ვირისტერფა
| (ერთი მომხმარებლის 3 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
[[ფაილი:Viristerfa.jpg|მარჯვნივ|300პქ|ვირისტერფა]] | [[ფაილი:Viristerfa.jpg|მარჯვნივ|300პქ|ვირისტერფა]] | ||
| − | '''ვირისტერფა''' - (Tussilago farfara L). ოჯახი: [[რთულყვავილოვანთა ოჯახი|რთულყვავილოვნები]] (Asteraceare). | + | '''ვირისტერფა''' - (Tussilago farfara L). <br /> |
| + | '''ოჯახი:''' [[რთულყვავილოვანთა ოჯახი|რთულყვავილოვნები]] (Asteraceare). <br /> | ||
| − | მეგრულში მას − ხისქარი ეწოდება, იმერულში − ბამბა-ბალახი , ზემო იმერულში − | + | მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარეა. ფესურა გრძელია და მხოხავი. პირველად საყვავილე ღეროები ვითარდება. კალათები მარტოულია. შემდეგში ვითარდება მომრგვალო-დაკბილული და ქვედა მხარეზე სქლად შებუსული ფოთლები, რომელთა ზედა მხარე შიშველია. ღეროს სიმაღლე 10-15 სმ-ია. ყვავილი ყვითელია, იშვიათად - მოწითალო. მცენარე იზრდება დაბლობიდან სუბალპურ სარტყელამდე, ტენიან ადგილებზე, ჩამონაზვავებზე, ქვიშიან ადგილებში, რუების ნაპირებზე. [[კახეთი|კახეთში]] მისი ნახვა შესაძლებელია ყველგან. გავრცელებულია მთელ [[საქართველო|საქართველოში]]. |
| + | |||
| + | მეგრულში მას − ხისქარი ეწოდება, იმერულში − ბამბა-ბალახი , ზემო იმერულში − ბაბიპირა, ოკრიბულში − ბამბა-ბალახი და ჯორისფეხა, ლეჩხუმურში − ჯორტორფა, ჯორტოფილა, რაჭულში − ოფა, ზემორაჭულში − ჯორტერფაჲ, სვანურში − მგჭშდვარი, სომხითურში − კრუხის პალო, გარეკახურში − ტირიფი და ჯორისტერფა, ქართლურში − ჯორისქუსლა, პირბამბა, ხავედა, (სოფელი ქვიშხეთი), მოხევურსა და მთიულურში − თეთრი ბუარა, ფშავურში − | ||
ვირის ბუარა, ტერფაბუერა, თავყვითელა, ხევსურულში − ცხენისტერფა, თუშურში − დათვბუერა, ერწოში − დათვისტერფა. ასევე ცნობილია ისეთი ტერმინებიც, როგორიცაა ჯორისფეხა, ხავერდა, ტირიფი, ბამბა-ბალახი, თავყვავილა. | ვირის ბუარა, ტერფაბუერა, თავყვითელა, ხევსურულში − ცხენისტერფა, თუშურში − დათვბუერა, ერწოში − დათვისტერფა. ასევე ცნობილია ისეთი ტერმინებიც, როგორიცაა ჯორისფეხა, ხავერდა, ტირიფი, ბამბა-ბალახი, თავყვავილა. | ||
| + | |||
| + | როგორც სამკურნალო მცენარეს, ჯერ კიდევ ძველ რომში იცნობდნენ. მისი ფოთლებისა და ფესვებისაგან ამზადებდნენ ნაყენს, რომელიც „გულმკერდის სხვადასხვა დაავადების“, ხველების, სურდოს, გაციების, ცხელების, ხვრინვის, მოხრჩობის საუკეთესო წამალი იყო. ძველი დროის მკურნალთა დაკვირვებით, ვირისტერფას ნახარში ათხელებს სქელ ნახველს, ხელს უწყობს ორგანიზმს სითბოს შენარჩუნებაში, ახორცებს გარეგან და შინაგან ჭრილობებს. ფოთოლი შეიცავს გლიკოზიდ ტუსილაგინს, ინულინს, ლორწოს, ორგანულ მჟავებს, მთრიმლავ ნივთიერებებს, საპონინებს, კაროტინებს, ფლავონოიდებს, ეთერზეთებს, ფიტოსტერინს. ნახარშის დალევა სასარგებლოა სასქესო ორგანოებიდან ჩირქდენის, აგრეთვე – თირკმელების ძლიერი ტკივილისა და სხვადასხვა სახის დაზიანების დროს. მედიცინაში გამოიყენება როგორც ამოსახველებელი, შარდმდენი, ოფლმდენი, ანთების საწინაარმდეგო, ბრონქოლიტური, ათეროსკლეროზის საწინააღმდეგო, ანტიმიკრობული საშუალება. თაფლოვანია. გარეგანად იხმარება საფენების სახით. ფოთლების ჭინჭართან ნახარში გამოიყენება თმის ცვენის საწინააღმდეგოდ. | ||
| + | |||
| + | უკუმაჩვენებელია ფეხმძიმე და მეძუძური ქალებისათვის, ღვიძლის დაავადებების დროს. ხანგრძლივმა მოქმედებამ შეიძლება გამოიწვიოს არტერიალური წნევის მომატება. | ||
==წყარო== | ==წყარო== | ||
| + | * [[სამეგრელოს ბიომრავალფეროვნება და სამკურნალო მცენარეები]]. | ||
* [[კახეთის რეგიონის მცენარეები]] | * [[კახეთის რეგიონის მცენარეები]] | ||
* [[ქართველი ხალხის ეთნოლოგიური ლექსიკონი აჭარა]] | * [[ქართველი ხალხის ეთნოლოგიური ლექსიკონი აჭარა]] | ||
| + | |||
[[კატეგორია:რთულყვავილოვნები]] | [[კატეგორია:რთულყვავილოვნები]] | ||
[[კატეგორია:ბალახოვანი მცენარეები]] | [[კატეგორია:ბალახოვანი მცენარეები]] | ||
[[კატეგორია:მრავალწლიანი მცენარეები]] | [[კატეგორია:მრავალწლიანი მცენარეები]] | ||
| + | [[კატეგორია: საქართველოს სამკურნალო მცენარეები]] | ||
მიმდინარე ცვლილება 01:33, 26 ნოემბერი 2023 მდგომარეობით
ვირისტერფა - (Tussilago farfara L).
ოჯახი: რთულყვავილოვნები (Asteraceare).
მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარეა. ფესურა გრძელია და მხოხავი. პირველად საყვავილე ღეროები ვითარდება. კალათები მარტოულია. შემდეგში ვითარდება მომრგვალო-დაკბილული და ქვედა მხარეზე სქლად შებუსული ფოთლები, რომელთა ზედა მხარე შიშველია. ღეროს სიმაღლე 10-15 სმ-ია. ყვავილი ყვითელია, იშვიათად - მოწითალო. მცენარე იზრდება დაბლობიდან სუბალპურ სარტყელამდე, ტენიან ადგილებზე, ჩამონაზვავებზე, ქვიშიან ადგილებში, რუების ნაპირებზე. კახეთში მისი ნახვა შესაძლებელია ყველგან. გავრცელებულია მთელ საქართველოში.
მეგრულში მას − ხისქარი ეწოდება, იმერულში − ბამბა-ბალახი , ზემო იმერულში − ბაბიპირა, ოკრიბულში − ბამბა-ბალახი და ჯორისფეხა, ლეჩხუმურში − ჯორტორფა, ჯორტოფილა, რაჭულში − ოფა, ზემორაჭულში − ჯორტერფაჲ, სვანურში − მგჭშდვარი, სომხითურში − კრუხის პალო, გარეკახურში − ტირიფი და ჯორისტერფა, ქართლურში − ჯორისქუსლა, პირბამბა, ხავედა, (სოფელი ქვიშხეთი), მოხევურსა და მთიულურში − თეთრი ბუარა, ფშავურში − ვირის ბუარა, ტერფაბუერა, თავყვითელა, ხევსურულში − ცხენისტერფა, თუშურში − დათვბუერა, ერწოში − დათვისტერფა. ასევე ცნობილია ისეთი ტერმინებიც, როგორიცაა ჯორისფეხა, ხავერდა, ტირიფი, ბამბა-ბალახი, თავყვავილა.
როგორც სამკურნალო მცენარეს, ჯერ კიდევ ძველ რომში იცნობდნენ. მისი ფოთლებისა და ფესვებისაგან ამზადებდნენ ნაყენს, რომელიც „გულმკერდის სხვადასხვა დაავადების“, ხველების, სურდოს, გაციების, ცხელების, ხვრინვის, მოხრჩობის საუკეთესო წამალი იყო. ძველი დროის მკურნალთა დაკვირვებით, ვირისტერფას ნახარში ათხელებს სქელ ნახველს, ხელს უწყობს ორგანიზმს სითბოს შენარჩუნებაში, ახორცებს გარეგან და შინაგან ჭრილობებს. ფოთოლი შეიცავს გლიკოზიდ ტუსილაგინს, ინულინს, ლორწოს, ორგანულ მჟავებს, მთრიმლავ ნივთიერებებს, საპონინებს, კაროტინებს, ფლავონოიდებს, ეთერზეთებს, ფიტოსტერინს. ნახარშის დალევა სასარგებლოა სასქესო ორგანოებიდან ჩირქდენის, აგრეთვე – თირკმელების ძლიერი ტკივილისა და სხვადასხვა სახის დაზიანების დროს. მედიცინაში გამოიყენება როგორც ამოსახველებელი, შარდმდენი, ოფლმდენი, ანთების საწინაარმდეგო, ბრონქოლიტური, ათეროსკლეროზის საწინააღმდეგო, ანტიმიკრობული საშუალება. თაფლოვანია. გარეგანად იხმარება საფენების სახით. ფოთლების ჭინჭართან ნახარში გამოიყენება თმის ცვენის საწინააღმდეგოდ.
უკუმაჩვენებელია ფეხმძიმე და მეძუძური ქალებისათვის, ღვიძლის დაავადებების დროს. ხანგრძლივმა მოქმედებამ შეიძლება გამოიწვიოს არტერიალური წნევის მომატება.
