კოლხური ასლი
(→წყარო) |
|||
| (ერთი მომხმარებლის 6 შუალედური ვერსიები არ არის ნაჩვენები.) | |||
| ხაზი 1: | ხაზი 1: | ||
[[ფაილი:Kolxuri asli.jpg|thumb|220პქ|'''კოლხური ასლი''' – Triticum palaeo-colchicum Menabde (=T. georgicum (Dekapr. & Menabde) Dekapr.]] | [[ფაილი:Kolxuri asli.jpg|thumb|220პქ|'''კოლხური ასლი''' – Triticum palaeo-colchicum Menabde (=T. georgicum (Dekapr. & Menabde) Dekapr.]] | ||
| − | '''კოლხური ასლი''' - '''Triticum palaeo-colchicum Menabde (=T. georgicum (Dekapr. & Menabde) Dekapr.)'''. ხორბლის ჯიში. დასავლეთ [[საქართველო|საქართველოში]] ასლი პირველად აღმოჩენილი იყო ლეჩხუმის მინდვრებში ვ. სუპატაშვილის მიერ, Triticum dicoccum. var. chvamlicum Supat. სახელწოდებით (სუპატაშვილი, 1929); 1932 წ. ლ. დეკაპრელევიჩმა და ვლ. მენაბდემ ასლი გამოჰყვეს ცალკე ქვესახეობად – T. dicoccum grex. georgicum Dekapr. & Menabde-ს სახელწოდებით ''(Декапрелевич, Менабде, 1932)''; ს. ნევსკიმ 1935 წ. ის დამოუკიდებელ სახეობად აღწერა, თ. karamyschevii Nevski-ის სახელწოდებით ''(Невский, 1935)''. ამ მცენარის მარცვლის აღმოჩენამ კოლხეთის ენეოლითურ ფენებში განაპირობა ვლ. მენაბდის მიერ 1940 წ. მისი გამოყოფა ცალკე სახეობად, ძველი კოლხური ასლის – Triticum palaeo – colchicum Menabde-ს სახელწოდებით (Менабде, 1940). ლ. დეკაპრელევიჩმა 1941 წელს მისი და ვლ. მენაბდის მიერ ქვესახეობად მიჩნეული T. dicoccum subsp. georgicum აამაღლა სახეობის რანგში და უწოდა Triticum georgicum (Dekapr. & Menabde) Dekapr. (Декапрелевич, 1941). | + | '''კოლხური ასლი''' - '''Triticum palaeo-colchicum Menabde (=T. georgicum (Dekapr. & Menabde) Dekapr.)'''. [[ხორბალი|ხორბლის]] ჯიში. დასავლეთ [[საქართველო|საქართველოში]] ასლი პირველად აღმოჩენილი იყო [[ლეჩხუმი|ლეჩხუმის]] მინდვრებში ვ. სუპატაშვილის მიერ, Triticum dicoccum. var. chvamlicum Supat. სახელწოდებით (სუპატაშვილი, 1929); 1932 წ. ლ. დეკაპრელევიჩმა და ვლ. მენაბდემ ასლი გამოჰყვეს ცალკე ქვესახეობად – T. dicoccum grex. georgicum Dekapr. & Menabde-ს სახელწოდებით ''(Декапрелевич, Менабде, 1932)''; ს. ნევსკიმ 1935 წ. ის დამოუკიდებელ სახეობად აღწერა, თ. karamyschevii Nevski-ის სახელწოდებით ''(Невский, 1935)''. ამ მცენარის მარცვლის აღმოჩენამ კოლხეთის ენეოლითურ ფენებში განაპირობა ვლ. მენაბდის მიერ 1940 წ. მისი გამოყოფა ცალკე სახეობად, ძველი კოლხური ასლის – Triticum palaeo – colchicum Menabde-ს სახელწოდებით (Менабде, 1940). ლ. დეკაპრელევიჩმა 1941 წელს მისი და ვლ. მენაბდის მიერ ქვესახეობად მიჩნეული T. dicoccum subsp. georgicum აამაღლა სახეობის რანგში და უწოდა Triticum georgicum (Dekapr. & Menabde) Dekapr. (Декапрелевич, 1941). |
კოლხური ასლი საშემოდგომო ხორბალია. როგორც უძველესი სამიწათმოქმედო კულტურის რელიქტი, მეტად საინტერესოა ხორბლის გვარის ევოლუციის შესასწავლად. კოლხური ასლის თანამედროვე ფორმები, მორფოლოგიური ნიშან-თვისებებით, განსაკუთრებით თავთავის მტვრევადობით, თავთავის უკიდურესი სიმჭიდროვითა და მარცვლის კილიანობით, მსგავსია ხორბლის ველური ფორმებისა. | კოლხური ასლი საშემოდგომო ხორბალია. როგორც უძველესი სამიწათმოქმედო კულტურის რელიქტი, მეტად საინტერესოა ხორბლის გვარის ევოლუციის შესასწავლად. კოლხური ასლის თანამედროვე ფორმები, მორფოლოგიური ნიშან-თვისებებით, განსაკუთრებით თავთავის მტვრევადობით, თავთავის უკიდურესი სიმჭიდროვითა და მარცვლის კილიანობით, მსგავსია ხორბლის ველური ფორმებისა. | ||
| − | მისი მნიშვნელოვანი სამეურნეო თვისებებია: ნაცარა, მტვრიანა და მაგარი გუდაფშუტებისადმი გამძლეობა, მრავალთავთუნიანობა (34-39 თავთუნი თავთავზე); ფართოფოთლიანობა, მაღალი მკვრივი ღერო (100-120 სმ სიმაღლის), რაც მეტად საყურადღებოა სასელექციო თვალსაზრისით. | + | მისი მნიშვნელოვანი სამეურნეო თვისებებია: ნაცარა, მტვრიანა და მაგარი გუდაფშუტებისადმი გამძლეობა, მრავალთავთუნიანობა (34-39 თავთუნი თავთავზე); ფართოფოთლიანობა, მაღალი მკვრივი [[ღერო]] (100-120 სმ სიმაღლის), რაც მეტად საყურადღებოა სასელექციო თვალსაზრისით. |
უარყოფითი თვისებებიდან აღსანიშნავია მარცვლის კილიანობა და ძნელად ლეწვადობა. კოლხური ასლის მარცვალი გამოირჩევა ცილისა და ცილაში ლიზინის მაღალი შემცველობით (გორგიძე, 1964; მაისაია და სხვ. 2005). | უარყოფითი თვისებებიდან აღსანიშნავია მარცვლის კილიანობა და ძნელად ლეწვადობა. კოლხური ასლის მარცვალი გამოირჩევა ცილისა და ცილაში ლიზინის მაღალი შემცველობით (გორგიძე, 1964; მაისაია და სხვ. 2005). | ||
| − | XX ს.-ის 40-იანი წლების მონაცემებით, კოლხური ასლი ამ დროს ჯერ კიდევ ითესებოდა რაჭა-ლეჩხუმსა და მის მოსაზღვრე | + | XX ს.-ის 40-იანი წლების მონაცემებით, კოლხური ასლი ამ დროს ჯერ კიდევ ითესებოდა [[რაჭა]]-ლეჩხუმსა და მის მოსაზღვრე [[იმერეთი]]ს ზონაში (Менабде, 1948). |
| ხაზი 17: | ხაზი 17: | ||
== წყარო == | == წყარო == | ||
| − | პური ჩვენი არსობისა | + | [[პური ჩვენი არსობისა]] |
| − | [[კატეგორია:მარცვლეული კულტურა]] [[კატეგორია:ხორბლის ჯიშები საქართველოში]] | + | [[კატეგორია:მარცვლეული კულტურა]] |
| + | [[კატეგორია:ხორბლის ჯიშები საქართველოში]] | ||
მიმდინარე ცვლილება 15:47, 19 ივნისი 2023 მდგომარეობით
კოლხური ასლი - Triticum palaeo-colchicum Menabde (=T. georgicum (Dekapr. & Menabde) Dekapr.). ხორბლის ჯიში. დასავლეთ საქართველოში ასლი პირველად აღმოჩენილი იყო ლეჩხუმის მინდვრებში ვ. სუპატაშვილის მიერ, Triticum dicoccum. var. chvamlicum Supat. სახელწოდებით (სუპატაშვილი, 1929); 1932 წ. ლ. დეკაპრელევიჩმა და ვლ. მენაბდემ ასლი გამოჰყვეს ცალკე ქვესახეობად – T. dicoccum grex. georgicum Dekapr. & Menabde-ს სახელწოდებით (Декапрелевич, Менабде, 1932); ს. ნევსკიმ 1935 წ. ის დამოუკიდებელ სახეობად აღწერა, თ. karamyschevii Nevski-ის სახელწოდებით (Невский, 1935). ამ მცენარის მარცვლის აღმოჩენამ კოლხეთის ენეოლითურ ფენებში განაპირობა ვლ. მენაბდის მიერ 1940 წ. მისი გამოყოფა ცალკე სახეობად, ძველი კოლხური ასლის – Triticum palaeo – colchicum Menabde-ს სახელწოდებით (Менабде, 1940). ლ. დეკაპრელევიჩმა 1941 წელს მისი და ვლ. მენაბდის მიერ ქვესახეობად მიჩნეული T. dicoccum subsp. georgicum აამაღლა სახეობის რანგში და უწოდა Triticum georgicum (Dekapr. & Menabde) Dekapr. (Декапрелевич, 1941).
კოლხური ასლი საშემოდგომო ხორბალია. როგორც უძველესი სამიწათმოქმედო კულტურის რელიქტი, მეტად საინტერესოა ხორბლის გვარის ევოლუციის შესასწავლად. კოლხური ასლის თანამედროვე ფორმები, მორფოლოგიური ნიშან-თვისებებით, განსაკუთრებით თავთავის მტვრევადობით, თავთავის უკიდურესი სიმჭიდროვითა და მარცვლის კილიანობით, მსგავსია ხორბლის ველური ფორმებისა.
მისი მნიშვნელოვანი სამეურნეო თვისებებია: ნაცარა, მტვრიანა და მაგარი გუდაფშუტებისადმი გამძლეობა, მრავალთავთუნიანობა (34-39 თავთუნი თავთავზე); ფართოფოთლიანობა, მაღალი მკვრივი ღერო (100-120 სმ სიმაღლის), რაც მეტად საყურადღებოა სასელექციო თვალსაზრისით.
უარყოფითი თვისებებიდან აღსანიშნავია მარცვლის კილიანობა და ძნელად ლეწვადობა. კოლხური ასლის მარცვალი გამოირჩევა ცილისა და ცილაში ლიზინის მაღალი შემცველობით (გორგიძე, 1964; მაისაია და სხვ. 2005).
XX ს.-ის 40-იანი წლების მონაცემებით, კოლხური ასლი ამ დროს ჯერ კიდევ ითესებოდა რაჭა-ლეჩხუმსა და მის მოსაზღვრე იმერეთის ზონაში (Менабде, 1948).
