რბილი ხორბალი

13:42, 15 ნოემბერი 2016-ის ვერსია

რბილი ხორბალი- (Triticum aestivum L.), ხორბლის კულტურის ისტორიაში ერთ-ერთ უძველეს სახეობადაა მიჩნეული.

რბილი ხორბალი, ფხიანი
საქართველოს ეროვნული ბოტანიკური ბაღის საკოლექციო ნაკვეთი

დოლის პური

პალეობოტანიკური მასალების ანალიზის შედეგებმა გვიჩვენა, რომ რბილი ხორბლის პოპულაციებს ნეოლითის ხანაში გაბატონებული მდგომარეობა ეკავა. საქართველოს ნეოლითური ხანის არქეოლოგიურ ძეგლებზე აღმოჩენილია არა მხოლოდ რბილი ხორბლის კარბონიზირებული მარცვლის ნაშთები, არამედ ამ სახეობის თავთავის ღერძის ნაწევრებიც (Русишвили, 1990; მაისაია და სხვ., 2005).

ცნობები საქართველოში რბილი ხორბლის გავრცელების შესახებ ქართულ წერილობით წყაროებში V ს.-იდანაა. ლ. დეკაპრელევიჩის (1938) გამოკვლევებით, XII-XIII სს.-ში საქართველოში რბილი ხორბლის რამდენიმე ჯიში ითესებოდა.

საქართველოში გავრცელებული რბილი ხორბალი გამოირჩევა პოლიმორფიზმით - არსებობს მისი ფხიანი და უფხო ჯიშები.

ფხიანი ჯიშების ადგილობრივი სახელწოდებები

ფხიანი ჯიშების ადგილობრივი სახელწოდებებია:

• იფქლი;
• ყანა;
• პური;
• ანეულის პური;
• დოლის პური;
• ძველთესლი და სხვ.

უფხო ჯიშების ადგილობრივი სახელწოდებები

საქართველოში დღემდეა შემორჩენილი რბილი ხორბლის უფხო ჯიშების ადგილობრივი სახელწოდებები:

• უფხო პური;
• ხულუგო // ხულგო;
• პოშოლა;
• ხოზო // ხუზალა;
• ხოტორა;
• გომბორულა;
• რაჭულა და სხვ.

ხორბლის მთელი ჯიშობრივი სიმდიდრიდან, რომელიც საქართველოში საუკუნეთა მანძილზე შეიქმნა, განსაკუთრებით ძვირფასია რბილი ხორბლის საშემოდგომო ფხიანი წვრილმარცვლიანი ჯიშები, ე.წ. „დოლის პური“. ეს ჯიშები საქართველოში ყველაზე ფართოდ იყო გავრცელებული.

წყარო

პური ჩვენი არსობისა: წიგნი II /საქართველო სამიწათმოქმედო კულტურის უძველესი კერა/,-ავტ: ფრუიძე ლევან, მაისაია ინეზა, სიხარულიძე შალვა, თავართქილაძე მაია. თბილისი: პალიტრა L, -2016