ლიტურგია

ლიტურგია - (ეტიმ. ბერძ. léiton érgon „საზოგადო საქმე“)

კლასიკურ ბერძნულ საზოგადოებაში ლიტურგია ეწოდებოდა სახელმწიფოს ან ღმრთაებისათვის („რელიგიური მსახურება“) შესრულებულ მეტ-ნაკლებად სავალდებულო ნებისმიერ „მსახურებას“. სეპტუაგინტაში ეს ტერმინი მღვდელმსახურთა მიერ ტაძარში წმიდა წესის აღსრულებას, ახალ აღთქმაში კი ქრისტეს, მარადიული მღვდელმსახურის მსახურებას აღნიშნავს. IV საუკუნიდან ლიტურგია უმაღლეს საკულტო მსახურებას, წირვას ეწოდება.

შუა საუკუნეებში ლიტურგიის ცალკეულ სინონიმებს ენიჭებოდა უპირატესობა, როგორებიცაა, მაგალითად, „ოფიციუმი“, „კულტი“, „ფუნქცია“, „რიტუალი“ და სხვ. ლიტურგიის განვითარებაში მნიშვნელოვანი პერიოდი იყო IV-V საუკუნეები, ამ დროს დაიწყო ჩამოყალიბება როგორც საიდუმლოთა ლიტურგიამ, ისე ჟამთა კანონიზაციამ (წელიწადი და დღის საათები), საჯარო ლოცვის მეშვეობით. ამავე დროს, ჩამოყალიბდა სხვადასხვა წესიც: აღმოსავლეთში – კოპტური, ეთიოპიური, სომხური, ხოლო დასავლეთში – აბროსისეული, მოზარაბიკული, გალიური წესები. ლიტურგიულ მსახურებას ფორმულართა მეშვეობით ასრულებდნენ (ლეონისეული, გელასესეული, გრიგოლისეული...).

ლიტურგია მართლმადიდებელ ეკლესიაში

მართლმადიდებელ ეკლესიაში როცა ღვთისადმი აღევლინება მსახურება, ეს არის სწორედ ხალხისა და ხალხისადმი აღვლენილი მსახურება, რადგანაც მსახურების შეწევნა სწორედ ხალხს სჭირდება, რომელიც ღვთისაგან მოდის. არსებობს სამი სახის ლიტურგია:

1. კვეთა;

2. კათაკმეველთა ლიტურგია;

3. მართალთა ლიტურგია.

კვეთა ეწოდება ლიტურგიის პირველ ნაწილს, რომლის დროსაც მზადდება მასალა წმ. საიდუმლოს შესასრულებლად. მას პროსკომიდიასაც უწოდებენ, რაც ბერძნულად ნიშნავს მოტანას, რადგანაც ძველად წირვაზე მოსულ ქრისტიანებს თან მოჰქონდათ პური და ღვინო ზიარებისათვის. კათაკმეველთა ლიტურგიის დროს კათაკმეველებს აქვთ უფლება დაესწრონ წირვას. კათაკმეველთა ლიტურგია არის წირვის სწავლა-მოძღვრებითი ნაწილი.

წლის განმავლობაში აღესრულება სამი სახის ლიტუგია: წმ. იოანე ოქროპირის, წმ. ბასილი დიდისა და წმ. გრიგოლ დიოლოღოსისა (ანუ პირველშეწირულისა). წმ. ბასილი დიდის ლიტურგია აღესრულება წელიწადში ათჯერ: დიდმარხვის I, II, III, IV და V კვირას, დიდ ხუთშაბათს, დიდ შაბათს, 1 (14) იანვარს (წმ. ბასილი დიდის ხსენების დღეს), ქრისტეშობას ან მის წინა დღეს, ნათლისღებას ან მის წინა დღეს. წმ. გრიგოლი დიოლოღოსის ლიტურგია აღესრულება დიდი მარხვის ყოველ ოთხშაბათსა და პარასკევს, ვნების კვირის (აღდგომის წინა კვირა) ორშაბათს, სამშაბათს და ოთხშაბათს დამთხვეულ დღესასწაულებზე, წელიწადის ყველა დანარჩენ დღეებში აღესრულება წმ. იოანე ოქროპირის ლიტურგია.

ლიტურგია კათოლიკურ ეკლესიაში

ტრიდენტის კრების შემდეგ გამოქვეყნებული ლოცვანი, კონდაკი, სამღვდელმთავრო კონდაკი და რომის საწესო დაედო საფუძვლად რომაულ ცერემონიალს.

ვატიკანის II კრებამ ლიტურგიასა და მის რეფორმას მიუძღვნა დადგენილება Sacrosanctum concilium (1963) და განსაზღვრა ლიტურგია, როგორც წმიდა ქმედება, რომლის მეშვეობითაც წესის აღსრულებით ეკლესიაში და ეკლესიის მეოხებით აღსრულდება და გრძელდება ქრისტეს მღვდელმსახურება, ანუ ადამიანთა განწმედა და ღმრთის განდიდება. კრების მომდევნო წლებში ამ დადგენილებამ ახალი ლიტურგიული წიგნების გამოქვეყნება განაპირობა. მათ შორისაა მესის წესი: ზოგადი დადგენილება რომის წესისათვის (1969), სამღვდელმსახურებო ხელდასხმის წესი (1968), ბავშვთა მონათვლის წესი (1969), მირონცხების წესი (1971), სნეულთა ცხების წესი (1972), მონანიების წესი (1974)

წყარო

• ბარბაქაძე ლია, ჯიბის ცნობარი მართლმორწმუნე ქრისტიანისათვის; თბილისი, 2013 წ.
• პეტროზილო, პიერო. ქრისტიანობის ლექსიკონი/პიერო პეტროზილო; [იტალ. თარგმნა მარიკა სააკაშვილმა; რედ. მერაბ ღაღანიძე; სულხან-საბა ორბელიანის სასწ. უნ-ტი, ქრისტ. თეოლოგიისა და კულტ. ცენტრი]. - თბ.: სულხან-საბა ორბელიანის სასწ. უნ-ტის გამოც., 2011. - 434გვ.; 24სმ.. - ყდაზე: ბერნარდო დადი „ნეტარი ქალწული მარიამის გვირგვინით შემკობა“

წყარო

• ბარბაქაძე ლია. ჯიბის ცნობარი მართლმორწმუნე ქრისტიანისათვის; თბილისი, 2013 წ.
• პეტროზილო, პიერო. ქრისტიანობის ლექსიკონი/პიერო პეტროზილო; [იტალ. თარგმნა მარიკა სააკაშვილმა; რედ. მერაბ ღაღანიძე; სულხან-საბა ორბელიანის სასწ. უნ-ტი, ქრისტ. თეოლოგიისა და კულტ. ცენტრი]. - თბ.: სულხან-საბა ორბელიანის სასწ. უნ-ტის გამოც., 2011. - 434გვ.; 24სმ.. - ყდაზე: ბერნარდო დადი „ნეტარი ქალწული მარიამის გვირგვინით შემკობა“.