დაკოჭვა
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
| − | '''დაკოჭვა || დაკოჭვიება''' – ფსიქიურად დაავადებული, ბნედიანი ან შეშინებული ქალისთვის სათანადო საღვთისმსახურო [[რიტუალი]]ს – ავადმყოფისაგან ავსულის განდევნის წესის – ჩატარება [[ხევსურეთი|ხევსურეთში]]. მაცილ-ეშმაკთაგან „დაჴელთულ“ ქალს ახალ სამოსში გამოაწყობდნენ, შეიძენდნენ ხელსახოცს, საკლავს და „დასაკოჭად“ ჯვარში წაიყვანდნენ. „დასაკოჭ“ ადგილზე დაჩოქილ ავადმყოფს [[მკადრე]] ხელსახოცს – [[სამკადრეო]]ს – გადააფარებდა თავზე, ზედ [[ჯვარი]]ს [[დროშა]]ს დააღირებდა და დროშაზე შებმულ [[ზარი|ზარს]] აწკარუნებდა; ხუცესი კი იხუცებდა: „ღმერთმა ადიდას შენი ძალი, შენი სახელ-სამართალი ჯაჭველო ჴმელის გორისაო, შენა სამთავროდ, შენა გასამრჯოდ მაიჴმარი ეს სამსახური პირის საბანი შენის მეხვეწურისად (იტყოდა სახელს – ნ. ა.) საშველოდ, სახოიშნოდ, სამწყალობოდ მაიჴმარი, უშველ, დალოცვილო, შაგიძლავ დევ-კერპებთან ბრძოლაი, მიწრიელ-ქვეცრიელ დაულაგმი, მავნე მააშორი შენის ძალითა დიდებით, [[ლახტი]]თა მათრაჴით, გეძახს (იტყოდა სახელს – ნ. ა.), გეხვეწების, შაიხვეწი, ნაძახნები გაუგონი, ღმერთი შენს ძალსა დიდებას მაუმატებს. ამინ, დიდება ღმერთსა“. [[კოპალა]]ს შემდეგნაირად მიმართავდნენ: „გმირო კოპალავ, ლაღო ლახტიანო, დახკარ [[ლახტი]], იჴმარე შენი ძალი, უშველე ამ ქალს შემოხვეწილსა, მოაშორე მაცილი და ეშმაკი“. მედროშე ქალის თავზე დროშას სამჯერ შემოატარებდა და დროშის ბოლოს – კოჭს – თავზე დაადებდა („დახკრავდა“). ამის შემდეგ „დაკოჭვიებული“ ავადმყოფი უკან მუხლით წამოვიდოდა იმ ადგილამდე, სადაც დედაკაცები ჯვარის კართან მიდიან. | + | '''დაკოჭვა || დაკოჭვიება''' – ფსიქიურად დაავადებული, ბნედიანი ან შეშინებული ქალისთვის სათანადო საღვთისმსახურო [[რიტუალი]]ს – ავადმყოფისაგან ავსულის განდევნის წესის – ჩატარება [[ხევსურეთი|ხევსურეთში]]. მაცილ-ეშმაკთაგან „დაჴელთულ“ ქალს ახალ სამოსში გამოაწყობდნენ, შეიძენდნენ ხელსახოცს, საკლავს და „დასაკოჭად“ ჯვარში წაიყვანდნენ. „დასაკოჭ“ ადგილზე დაჩოქილ ავადმყოფს [[მკადრე]] ხელსახოცს – [[სამკადრეო]]ს – გადააფარებდა თავზე, ზედ [[ჯვარი]]ს [[დროშა]]ს დააღირებდა და დროშაზე შებმულ [[ზარი|ზარს]] აწკარუნებდა; [[ხუცესი]] კი იხუცებდა: „ღმერთმა ადიდას შენი ძალი, შენი სახელ-სამართალი ჯაჭველო ჴმელის გორისაო, შენა სამთავროდ, შენა გასამრჯოდ მაიჴმარი ეს სამსახური პირის საბანი შენის მეხვეწურისად (იტყოდა სახელს – ნ. ა.) საშველოდ, სახოიშნოდ, სამწყალობოდ მაიჴმარი, უშველ, დალოცვილო, შაგიძლავ დევ-კერპებთან ბრძოლაი, მიწრიელ-ქვეცრიელ დაულაგმი, მავნე მააშორი შენის ძალითა დიდებით, [[ლახტი]]თა მათრაჴით, გეძახს (იტყოდა სახელს – ნ. ა.), გეხვეწების, შაიხვეწი, ნაძახნები გაუგონი, ღმერთი შენს ძალსა დიდებას მაუმატებს. ამინ, დიდება ღმერთსა“. [[კოპალა]]ს შემდეგნაირად მიმართავდნენ: „გმირო კოპალავ, ლაღო ლახტიანო, დახკარ [[ლახტი]], იჴმარე შენი ძალი, უშველე ამ ქალს შემოხვეწილსა, მოაშორე მაცილი და ეშმაკი“. მედროშე ქალის თავზე დროშას სამჯერ შემოატარებდა და დროშის ბოლოს – კოჭს – თავზე დაადებდა („დახკრავდა“). ამის შემდეგ „დაკოჭვიებული“ ავადმყოფი უკან მუხლით წამოვიდოდა იმ ადგილამდე, სადაც დედაკაცები ჯვარის კართან მიდიან. |
ამ რიტუალის შესრულებიდან ერთი წლის განმავლობაში „დაკოჭვიებულს“ სიწმინდის დაცვა მართებდა. ხევსურთა რწმენით, თუ მოხიბლული ქალი დროზე არ დააკოჭვინეს, მაცილები მას აუცილებლად შეაცდენენ, თავს მოაკვლევინებენ და მის სულსაც დაეპატრონებიან. ათენგენობის დროს ფშავსა და [[თუშეთი|თუშეთში]] გადასული [[კარატის ჯვარი]]ონი იქაურ ავადმყოფ ქალებსაც კოჭავდა. | ამ რიტუალის შესრულებიდან ერთი წლის განმავლობაში „დაკოჭვიებულს“ სიწმინდის დაცვა მართებდა. ხევსურთა რწმენით, თუ მოხიბლული ქალი დროზე არ დააკოჭვინეს, მაცილები მას აუცილებლად შეაცდენენ, თავს მოაკვლევინებენ და მის სულსაც დაეპატრონებიან. ათენგენობის დროს ფშავსა და [[თუშეთი|თუშეთში]] გადასული [[კარატის ჯვარი]]ონი იქაურ ავადმყოფ ქალებსაც კოჭავდა. | ||
18:41, 16 მაისი 2020-ის ვერსია
დაკოჭვა || დაკოჭვიება – ფსიქიურად დაავადებული, ბნედიანი ან შეშინებული ქალისთვის სათანადო საღვთისმსახურო რიტუალის – ავადმყოფისაგან ავსულის განდევნის წესის – ჩატარება ხევსურეთში. მაცილ-ეშმაკთაგან „დაჴელთულ“ ქალს ახალ სამოსში გამოაწყობდნენ, შეიძენდნენ ხელსახოცს, საკლავს და „დასაკოჭად“ ჯვარში წაიყვანდნენ. „დასაკოჭ“ ადგილზე დაჩოქილ ავადმყოფს მკადრე ხელსახოცს – სამკადრეოს – გადააფარებდა თავზე, ზედ ჯვარის დროშას დააღირებდა და დროშაზე შებმულ ზარს აწკარუნებდა; ხუცესი კი იხუცებდა: „ღმერთმა ადიდას შენი ძალი, შენი სახელ-სამართალი ჯაჭველო ჴმელის გორისაო, შენა სამთავროდ, შენა გასამრჯოდ მაიჴმარი ეს სამსახური პირის საბანი შენის მეხვეწურისად (იტყოდა სახელს – ნ. ა.) საშველოდ, სახოიშნოდ, სამწყალობოდ მაიჴმარი, უშველ, დალოცვილო, შაგიძლავ დევ-კერპებთან ბრძოლაი, მიწრიელ-ქვეცრიელ დაულაგმი, მავნე მააშორი შენის ძალითა დიდებით, ლახტითა მათრაჴით, გეძახს (იტყოდა სახელს – ნ. ა.), გეხვეწების, შაიხვეწი, ნაძახნები გაუგონი, ღმერთი შენს ძალსა დიდებას მაუმატებს. ამინ, დიდება ღმერთსა“. კოპალას შემდეგნაირად მიმართავდნენ: „გმირო კოპალავ, ლაღო ლახტიანო, დახკარ ლახტი, იჴმარე შენი ძალი, უშველე ამ ქალს შემოხვეწილსა, მოაშორე მაცილი და ეშმაკი“. მედროშე ქალის თავზე დროშას სამჯერ შემოატარებდა და დროშის ბოლოს – კოჭს – თავზე დაადებდა („დახკრავდა“). ამის შემდეგ „დაკოჭვიებული“ ავადმყოფი უკან მუხლით წამოვიდოდა იმ ადგილამდე, სადაც დედაკაცები ჯვარის კართან მიდიან.
ამ რიტუალის შესრულებიდან ერთი წლის განმავლობაში „დაკოჭვიებულს“ სიწმინდის დაცვა მართებდა. ხევსურთა რწმენით, თუ მოხიბლული ქალი დროზე არ დააკოჭვინეს, მაცილები მას აუცილებლად შეაცდენენ, თავს მოაკვლევინებენ და მის სულსაც დაეპატრონებიან. ათენგენობის დროს ფშავსა და თუშეთში გადასული კარატის ჯვარიონი იქაურ ავადმყოფ ქალებსაც კოჭავდა.
ლიტერატურა
- ბ. გაბუური. ჴევსურული მასალები // ქართული საენათმეცნიერო საზოგადოების წელიწდეული. I-II. თბ., 1923-1924, გვ. 152-153;
- ს. მაკალათია. ხევსურეთი. თბ., 1984, გვ. 233;
- ს. მაკალათია. თუშეთი. თბ., 1933, გვ. 209;
- ნ. მინდაძე. ქართული ხალხური მედიცინა. თბ., 1981, გვ.104-110.
