-2 გიმნაზია 1894 ოქროს მედლით დაამთავრა. ამავე წელს ჩაირიცხა მოსკოვის საიმპერატორო უნივერსიტეტის სამედიცინო ფაკულტეტზე. პარალელურად, შეუდგა ფსიქოლოგიის, ისტორიის, ლიტერატურის, ფილოსოფიის შესწავლას და დაიწყო პუბლიცისტური მოღვაწეობა. სწავლის პერიოდიდან იგი თანამშრომლობდა ქართულ პრესაში - „ივერიაში“, „კვალში“, „ჯეჯილსა“ და „მოამბეში“, აქვეყნებდა მხატვრულ და ისტორიულ-პუბლიცისტურ სტატიებს. 1897 თბილისში გამოვიდა მისი წიგნი - „ისტორია აღმოსავლეთისა“. 1899 წელს გომართელმა მიიღო მკურნალის დიპლომი და სამშობლოში დაბრუნდა.

1900 წლის თებერვალში, ჯავახეთში, სოფელ ბარალეთის ქსენონის ექიმად დაინიშნა, ორი წელი იმუშავა და მთელი ახალციხის მაზრის სოფლებში მოიპოვა ნამდვილი სახალხო მკურნალის რეპუტაცია, პარალელურად, ლიტერატურულ წერილებს აქვეყნებდა. ცოტა ხნით, თბილისის მიხეილის საავადმყოფოში მუშაობის შემდეგ, დიდი ჯიხაიშის ქსენონის ექიმად გაიგზავნა. გომართელის წყალობით, ამ ახლად გახსნილმა ქსენონმა მალე გაითქვა სახელი. 1901 წლიდან პრესაში სისტემატურად აქვეყნებდა სტატიებს სამედიცინო საკითხებზე. იყო „მესამე დასის” წევრი, მენშევიკ-ავტონომისტი, „ალიონელი”. თანამშრომლობდა ჟურნალ „მოგზაურთან”. იყო ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების გამგეობის წევრი. 1906 წელს თბილისში დაიბეჭდა მისი წიგნი - „ეროვნული საკითხი“, საიდანაც იკვეთება მისი ინტერესი ეროვნული პრობლემებისადმი. 1906 ი. გომართელი რუსეთის პირველი სახელმწიფო სათათბიროს დეპუტატად აირჩიეს სოციალ-დემოკრატიული პარტიიდან. ეს სათათბირო ცარიზმის ნამდვილ ოპოზიციად იქცა. ცნობილი „ვიბორგის მოწოდებაზე“ ხელმოწერისათვის ის თანამოაზრეებთან ერთად გაასამართლეს, თუმცა დაჭერას გადაურჩა. ცოტა ხნით მოსკოვის კერძო კლინიკებში მუშაობდა. 1907 წელს თბილისში დაბრუნდა და, ძირითადად, პროფესიულ საქმეს შეუდგა, თუმცა, რევოლუციურ პროცესებში მაინც მონაწილეობდა. 1910 წელს დააპატიმრეს და ერთი წელი მეტეხის ციხეში იმყოფებოდა.

განსაკუთრებული პოლიტიკური აქტიურობა 1917 წლიდან დაიწყო. საკუთარი თვალსაზრისი საზოგადოებრივ მოვლენებზე მან გამოხატა იმ პუბლიცისტიკაში, რომელსაც საქართველოს დამოუკიდებლობის გამოცხადებამდე აქვეყნებდა. ასეთი იყო 1917 წლის ოქტომბერში გაზეთ „ალიონში“ დაბეჭდილი წერილი - „ეროვნული და საერთაშორისო პოლიტიკა“. საინტერესო მოსაზრებებია გამოთქმული ამ პერიოდის გაზ. „ალიონში“ გამოქვეყნებულ მის პუბლიცისტურ ნაწერებში: „ჩვენებური ბოლშევიკები და ეროვნული საკითხი“, „ერის უფლება და თავისუფლება“, „აბხაზები და ჩვენ“ და სხვ.

ამავე დროს გამოვიდა გომართელის წიგნები, სადაც საქართველოს მომავალზე იყო საუბარი: „საქართველოს ტერიტორიული ავტონომია ანუ ეროვნულ-ტერიტორიული თვითმმართველობა“ (თბილისი, 1917); დემოკრატიული რესპუბლიკის წლებში იგი ცხოვრობდა თბილისში, ვერაზე, ანასტასიას ქუჩა №21-ში, იყო საქართველოს ეროვნული საბჭოს, პარლამენტისა და დამფუძნებელი კრების წევრი. ის მმართველი სოციალ-დემოკრატიული პარტიის ერთ-ერთი გამორჩეული იდეოლოგი იყო. დეპუტატად არჩევის გამო, ის საკუთარი განცხადებით განთავისუფლდა ქ. თბილისის საქალაქო საბჭოს 7 ივნისის სხდომაზე საპატიო მოსამართლის მოვალეობისაგან. მისი სიტყვები პარლამენტში, სტატიები „ერთობასა“ და სხვა პარტიულ პრესაში ამყარებდა მმართველი პარტიის ავტორიტეტს, აანალიზებდა და ასაბუთებდა მისი პოლიტიკის სამართლიანობას, რასაც დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა, რადგან გომართელს ხალხი დიდ პატივს სცემდა და გამორჩეული ავტორიტეტის მქონე პიროვნებად მიიჩნევდა. დამფუძნებელი კრების საარჩევნო კამპანიაში მან მიიღო აქტიური მონაწილეობა, როგორც აგიტატორმა, მისი შეხვედრები და საუბრები იმერეთის რეგიონის გლეხებთან აღწერილია სტატიებში: „საუბარი სოფლელ ხალხთან“, „ჩვენი მდგომარეობა“, „გლეხები და სოციალ-დემოკრატიული პარტია“, „გლეხები და დამფუძნებელი კრება“, „საქართველოს რესპუბლიკა და მისი მტრები“, „მშრომელი ხალხის სამშობლო“, „სახალხო საუბარი“ და სხვ., რომლებიც გაზეთ „ერთობაში“ იბეჭდებოდა. მის სიტყვას ენდობოდნენ და უჯერებდნენ. ავტობიოგრაფიაში იმასაც წერდა: „ერთი ნაკლი მაქვს, წერა მიყვარს, მაგრამ ჩემი ავადმყოფები ყოველ ღონეს ხმარობენ, რომ რაც შეიძლება ცოტა დრო დამიტოვონ წერისათვის“. საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ ეწეოდა ლიტერატურულ მოღვაწეობას და საექიმო პრაქტიკას. დაკრძალულია თბილისში, ვაკის სასაფლაოზე.

პიესები

• „ქოხში” (1905),
• „წამხდარი სისხლი”(1905),
• რომანი-ქრონიკა „სამი დროება” (1931),
• კრიტიკული წერილები ნ. ბარათაშვილის, რ. ერისთავის, მ. გურულის, დ. კლდიაშვილის და სხვათა შესახებ.

დოდო ჭუმბურიძე

თხზულებები

ივანე გომართელი, რჩეული ნაწერები ორ ტომად, თბ., 1966.

ლიტერატურა

• გრ. ნადარეიშვილი, ივანე გომართელი, თბ., 1967;
• ფ. ნადიბაიძე, ფილოსოფური აზრის ძირითადი მიმდინარეობანი XX საუკუნის საქართველოში (1900-1921წ. წ. ), ნაკვეთი - ივ. გომართელი, თბ., 1980;
• ალ. სიგუა, წერილები და პორტრეტები, თბ.,1977.

იხილეთ აგრეთვე

• საქართველოს ბიოგრაფიული ლექსიკონი
• გომართელი ივანე

წყარო

საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა (1918-1921) ენციკლოპედია-ლექსიკონი